Poyraz Üçpınar
Yaklaşık 20 yıldır hayatımıza dahil olan iletileşme kültürü ve çabucak akabinde gelen toplumsal medya sayesinde yazılı bağlantı, hayatımızın büyük bir modülü haline gelirken emoji denilen göstergelerle karşılaştık. Hayatımıza yavaşça dahil olan bu işaretlerin değeriyse, günlük bağlantılarımızda yardımcı ve eğlenceli bir öge olmanın ötesine geçti…
EMOJİLER NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Yazılı irtibat esnasında eksik kalan jest ve mimiklerimizi anlatabilmemize yarayan emojiler birinci olarak, 1999 yılında, dünyanın birinci taşınabilir internet sistemi i-mode üzerinde çalışan takımın bir üyesi olan Shigetaka Kurita tarafından çalıştığı proje için 12×12 piksel boyutlarında 176 simge olarak tasarlanmış. Japonca (e)görsel (moji)harf, karakter sözlerinden türetilen emojilerin Türkçe karşılığı olarak Prof. Dr. Ahmet Buran’ın öne sürdüğü ‘tinlem’ sözü göze çarpıyor.
Aslında yazılı bağlantıdaki birinci fotoğraflı sözler emojiler değil. 1982 yılında Carnegie Mellon Üniversitesi’nden Scott Fehlman’ın yarattığı EMOTICON sistemi, emojiler çıkmadan evvel kullandığımız noktalama işaretleriyle tabirler yaratılan sistem. Bilhassa SMS’in şimdi yaygın olduğu devirlerde sıkça kullanılan bu sistem de hâlâ kullanılıyor. Özgün sistemde sözler ‘ 🙂 🙁 ‘ üzere yatay simgelerden oluşurken EMOTICON’un bir de ‘ (-_-) , (^.^) ‘ üzere dikey simgelerden oluşan Japon versiyonu mevcut.
YERLİ EMOJİLER
Emojiler, 2000’li yıllarda emoji sistemi bulunan birtakım iletileşme platformlarında kullanılıyordu. Ancak yaygınlaşması ve popülerleşmesi Apple’ın 2011, Android’in 2012 yılında emojileri kendi iletileşme sistemlerine dahil etmesiyle gerçekleşti. Gerçekten ‘Unicode’ ismi verilen bir sistem etrafında standardize edilen emoji lisanı 2010 yılında 870 simgeden oluşuyorken 2021 prestijiyle bu sayı 3 bin 353’e ulaşmış durumda. Ayrıyeten teknoloji firmalarının fabrika ayarlarında kullandığı Unicode’un dışında kalan bağımsız emoji uygulamaları da bulunuyor ve sıkça kullanılıyor. Örneğin “Türk kültürünü emojiye aktarma” emeliyle oluşturulan ‘Emojum’ uygulamasının içinde, ince aşikâr bardakta çaydan, tesbihe, Atatürk silüetinden, tuz serpen Nusret’e kadar 10 kategoride 450’yi aşkın emoji bulunuyor.
EMOJİLERİN YAZILI BAĞLANTIDAKİ ÖNEMİ
Yazılı bağlantının jest ve mimiklerden mahrum olması, geçmişte mektup kültürünün içerdiği lisanın ağdalı olmasının temel sebebiydi. En temel his ve kanılarımızı abartılı sözlerle aktarır, romantik isteklerimizi uzun şairane pasajlarla lisana getirirdik. Tahminen kağıtların ortasına bir çiçek yaprağı saklar, tahminen de kağıtların kenarlarını yavaşça yakmak suretiyle gönderilen mesaja ruhumuzu üflerdik. Gerçekten günümüze geldikçe bağlantı teknolojileri gelişti ve bağlantı, hizmet kesiminin sağladığı bir hizmet olarak teknoloji ve telekomünikasyon şirketlerinin denetimi altına girdi. SMS’in yaygın olduğu periyotlardan itibaren alışık olduğumuz karakter sınırlamaları, eski devirlerin ağdalı ve uzun metinlerini kısaltmak bir yana, sözlerin dahi kısaltılarak kullanılmasına yol açtı. Teknolojinin sağladığı imkanın bu olmasının yanında hayatın gitgide artan temposu da yazılı bağlantıya ayrılan vaktin azalmasına sebep oldu. Sonuç olarak yazılı irtibat, mesajların olabildiğince kısaltılmış olduğu, his ve mimik transferinde noktalama işaretleriyle kullanılan emoticonların yardım ettiği mahrum bir ortamda kısıtlı kalmıştı.
PEKİ EMOJİLER TAM OLARAK NEDİR?
Bu sebepten emojiler günümüzde, toplumsal medyadaki ve özel mesajlaşmalardaki yazılı bağlantının sarsılmaz ögesi haline gelmiş durumda. Yazılı irtibatta üstlendiği rol, emoji lisanının hiyeroglif, piktogram ve ideogram üzere fotoğraf yazısı çeşitlerinden biri olarak sayılmasını sağlıyor. Gerçekten his ve kanılarımızı hiç söz kullanmadan söz edebilmemize yaradığı üzere onları birer söz üzere kullanıp yalnızca emojilerden oluşan cümleler kurabiliyoruz. Üstelik bireylerin kendi ortalarındaki bağlantılarda çeşitli cümle kalıplarını kodlanmış olsalar bile dışarıdan birisinin bu bağlantısı çözmesi o kadar da güç olmuyor. Yani emojiler birebir vakitte üniversal bir nitelik taşıyor. Bu açıdan trafik işaretlerini örnek olarak verebileceğimiz piktogramlarla benzerlik gösteriyor. Tıpkı vakitte his ve niyetleri, hatta soru ve buyruk cümlelerini kurabilme esnekliğiyle, hiyerogliflerle de akraba sayılıyor. Resmi bir formda bir lisan olarak kabul edildiğine ait birinci gelişmeyse Oxford sözlüklerinin 2015 yılında ‘ağlayarak kahkaha atan’ emojiyi yılın sözü olarak seçmesi gösteriliyor.
EMOJİ LİSANI VE EDEBİYATI
Tinlemlerin gerçek bir lisan olarak varlığı; üstelik global bir lisan olarak varlığı günümüzde yadsınamaz bir gerçek. Robert Benenson isminde, lisanın ve kültürün dijital teknolojiyle birlikte değişimi ile ilgilenen bir genç Moby Dick kitabını emoji lisanına çevirmek üzere bir projeye kalkışmış. Kitabın 6438 cümlesini farklı şahıslara dağıtarak, bu cümleleri emoji ile söz etmelerini istemiş ve birçok insanı projeye dahil ederek “Emoji Dick” kitabını, dünyanın birinci emoji dilinde yazılmış kitabı olarak 2009’da yayınlamış.
Nitekim Moby Dick’in yanında Alice Mükemmeller Diyarında üzere birçok klasik eser de emoji lisanına çevrilmiş durumda. Kral James İncili de bu furyanın içinde kendisine yer bulmuş. Kitapta daima tekrarlanan birtakım sözleri emojilerle tabir ederek günümüze uyarlayan ismi, ‘güneş gözlüklü emoji’den oluşan bir kullanıcı, 3282 sayfalık kitabı, ‘Y Nesli İçin Kitab-ı Mukaddes’ ismiyle iTunes’da 2,99 dolara satışa çıkarmış.
Tüm bunların yanında yalnızca tinlemler ile yazılan öykü, şiir denemeleriyle tahminen de ‘Emoji Lisanı ve Edebiyatı’nın temellerinin atıldığını tez edebiliriz.
PAZARLAMADA EMOJİ LİSANI
Bir lisandan bahsediyorsak edebiyatından bahsetmemiz de pek olağan tabii. Fakat emoji lisanı sanat alanına dokunduğu üzere iş ömründe da kullanılmaya başlanmış. Chevrolet markası 2015 yılında yalnızca emojilerden oluşan bir basın bülteni yayınlamış. Bültene baktığımızda, kelamlı olarak sıkça karşılaştığımız birtakım reklam sloganlarının emoji lisanıyla söz edilmiş oldukları da çabucak göze çarpıyor.
Belli ki gözümüzün önünden doğan emoji lisanını daha uzun müddet konuşmaya devam edeceğiz…
