Black Friday, insanların her yıl Kasım’ın dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü’nden sonraki Cuma günü aileleriyle kent merkezlerinde alışverişe çıktığı ABD’de başlayan bir gelenek. Bu günde olabildiğince fazla müşteriye eser satmak isteyen şirketler ise indirimlerinde birbirileriyle yarışıyor.
Black Friday tabirinin birinci olarak kullanıldığı yer Kasım 1951’de Factory Management and Maintenance (Fabrika İdaresi ve Bakımı) isimli mecmua. O gün emekçilerin hasta olduğunu söyleyip işe gelmemesi nedeniyle bu türlü bir isim takılmış. Tıpkı yıllarda Philedelphia polisi de kent merkezindeki çok kalabalıktan dolayı o güne bu ismi vermiş.
Türkiye’de olduğu üzere ABD’de de şirketler yıllar içinde Kara Cuma’yı kulağa daha olumlu gelen bir isimle değiştirmeye çabaladı ancak başarılı olamadı.
ABD’den dünyaya yayıldı
Küreselleşmeyle birlikte Black Friday’de indirim yapma kültürü, ABD’den öteki ülkelere de yayılmaya başladı.
Önce ABD’nin kuzey komşusu Kanada bunu benimsedi. Kanadalıların Black Friday’lerde hudut kentlerinden ABD’ye giderek alışveriş yapması, bunu kolaylaştıran bir etkendi.
Bugün Hindistan’dan Meksika’ya kadar çok sayıda ülkede Black Friday indirimleri yapılıyor.
İngiltere’de de 2010’dan itibaren Black Friday’e yönelik pazarlama kampanyaları arttı.
ABD’li çevrimiçi alışveriş sitesi Amazon, indirimlerini İngiltere sitesinde de uygulamaya başlarken ABD’li Walmart’ın sahibi olduğu ASDA süpermarketlerinde de Black Friday düzenlendi. İndirimler vakitle öteki şirketlere de yayıldı.
Sanal alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte internet siteleri Black Friday’den sonraki Pazartesi gününü Cyber Monday (Siber Pazartesi) ilan ederek o günlerde de büyük indirimler düzenlemeye başladı.
İnternet siteleri için yaratılan Black Friday alan ismi olan .blackfriday de 2014’te kullanıma sunuldu. 2 yıl içinde 2 bine yakın site alan ismini kullanmaya başladı.
ABD merkezli iş dünyası sitesi the Balance’a nazaran ABD’deki Black Friday alışveriş hacmi 2002’den bu yana yüzde 72,3 arttı ve 700 milyar doları aştı.
Türkiye’de bir türlü isim bulunamadı
Black Friday indirimleri farklı isimlerle son yıllarda Türkiye’deki mağazalarda da görülebiliyor.
Ülkenin en büyük çevrimiçi alışveriş sitelerinden biri 2015’te Black Friday indirimleri uygulamaya başlarken, geçtiğimiz yıl bir muhafazakar giysi firması ise Black Friday’e karşı birebir günü White Friday (Ak Cuma) ilan ederek indirim uygulamıştı.
Bu yıl çok sayıda şirket televizyon kanalları ve internetteki reklamlarında “Efsane Cuma”, “Müthiş Cuma” ve “Güldüren Cuma” üzere tabirler kullandı.
Türkiye’deki müşteriler sadece Türk şirketlerinden değil, erişebildikleri milletlerarası zincirlerdeki Black Friday indirimlerinden faydalanabiliyor.
Uluslararası bilgisayar oyunu mağazası Steam, bunlardan biri.
Türkiye’deki Black Friday alışverişlerinin ABD ve İngiltere’deki kadar yaygın olmaması nedeniyle bu periyottaki alışverişin cirosuna yönelik rastgele bir çalışma bulunmuyor.
İndirim ve iktisada yarar konusunda işe yarıyor mu?
Black Friday’de ilan edilen birtakım indirimler gerçek indirim oranlarını yansıtmıyor.
“Yüzde 50 indirimli” diye sunulan bir eseri öteki bir mağazada daha uygun fiyata bulmak mümkün olabiliyor.
Bu yüzden çevrimiçi alışveriş sitelerinin nitekim indirim yapıp yapmadığını anlamak için kurulan Camel Camel Camel, SlickDeals Price Tracker ve PriceZombie üzere siteler, Black Friday devrinde sıklıkla kullanılıyor.
Black Friday’in tüketicilere daha fazla para harcatarak iktisada bir katkı sunup sunmadığı da tartışma konusu.
Bazı araştırmalara nazaran beşerler Black Friday’de yaptıkları harcamalara karşılık Aralık ve Ocak aylarında daha az harcama yapıyor.
