Yılın birçok günü, çeşitli olaylara yahut hastalıklara farkındalık kazandırmak hedefiyle çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Örneğin, 8 Mayıs Dünya Talasemi Günü olarak kutlanıyor. Talasemi ve orak hücre anemisi üzere kalıtsal kan hastalıkları, ülkemizde ve dünyada değerli bir halk sıhhati meselesidir. Bu özel günler, toplumun bu hastalıklar hakkında bilinçlenmesine ve tedbirler alınmasına yardımcı olmayı hedefler.
Dünya genelinde 1993 yılından beri 8 Mayıs, “Dünya Talasemi Günü” olarak kutlanmaktadır. Ülkemizde de bu özel günde çeşitli aktiviteler düzenlenerek kıymetli bir halk sıhhati sorunu olan Hemoglobinopatilerin gündemde tutulması hedeflenmektedir. Bu etkinlikler, toplumun bu mevzu hakkında bilinçlenmesini sağlayarak mevzuya dikkat çekmeyi ve hassasiyet oluşturmayı amaçlamaktadır.Peki, 8 Mayıs Dünya Talasemi Günü nedir? İşte talasemi hakkında bilgiler…
8 MAYIS DÜNYA TALASEMİ GÜNÜ NEDİR?
Talasemi ve orak hücre anemisi üzere kalıtsal kan hastalıkları, ülkemizde ve dünyada kıymetli bir halk sıhhati problemidir. Türkiye’de beta-talasemi taşıyıcılığı sıklığı %2,1’dir ve bölgelere nazaran %0,6 ile %13 ortasında değişmektedir. Akraba evliliklerinin fazla olması, genetik geçişli bu hastalıkların görülme sıklığını artırmaktadır. Her yıl yüzlerce hasta çocuk doğmakta, aileler ve toplum ise maddi ve manevi olarak ziyan görmektedir.
Talasemi taşıyıcılarının birden fazla bu hastalığı taşıdıklarını bilmezler. Lakin Talasemi hastası bir çocuk sahibi olduklarında yahut özel kan testi yaptırdıklarında durumu öğrenirler. Bu nedenle akraba evlilikleri öncesinde genetik danışmanlık alınması ve şuurlu bir formda hareket edilmesi kıymetlidir. Toplumda genetik hastalıklarla ilgili farkındalığın artırılması ve taşıyıcılığın erken teşhisi için çalışmalar yapılmalıdır.
Ülkemizde 1 Kasım 2018 tarihinden itibaren uygulanan “Evlilik Öncesi Hemoglobinopati Tarama Programı”, Hemoglobinopati Denetim Programı olarak 81 vilayette hayata geçirilmiştir. Bu program kapsamında, evlilik öncesi sıhhat raporu almak isteyen eş adaylarına danışmanlık hizmeti sunulmakta ve erkek eş adaylarından kan örneği alınarak tarama testleri yapılmaktadır. Evlilik öncesi taramaların temel gayesi, hastalık taşıyıcısı olan anne ve baba adaylarını belirlemek ve hasta bebek doğumunu engellemektir. Şayet erkek eş adayı hemoglobinopati taşıyıcısı yahut kuşkulu çıkarsa, bayan eş adayına da tarama testi yapılmaktadır.
Tarama sonuçlarına nazaran, evlenecek çiftlerin taşıyıcı olduğunu öğrenmeleri, evliliklerine pürüz teşkil etmemektedir. Fakat her iki eş adayının da taşıyıcı olması durumunda, bu çiftlerden doğacak bebeklerin hasta olma riski yüksektir. Her iki eş adayı da taşıyıcı çıkan çiftler, genetik danışmanlık almak üzere yönlendirilmekte ve sağlıklı bebek sahibi olma konusunda bilgilendirilmektedir. Bu çiftler, bebek sahibi olmayı düşündüklerinde uygun genetik danışmanlık ve tüp bebek uygulamalarıyla sağlıklı bebek sahibi olabilirler. Tarama sonucunda her iki eş adayının da taşıyıcı olduğu belirlenen çiftlerin, genetik teşhis merkezlerine yönlendirilmesi kıymetlidir. Bu merkezlerde alınacak danışmanlık ve uygulanacak tedbirler, sağlıklı bir jenerasyonun oluşumuna katkı sağlamaktadır.
Tüm bu çalışmaların sonucunda, hemoglobinopati hastalığı taşıyan ebeveynlerin sağlıklı bebek sahibi olmaları ve olağandışı hemoglobin hastası doğumlarının önlenmesi hedeflenmektedir. Programın bir öbür kıymetli hedefi ise, mevcut hemoglobinopati hastalarının ömür müddetlerinin uzatılması ve hayat kalitelerinin artırılmasıdır. Evlilik öncesi tarama programı sayesinde hastalık taşıyıcısı olan çiftlerin bu bilgiden haberdar olmaları ve gerekli tedbirleri alarak sağlıklı bir jenerasyonun oluşumuna katkı sağlamaları amaçlanmaktadır. Bu formda, hemoglobinopati hastalığının toplumda daha az görülmesi ve hastaların ömür kalitesinin artırılması hedeflenmektedir.
