İridyum Nedir?
İridyum, atom numarası 77 olan, geçiş metali kategorisine ait bir kimyasal elementtir. Oda sıcaklığında katı halde bulunan bu metal, nadir ve değerli özellikleriyle dikkat çekmektedir. Royal Society of Chemistry‘ye göre iridyum, adını gökkuşağını simgeleyen ve güçlü renkli bileşenleri temsil eden Yunanca iris kelimesinden alır. İris, Antik Yunan mitolojisinde tanrıların habercisi olarak bilinir ve Thaumas ile Electra‘nın kızıdır.
İridyum, altın gibi son derece tepkisiz bir elementtir ve yüksek yoğunluğu sayesinde birçok alanda kullanılmaya uygundur. Gerçekte, iridyum Periyodik Tablo’daki en korozyona dayanıklı elementlerden biridir. Korozyon, malzemelerin çevreleriyle kimyasal veya elektrokimyasal etkileşime girerek aşınmasını veya bozulmasını ifade eder.
İridyum’u Kim Keşfetti?
LiveScience‘ın haberine göre, iridyumun keşfi, İngiliz kimyager Smithson Tennant ile ilişkilendirilir. Ancak, Fransız kimyagerler H.V. Collet-Descotils, A.F. Fourcroy ve N.L. Vauquelin gibi isimler de 1803 civarında iridyumu platin cevherlerinde bulmuş olabilir. İridyum, platinin güçlü asit karışımı olan “aqua regia” içinde çözülmesiyle elde edilmiştir.
İridyum Nerelerde Kullanılır?
İridyumun yüksek yoğunluğu ve nadir bulunması, saf formunun sınırlı kullanımlara sahip olmasına neden olur. İridyum içeren cevherlerin çoğu, doğada yalnızca küçük oranlarda bulunur ve bu element genellikle Güney Afrika, Alaska, Brezilya, Myanmar ve Rusya‘da çıkarılmaktadır. Bununla birlikte, iridyum platin ile birleştirilerek yüzde 5 ila 10 iridyum içeren alaşımlar oluşturulmakta ve bu alaşımlar çeşitli uygulamalarda kullanılmaktadır. İridyumun kullanıldığı bazı önemli alanlar şunlardır:
- Otomotiv Endüstrisi: İridyum, bujilerde kullanılır ve motor verimliliğini artırır.
- Kimyasal Endüstri: İridyum, kimyasal süreçlerde kullanılan önemli bir katalizördür.
- Elektronik ve Telekomünikasyon: Yüksek sıcaklık ve korozyon direnci nedeniyle, bazı yarı iletkenlerde kullanılır.
- Tıp ve Radyoterapi: Kanser tedavisinde, iridyum-192 izotopu kullanılır.
- Uzay ve Havacılık Endüstrileri: Yüksek sıcaklık direnci nedeniyle, uzay araçlarında tercih edilir.
- Bilimsel Araştırmalar ve Laboratuvar Ekipmanları: Laboratuvar ekipmanlarının yapımında kullanılır.
- Saatçilik: Lüks saatlerde alaşım olarak yer alabilir.
- Kuyumculuk: Nadir durumlarda, altın veya platinle alaşım halinde kullanılmaktadır.
İridyum Ne Kadar Pahalıdır?
Bu yazının yazıldığı dönemde, iridyumun ons fiyatı yaklaşık 4 bin 500 dolar iken, altının ons fiyatı ise yaklaşık 2 bin 082 dolar civarındadır.
İridyum Yatırımı Nasıl Yapılır?
İridyum, değerli metaller grubuna ait nadir bir elementtir ve yatırım yapmak için çeşitli yollar bulunmaktadır. İridyumun endüstriyel uygulamalarda kullanılması, yatırımın daha karmaşık hale gelmesine neden olur. İşte iridyum yatırımı yapmanın başlıca yolları:
- Fiziksel Metal Satın Almak: İridyumun fiziksel formlarını (örneğin, bar veya madeni para şeklinde) satın almak mümkündür.
- Madencilik Şirketlerine Yatırım Yapmak: İridyum üreten madencilik şirketlerinin hisselerini satın almak, dolaylı bir yatırım yolu sağlar.
- Yatırım Fonları ve ETF’ler: Nadir metallerle ilişkili şirketlere yatırım yapan fonlar ile dolaylı yatırım yapılabilir.
- Vadeli İşlemler ve Türev Ürünler: İridyum fiyatlarına dayalı vadeli işlemler, deneyimli yatırımcılar için bir seçenek oluşturur.
İridyum yatırımı yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Piyasa Araştırması: İridyum piyasasının dinamiklerini anlamak için detaylı araştırma yapmak önemlidir.
- Risk Değerlendirmesi: İridyum yatırımları belirli riskler içerebilir; piyasa dalgalanmaları dikkate alınmalıdır.
- Uzun Vadeli Perspektif: Nadir metaller genellikle uzun vadeli yatırımlar olarak değerlendirilmelidir.
- Maliyet ve Saklama: Fiziksel iridyum satın alındığında, güvenli saklama ve sigorta maliyetleri göz önünde bulundurulmalıdır.
İridyum Borsası
İridyum üretimiyle ilişkili şirketlerin bulunduğu bazı önemli borsalar şunlardır:
- New York Borsası (NYSE) ve NASDAQ: Büyük madencilik şirketleri burada işlem görmektedir.
- Johannesburg Menkul Kıymetler Borsası (JSE): Güney Afrika’nın önde gelen platin ve platin grubu metalleri üreticileri burada listelenir.
- Londra Borsası (LSE): Avrupa ve uluslararası madencilik şirketlerinin hisseleri burada bulunabilir.
- Toronto Borsası (TSX) ve TSX Venture Exchange (TSXV): Platin grubu metallerle ilgili birçok şirket bu borsalarda işlem görür.
- Avustralya Menkul Kıymetler Borsası (ASX): Avustralya, madencilik sektöründe önemli bir yere sahiptir.
- Hong Kong Borsası (HKEX) ve Şanghay Menkul Kıymetler Borsası (SSE): Asya-Pasifik bölgesinde, platin grubu metallere yönelik işlem gören şirketler bulunmaktadır.
