Will Sullivan
Yayınlanan yeni bir araştırma, insanların belli kaslara sahip olmamasının bizlere konuşmamızı denetim edebilme yeteneği sağlayabileceğini ortaya koyuyor.
İnsanlar ve öteki primatlar, ses tellerini barındıran ve nefes almamıza yardım eden boğaza bağlı içi boş bir tüp olan gırtlağı kullanarak farklı sesler çıkarırlar. Bir küme bilim insanı, yeni araştırmada, 43 insan-dışı primat çeşidinin gırtlak yapılarını inceledi. New York Times’tan Oliver Whang’in aktardığı kadarıyla, bu canlıların tamamı da ses tellerinin üzerinde bulunan ve ‘ses zarları’ ismi verilen bir dizi kasa sahip. Buna rağmen, insanlarda durum farklı.
BİRÇOK FARKLI ÇEŞİT İNCELENDİ
Araştırmacılar, evvelki gün Science isimli bilimsel mecmuada yayınlanan bir makalede, bu ses zarlarının öteki primatların çıkardıkları sesleri denetim etmelerini güçleştirdiğini öne sürdüler. Makale müelliflerinden biri ve Avusturya’da bulunan Viyana Üniversitesi’nde biyolog olan Tecumseh Fitch’in, New Scientist mecmuasından Clare Wilson’a aktardığına nazaran, bu durum, onlar olmadan insanların daha hassas bir ses denetimi geliştirebildiklerini ortaya koyuyor.
Bilim insanları, kimi primatların ses zarlarına sahip olduğundan esasen haberdardı; lakin bu araştırma, New Scientist’e nazaran primat gırtlakları üzerine gerçekleştirilen birinci büyük ölçekli çalışma. Araştırmacılar, meyyit ya da anestezi uygulanmış primatların manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları aracılığıyla pek çok farklı tıp üzerinde çalıştılar.
Araştırmaya dahil olmayan ve Princeton Üniversitesi’nde psikolog olan Asif Ghazanfar, Times’a verdiği demeçte “(Daha önce) hiç kimse bu türlü sistematik bir kıymetlendirme gerçekleştirmedi” diyor. “Primatların nelere (ses zarlarına) sahip oldukları ve olmadıkları konusunda geniş kapsamlı bir fikrimiz yoktu. Bir iddiamız vardı ancak bu çalışma onu sağlamlaştırdı.”
İNSANIN ÖTEKİ PRİMATLARDAN FARKI NE?
Times’ın aktardığına nazaran, araştırmacılar, vokal zarların çıkarılan sesleri nasıl etkilediğini bulmak hedefiyle, öteki deneyler kapsamında ölen üç şempanzeden ve altı Rhesus Makağı’ndan alınan gırtlak bölgelerini simüle edilmiş akciğerlere bağladılar. Ses zarları ve ses tellerinin bir arada titreştiğini keşfettiler. Matematiksel modeller ve görüntü kayıtları da bu bulguyu destekledi.
Reuters’tan Will Dunham’ın aktardığına nazaran, bu zarlar olmadığında, insanların ses kaynağı daha kararlıydı; daha başarılı bir perde denetimi ile birlikte uzun ve eşit tonlu seslerin üretilmesine imkân tanıyordu. Kaliforniya Üniversitesi’nin Irvine Kampüsü’nde insanlarda lisan üretim sürecini inceleyen ve yeni araştırmaya dahil olmayan Richard Futrell, New Scientist’e verdiği demeçte, “İnsan lisanını hayvan seslerinden ayıran en dikkat cazip konu, çıkardığımız sesler üzerindeki hassas kontrolümüzdür” diyor. “Bu lakin ses aygıtımızın beynimizi denetim etmesi kolaysa mümkün olabilir.”
Diğer yandan, İngiltere’de bulunan Warwick Üniversitesi’nde evrimsel psikolog olan ve araştırmaya dahil olmayan Adriano Lameira, New Scientist’e verdiği demeçte, “Ses zarlarının primatların ses üretimi üzerindeki öne sürülen sınırlayıcı tesirinin abartılı göründüğünü” söz ediyor. Pek çok kuyruksuz ve kuyruklu maymunun düşük düzeyde ve denetimli sesler çıkarabildiğinin altını çiziyor.
Bunlara ek olarak, araştırmanın müellifleri ses zarlarının yok olmasının insan lisanının gelişiminde rol oynadığını öne sürerken, kimi uzmanlar daha fazla ispat talep ediyor. Japonya’da bulunan Kyoto Üniversitesi’nde primatolog ve araştırmanın başyazarı olan Takeshi Nishimura, Times’la yaptığı söyleşide, “Bu araştırma, konuşulan lisanın evrimi bağlamında, gırtlakta gerçekleşen evrimsel değişimlerin elzem olduğunu gösterdi” diyor.
Ne var ki makale hakkında bir yorum yazısı kaleme alan Emory Üniversitesi’nden psikolog Harold Gouzoules, Times’a verdiği demeçte “Bu, lisanın evrimi bağlamında gerekli bir adım olabilir fakat bunun kesin biçimde hayati değere sahip olup olmadığını göreceğiz” diyor.
Yazının özgünü Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
