Hazine ve Maliye Bakanlığı‘nın Cumhuriyetin 100. Yılı Anısına 5 TL Pahasındaki Madeni Hatıra Paraların Çıkarılmasına Ait Bildiri’yi, Resmi Gazete’de yayımlandı.
Yayımlanan kararla, 28 Mayıs 1970 tarihli ve 1264 sayılı Madeni Ufaklık ve Hatıra Para Bastırılması Hakkında Kanun uyarınca, bakanlığa bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından Cumhuriyetin 100. yılı anısına 100 milyon adet ile sonlu 5 TL pahasındaki madeni hatıra paraların basıldığı ve tedavüle verildiği aktarıldı.
100. YILA ÖZEL YAPILAN MADENİ 5 LİRA NEYİ SİMGELİYOR?
100. yıl temalı “5 Türk lirası” tedavül hatıra paranın iç göbeğinde “Türkiye Yüzyılı” logosu kullanıldı. Logonun üzerinde “5” ibaresi, alt kısmında ise “Türk lirası” ibaresi bulunuyor. Dış halkada sekiz köşeli “Selçuklu yıldızı” motifi ve bu motifin dış çizgilerinin tekrarı kullanılarak derinlik kazandırıldı.
Dış halkadaki Selçuklu yıldızının solunda “?”, sağında ise “TC” sembolleri güvenlik ögesi olarak yer aldı. Altta ise basım yılı “2023” tarihi yer aldı. Ay ve yıldız dış halka ve göbeğin kesiştiği yere gelecek formda konumlandırıldı. Paranın tartısı 8,25 gram, çapı ise 28,15 milimetre olarak basıldı.
SEKİZ KÖŞELİ YILDIZ NE MANAYA GELİYOR?
Sekiz köşeli yıldız; Selçuklu yıldızı olarak da bilinir, sekiz köşeli yıldız iki karenin çaprazşekilde üst üste gelmesinden meydana gelir. Bu kareler Yaradanın yer ve gök güçlerine, yani dört köşe-sekiz bucağa, hâkim olmasını sembolize etmektedir.
Çin’de gök bir kubbe, yeryüzü ise denizler içinde yüzen dört yahut sekiz köşeli bir düzlük sanılıyordu. Dört istikamet ve merkezdeki dağlar göksel kubbeyi taşımaktaydı. Gök kubbe; Kutup yıldızı (gök yaradanının sarayı) merkezde, dördü ana taraflarda ve öteki dördü orta taraflarda olmak üzere, dokuz saraya bölünmüş sayılmaktaydı. Bir Uygur metninde ise, kâinat otağ biçiminde düşünülüp, otağın ortasındaki ağaç sütuna benzeyen, lakin sekiz köseli oluşuyla dört ana istikamet ve dört orta taraf kavramına da işaret eden, yiti crdinilig (yedi cevherli) bir sıruh’un (sırık, sütun) sular üstündeki yeryüzünü desteklediği tabir ediliyordu. Kâinatın ekseni sekiz köşeli sütun Hint kozmolojisinin eski bir kanısıydı.
Geleneksel İslam inancına nazaran, yedi cehenneme karşılık sekiz cennet vardır. Bir kısmı minyatürlü, heşt behist(sekiz cennet) isimli kitaplar da bundan ortaya çıkmıştır. Türk ve İslam bahçe düzenlemelerinde bahçelerin dört ya da sekiz katlı ya da kısımlı olması da cennet kavramına atıfta bulunur. Meğer bu sekiz cennet insanın düzgün huylar edinmesiyle kazanılmaktadır. Bu huyları edinenler sekiz mertebeyi kazanarak Cennet kazanmaktadır. “İslamiyet sekiz temele dayanır. Bunlara ‘sekiz cennet kapısı’ denir. Ayrıyeten divanlarda ‘sekiz uçmak’ diye de anılır; 1.Merhamet ve şefkat, 2.Doğruluk, 3.Sadakat, 4.Cömertlik, 5.Sabretmek, 6.Sır Tutmak, 7. Fakru ve acizliği bilmek, 8.Rabbine şükretmek. İşte bu huylar olmadan dünya ve ahirette huzur, memnunluk ve cennet olmaz”
Mimaride Buhara, Özkent, Semerkant üzere kentlerin anıtlarında kullanılan makul teknik ve motifler bilhassa Karahanlılar aracılığıyla İran’a sonra da Anadolu’ya geçmiştir. Günümüzde de kullanılmaktadır. Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan’da mimari yapıtlarda sekiz köşeli yıldız ve dört köşeli formlardan oluşan kompozisyonlar işlenmiştir. Birkaç örnek verecek olursak; Ahmet Yesevi Türbesi’nde, Beyşehir Kubad Abad Sarayı çinilerinde, Konya Alâeddin (Kılıç Aslan) Köşkü çinilerinde, Sivas’ta Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi ile Gök Medrese taç kapısının sağında ve solunda, sekiz köşeli yıldız ile dört köşeli motifler kullanılmıştır. Osmanlı devri yapıtlarında de bu yıldızlı bezemeler taş, ahşap vb. yapıtlarda yer almıştır. Ayrıyeten Türk tarihindeki devletlerin sikkelerinde, ak ve al sancak-bayraklarında da sürekli hilal ve altı, sekiz ve on altı şualı-köşeli yıldızlar yer almıştır. Üçüncü Selim periyodunda sekiz şualı-köşeli yıldız olması karara bağlanmıştır. Bilhassa donanma ve beylik gemilerin sancaklarında üç hilal yahut tek hilal ortasında sekiz şualı-köşeli yıldız yer alıyordu. Bayraklarda yıldızların beş şualı-köşeliye dönüşmesi Padişah Abdülmecid vaktine rastlar.
100. YIL HATIRA PARASI NASIL ALINIR?
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin 100.Yılına Özel Hatıra Para basıldı.
100. Yıl hatıra paramızın ön yüzünde sırasıyla dairesel olarak; Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından bu güne kadar vazife yapan 12 Cumhurbaşkanımızın rölyefleri ile birlikte “Türkiye Cumhuriyeti’nin Yüzüncü Yılı” ve ‘’Türkiye Yüzyılı’’ logoları kullanılmıştır.
Paranın öteki yüzünde; fon olarak geometrik dokuyla çalışılmış Atatürk rölyefi bulunmaktadır. Ön planda ise tekrarlı formda ‘’100’’ sayıları ve “Türkiye Cumhuriyeti’nin Yüzüncü Yılı’’ logosu vardır. Bu ‘’100’’ sayıları içinde Cumhuriyetimizin ilanından günümüze kadar her alanda yapılan yeniliklerin bir kaçına vurgu yapılmıştır: Savunma endüstrimizin ülkemize kattığı “Hürkuş” ve “Hürjet”; ulaştırma alanımızda “Yüksek Süratli Tren”, “TOGG” ve “1915 Çanakkale Köprüsü’’; İslamiyetin simgesi “Çamlıca Camii’’; geçmişten günümüzdeki ziraî yeniliklerimizi anlatan “Traktör kullanan Atatürk” ve günümüz çağdaş tarımını anlatan “biçer döver”; Cumhuriyet devrimleriyle bayanlarımıza tanınan “Seçme ve seçilme hakkı” ve “kadınlarımızın spordaki başarısı”; Cumhuriyet’in kuruluşunda rol alan “Türk milleti” ve Cumhuriyetimizin ve demokrasinin savunulmasına sembol olmuş “Bayrak tutan Türk Milletimiz”in olduğu rölyef; bilim insanlarımızdan “Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu” ve “Prof. Dr. Aziz Sancar” rölyefleri kullanılmıştır. Ayrıyeten kırmızı mine ile çalışılmış “Türkiye Cumhuriyeti’nin Yüzüncü Yılı” logosu kullanılmıştır.
Basılan hatıra paralar 30 Ekim 2023 tarihinden itibaren Darphane E-Mağaza web sitesinden ya da Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Beşiktaş mağazasından temin edilebilir.
