Menopoz Nedir?
Menopoz adet kanamalarının ve üreme işlevinin geri dönüşümsüz olarak sona ermesi, 1 yıl mühlet ile adet görmeme durumudur. Menopoz ortalama 48-52 yaşları ortasında başlar. Menopoz yaşı beslenme, genel sıhhat durumu ve genetik faktörlere bağlı olarak bayandan bayana değişiklik gösterir. 40 yaşından evvel menopozun başlamasına erken menopoz denmektedir.
Adet kanamaları menopozdan 2 ila 8 yıl evvel düzensizleşmeye ve adet günlerinin ortası uzamaya başlar. Menopoza giriş ansızın olmaz, bu süreç 2-3 yıl içinde gelişir.
Menopozda ortaya çıkan şikâyetler nelerdir?
Her bayan yumurtalıklarında aşikâr sayıda yumurta ile doğar. Yumurta sayısı yıllar içinde giderek azalır ve belirli bir sayının altına inince menopoz gelişir. Yumurta sayısı azaldıkça, yumurtalıklarda üretilen östrojen hormonu giderek azalır. Östrojen düzeyinin azalması menopozda ortaya çıkan şikâyetlere neden olur.
Menopoz belirtileri her bayanda değişiklik gösterir. Kimi bayanlarda hiçbir belirti olmazken, kimilerinde birçok belirti birlikte gözükebilir.
-Adet düzensizlikleri: Bu devirde birden fazla bayanda adet ortaları uzar. Lakin bayanların bir kısmında ağır ve uzun süren kanamalar olabilir. Bu durumda kesinlikle doktora başvurulmalıdır.
-Ateş basması ve terleme: Menopoza bağlı ateş basmaları genelde göğüste ani sıcaklık artışı olarak başlar, bu sıcaklık saniyeler içinde başa ve uzunluğuna yayılır. Terleme, çarpıntı ve kızarıklıklarda oluşabilir. Ateş basması ve terlemeler menopozun bilhassa birinci yıllarında sıktır. 5 yıldan sonra görülme sıklığı azalır.
-Vajinal kuruluk: Östrojenin azalmasına bağlı olarak vajinal dokuda incelme meydana gelir. Bunun sonucunda ağrılı cinsel ilgi, idrar yaparken yanma üzere şikâyetler ortaya çıkabilir.
-Psikolojik meseleler ve uykusuzluk: Östrojenin azalmasına bağlı olarak depresyona eğilim ve uykusuzluk oluşabilir.
-Kemik erimesi: Kemik kitlesinin azalması ve kemik yapısının daha gözenekli hale gelmesine kemik erimesi(osteoporoz) denilmektedir. Bu durum kemiğin kırılganlığını arttırır.
-Cinsel isteksizlik
Bayanlarda kemik yoğunluğu 30’lu yaşlarda en yüksek düzeyine ulaşır. Daha sonra kemik kitlesi giderek azalır. Menopozdan sonra kemik kaybı daha fazla hızlanır. Kemiğe yük binen antrenman (örneğin hafif yükle yürümek) kemik yoğunluğunu artıracaktır. Ayrıyeten süt, yoğurt üzere kalsiyumdan güçlü besinlerin tüketilmesi yararlıdır.
Kemik erimesi için osteoporoz dışındaki risk faktörleri:
1. Ailede kemik erimesi olması
2. Hiç doğum yapmamış olmak
3. Geç adet görme, erken menopoza girme
4. Minyon yapıda olmak
5. Hareketsiz bir yaşam
6. Sigara içmek
7. Kortikosteroid, tiroid hormonlar üzere ilaçların kullanımı
Kemik erimesinin erken tanısı çok değerlidir. Teşhis koymak için kemik yoğunluğunu ölçen testler kullanılmaktadır. Kalça ve bel bölgesinin kemik yoğunluğu DEXA usulü ile ölçülür.
Tedavide kemik kaybını azaltan ilaçlar ve kalsiyum kullanılmaktadır.
-Kalp hastalıkları: Menopoz sonrası periyotta bayanlarda kalp hastalığı sıklığı artmaktadır. Bunun en kıymetli nedeni kolesterol düzeylerindeki artıştır.
Menopoz sürecinde yapılması gerekenler:
-Yıllık bayan doğum muayenesi ve smear testi (Smear testi ardışık olarak 3 kere olağan ise 2-3 yılda 1 yapılabilir. 65 yaş üstünde yapılmasına gerek yoktur)
-Mamografi (Sıklığını hekiminiz size bildirecektir)
-Kemik yoğunluk ölçümü (Sıklığını hekiminiz size bildirecektir)
50 yaş üstü herkes (kadın erkek fark etmez) yıllık olarak dışkıda kapalı kan testi yaptırmalıdır. Bağırsak ve rektum kanserleri erken tanısı için kesinlikle yapılmalıdır. 5 yılda 1 sigmoidoskopi, 10 yılda 1 tüm kolonoskopi muayenedi yapılmalıdır.
Menopoz döneminde hormon kullanımı
Menopoz periyodunda hormon kullanımı hakkında hekiminiz ile ayrıntılı olarak tartışmalısınız. Rahim yok (daha evvelden ameliyat ile alınmış ise) ise yalnızca estrojen içeren hormonlar verilir iken rahim var ise estrojen ile birlikte progesteron hormonu da verilmelidir. Hormon kullanımın 3 durumda verilebilir.
-Aşırı ateş basması ve terlemeler
-Kemik erimesi tedavisi ve önlenmesinde
-Vajinal kuruluk olgularında
Kendisinde ve ailesinde göğüs kanseri olmayanlarda 5 yılı geçmemek üzere hormon tedavisi verilebilir. 5 yıllık hormon kullanımında göğüs kanseri riski %24 dolayında artmıştır. Hormon verilmeyen kümede yaklaşık 10 bin bayanda 24 kanser hadisesi var iken bu oran hormon alanlarda 30 olaydır. Aslında artış çok fazla değildir. Hormon kullanımı 10 bin bayanda 6 tane göğüs kanseri olayında artış yapmıştır. Ayrıyeten hormon kullanan bayanlarda takip daha sık olduğu için göğüs kanserinin yakalandığında evresi çok erken olmakta ve bu hastaların ömür mühletleri hormon almayanlara nazaran daha fazla olmaktadır.
Bağ sırasında vajinal kuruluğa bağlı ağrı ve yanma olgularına alttan estrojen içeren tablet yahut kremler verilebilir. Bu uygulamanın göğüs kanserini artırmaz.
Önemli uyarı
Menopoz periyodunda olan bir damla vajinal kanama dahi katiyetle olağan değildir. Menopoz periyodu vajinal kanamaların %10’unda rahim kanseri tespit edilir. Kesinlikle doktor muayenesi gerekir.
