Konut üretimindeki düşüş arz-talep istikrarının bozulmasına yol açtı. Maliyet artışı, öngörülemeyen piyasa kaideleri ve arsa bulma sorunu nedeniyle müteahhitlerin yatırım iştahı azaldı. Son üç-dört yılda yaşanan yavaşlamayla biriken talep, piyasaya fiyat ve kira artışı olarak döndü. Bölüm temsilcilerine nazaran konut arzının artması koşul. Pekala fakat nasıl? Bu sorunun karşılığını ve bölümün kıymetli gündem hususlarını inşaatta yarım asırlık deneyime sahip Artaş Holding Yönetim Kurulu Lideri Süleyman Çetinsaya ile konuştuk…
EVİ OLMAYANA ÖZEL MODEL
* Son yıllarda yeni inşaat için alınan ruhsat sayısı önemli oranda düştü. Bölüm, yatırım için temkinli. Üretimdeki bu sorun nasıl aşılacak?
Konut üretecek firmaların ham unsuru arsa. Bugün arsa sahiplerinin taleplerine nazaran proje yapınca ulaşılabilir fiyatlı olmuyor. Bilhassa belirtmek istiyorum, bizim lüks konut üretmek üzere bir kederimiz olmamalı. O yüzden kamunun sürece takviyesi koşul. Teklifim şu; Kamu uygun maliyetli arsa üretsin ve Emlak Konut üzere ihaleye çıksın. Ancak bu modelde maksat muhtaçlık sahibi kesim olsun. Konutların fiyatları için üst hudut belirlensin ve ‘sadece birinci konutunu alacaklara satacaksın’ desin. Özel dal kelam gelimi yüzde 20 üzere bir arsa bedeli ile hasılat paylaşım modelli projeler yapsın. Meskenleri de yatırımcı değil, hiç konutu olmayanlar alsın. Bu üretimi arttırmak için yeterli bir tahlil olabilir. Tabi bir de atıl duran, tahlil bekleyen konutlar da artık sisteme girmeli.
ARZ SIKINTISINA YENİ FORMÜL
* Atıl kalan konut sorunu nedir?
Bugün mega kent dediğimiz İstanbul’da milyonlarca kişi yaşıyor ve bu kentin çok fazla nitelikli konuta muhtaçlığı var. Zelzele en büyük gerçeğimiz ve vatandaşlarımızın sağlam yapılarda oturmasını sağlamamız gerekiyor. İstanbul’da atıl, yarım kalmış ya da tüzel süreçlere takılmış on binlerce konut var, varsayımımız 100 bin civarı. Bu konutları, süratli bir çalışmayla sisteme dahil edip kullanıma açmamız gerekiyor. Devletimiz, yalnızca atıl durumda olan bu konutların yine hayata geçirilmesi için katkı sağlasa ortaya 100 bin yeni konut arzı çıkar. Bu konutlar mahkemeye gitmiş olabilir, yasal bir süreçten ötürü durmuş olabilir, yürütmeyi durdurma kararı çıkmış olabilir. Buradaki sorunu devletin çözmesi, en azından yürütmeyi durdurma kararını kaldırması gerekiyor. Bakın devlet bunu yapsın, İstanbul’da bir anda çok önemli bir konut arzı ortaya çıkmış olur.
OY TASASI DÖNÜŞÜME ENGEL
* Zelzele gerçeğinden bahsettiniz. Kentsel dönüşümde istenilen düzeyde miyiz?
Devlet seçim öncesi bir kampanya açıkladı, maliyetin yarısını karşılayarak dönüşüme takviye vereceğini söyledi. Artık bu projenin nasıl ilerleyeceğini bekliyoruz. Özel kesim cephesinde ise durum çok güzel değil. Zira vatandaş ile baş başa kalınan süreç firmaları çok yordu. Biz bir dönüşüm projesinde 200’ü aşkın hak sahibi ile 9 yılda anlaştık. İki yıl da inşaat toplam 11 yıl… Benim ömrüm ne kadar ki tek projeye bu kadar vakit ayırayım. Dönüşümde özel kesimin faal olması için düzenlemeler gerek. Bir sefer yürütmeyi durdurma kararları alınmamalı. Vatandaş elbette hakkını arasın, davasını açsın. Şayet hak kaybı varsa giderilsin. Fakat yürütmeyi durdurma, plan iptalleri yıllarca gecikmeye neden oluyor. Yüzlerce kişinin inançlı konutta yaşama hakkı elinden alınıyor. Sağlıklı bir dönüşüm süreci için en değerli misyon ise belediyelere düşüyor. Belediye vatandaşla firma ortasında köprü vazifesi görmeli. Mesela; vatandaş tapusunu belediyeye teslim etsin, müteahhitlere değil. Uzlaşma, kontrol, plan süreçleri belediyelerce yönetilsin, firmalar işini yapsın, inançlı konut üretsin. Ancak bugün görüyoruz ki belediyelerin birçok oy telaşı ile dönüşüme aralı. ‘Seçmenimi üzemem’ diyor fakat vatandaş ölüyor… 11 vilayette bunu yaşadık. Artık oy odaklı bu yaklaşım sona ermeli. Belediye liderlerinin önceliği, riskli konutların yenilenmesi olmalı.
İŞÇİ KRİZİNE TAHLİL MESLEK LİSELERİ
* Üretim artmalı, dönüşüm hızlanmalı diyorsunuz. Lakin kesimde bir de personel krizi yaşanıyor. Bu sorun nasıl çözülecek?
Şantiyelerde çalışacak eleman bulamıyoruz. Üniversite mezunu işsiz, masabaşı iş istiyor. Fakat bizim saha elemanına gereksinimimiz var. Üzülerek söylüyorum ki yeni mezun mühendis 15 bin lira alıyor, usta 45 bin lira. Üstelik bu fiyata karşın personel bulunamıyor. Bu sorunu aşmak için düz liseler süratlice meslek liselerine dönüşmeli. Gerekirse hepsinin bahçesine atölyeler kurup gençleri yetiştirmeliyiz. Orta eleman problemini bir an evvel çözmek için en değerli atılım bu olur.
37 BİN KONUT BİTTİ BİNLERCESİ YOLDA
* Artaş’ın faal projeleri neler?
2004 yılından bu yana 37 bin konut teslim ettik. Faal şantiyelere bakarsak da, İstanbul’a değerli katkılar sunmasını hedeflediğimiz 5 projemiz devam ediyor. Bu projelerde toplam 2 bin 375 konut ve 405 ticari ünite yer alıyor. İstanbul Bağcılar’da Avrupa Konutları Yenimahalle, tüm dinamiklerini çok âlâ bildiğimiz Atakent bölgesinde Avrupa Konutları Cet, Ümraniye’de Avrupa Residence Yamanevler, Kartal’da Avrupa Konutları Esentepe projelerimiz bulunuyor. Tekrar ticarete çok büyük sürat ve paha kazandıracak olan Artaş Sanayi ve Ticaret Merkezi projemiz ise Avcılar’da yükseliyor.
PERAKENDE TURİZM VE SANAYİ
Gayrimenkulün yanında perakende, turizm, sanayi ve güç dallarında de faaliyet gösteriyoruz. Son yıllarda gerçekleştirdiğimiz mutabakatlarla dünyaca ünlü turizm işletmecilerinin Türkiye’deki faaliyet alanlarını genişlettik. Vadistanbul projemizde Radisson Collection markası yer alıyor. Accor ile yaptığımız mutabakat sonucunda Çamlıvadi ve Saklıvadi’de premium segment Mövenpick Living ile turizm bölümüne yeni bir soluk kazandırıyoruz. Kayseri’de hizmete aldığımız Radisson Blu Mount Erciyes oteli, kentin birinci kayak oteli olma özelliğini taşıyor. Son olarak Mesa-Artaş-Kantur&Akdaş iştirakinde inşa edilen Tema İstanbul’un imali süren Tema World kısmındaki otel için de Marriott International Kümesi ile Marriott Executive Apartments marka kullanımı mutabakatı imzaladık.
İstanbul, Kayseri ve Trabzon olmak üzere 3 farklı kentte toplam 6 AVM yatırımımız bulunuyor. Ayrıyeten 60 yıllık esaslı Çelik Halat markasını Doğan Holding’den satın alarak sanayi alanına girdik, sırada da güç yatırımları var.
TİCARİ ODAKLI GYO KURACAK
* Gayrimenkul yatırım iştiraki kuracağınızı açıkladınız. Bu planınız hakkında bilgi verir misiniz?
Ticari ünite odaklı, kira gelirleri olan bir GYO kurma amacındayız. Sermaye Piyasası Kurulu’nun onaylarının akabinde GYO’yu kuracağız. İçerisinde 1300 ticari ünite yer alacak. Kira gelirini vatandaşlarla bölüşeceğiz. Öteki GYO’lar üzere orta sıra temüttü veren bir GYO olmayacağız, yılda 3 kere temettü dağıtacağız.
VADİ BÜYÜYOR
* Yeni yatırımlar için değerli işbirliklerine imza attınız. Bunlardan bahseder misiniz?
İstanbul’da yeni projeler üretmek için çalışmalarımızı son hız sürdürüyoruz. Bu kapsamda kıymetli mutabakatlar yaptık. Şöyle özetleyebilirim:
İstanbul’un endüstriden dönüşümüne en düzgün örneklerden birisi Ayazağa’daki Vadistanbul projemiz. Buranın bir ömür merkezi, bir buluşma noktası haline gelmesini hedefledik. Bugün geldiğimiz noktada bunun gerçekleştiğini ve Vadsitanbul’un kentin yeni sembolü olduğunu görmek bize memnunluk veriyor. Alışılmış bugüne kadar gelirken bu bölgeyi çok âlâ tanıdık, dinamiklerini adeta ezberledik. 3 bine yakın konut, AVM ve ofisler ürettik. Bölgede yeni proje için de Eczacıbaşı Holding ile imzaları attık. Eczacıbaşı’na ilişkin yerde hasılat paylaşım modeliyle proje geliştireceğiz ve Vadistanbul’un devamı niteliğinde olacak. 75 bin metrekarelik alanda imza atacağımız projemiz Vadistanbul Kanyon, Vadistanbul Orman ve Vadistanbul Kemer etaplarından meydana gelecek.
AVM YERİNE KONUT
* İş GYO ile yaptığımız mutabakat sonucunda İstanbul Mecidiyeköy’deki Profilo AVM yerine Konut projesi yapacağız. Bu projemizle o bölgenin çehresini büsbütün değiştireceğiz. Yıl sonunda AVM tarafının yıkımını yapacağız. Burada yeni bir AVM düşünmüyoruz. Zira asıl gereksinim konut.
* Tekrar buna ek olarak Milpa’nın Pendik’teki yerini aldık. Bu alanlarda hayata geçireceğimiz projeler için geliştirme çalışmalarımız sürüyor.
