Uzun soluklu bir anlatım tipi olan halk kıssaları nesilden nesle aktarılmaktadır. Halk kıssaları bilhassa lise müfredatında yer alarak derslerde işlenir. Pekala, Halk öyküsü nedir? Halk öyküsünün özellikleri neler?
HALK ÖYKÜSÜ NEDİR?
Halk kıssaları, öykü cinsinin en eski örneklerinden olan ve destandan çağdaş öyküye geçişi sağlayan anonim yapıtlara denir.
Halk öyküsü, gerçek ya da gerçeğe yakın olan olayların anlatıldığı uzun soluklu bir anlatım tipidir. Klasik bir içeriği bulunan, jenerasyondan nesle kelamlı bir halde aktarılan öykülerdir.
Genellikle de kahramanlık ve sevgi bahislerini işler.
Kişiler, gerçek hayata uygundur. Halk himayelerindeki kahramanların, fevkalâde özellikleri çok sonludur.
HALK KISSALARININ ÖZELLİKLERİ NELER?
Halk öykülerindeki şiirler, daha çok kıssanın birinci derecede kahramanları ile söylenir.
Halk kıssalarında karşılaştığımız nazım ve nesir karışımı olma özelliği Hazar Denizi’nin batısında bulunan Türkiye, Azerbaycan ve Balkanlarda ortaktır. Birebir vakitte bu durum az da olsa Türkistan coğrafyasında bulunan metinlerde de görülür. Lakin bu metinlerin vakit zaman manzum olma özelliği ile de karşılaşılıyor.
Halk kıssalarının genel özellikleri ise şunlardır:
– Türk edebiyatında bu özelliğe sahip olan birinci edebi örnek Dede Korkut Öyküleridir.
– Nazım ve nesir karışık bir biçimde anlatılan bu öykülerin gelişip yayılmasında saz şairlerinin kıymetli bir işlevi bulunur.
– Çoklukla aşk konusunun işlendiği halk öykülerinde bazen kahramanlık bahisleri ile ilgili dini mevzuların işlendiği de görülüyor.
– Halk kıssaları, neşir ve nazım karışımı anlatmalardır. Bu tarafı ile öteki halk anlatmaları bulunan efsane, masal ve fıkradan çarçabuk ayırt edilebilir.
– Her ne kadar masal metinleri ortasında, çok az da bulunsa, manzum kısımlar bulunuyorsa, bunlar halk kıssalarının yanında çok zayıf kalır.
– Halk öykülerindeki tasvirlerle duygusal bakımdan düşük yoğunluktaki kısımlar mensur bir biçimde anlatılır.
– His yoğunluğunun daha çok arttığı yerler ile konuşmalar ise ekseriyetle şiirlerle dışa vurulur.
– Manzum kesimler ise değerli ölçüde hece vezni ile söylenir. 7, 8, 11, 14 ve 15’li hece ölçüsü ile karşılaştığımız bu şiirlerin vezin çeşitliliği anlatıcının ustalığından kaynaklanır. Usta anlatıcılar ise, daha çok 7, 8 ve 11 heceli şiirlere daha çok tartı verirler. Tahir ile Zühre, Kamber ve Dilek üzere kıssalarda manzum kısımlar daha çok 7 hecelidir.
– Halk kıssası anlatma geleneği, Doğu Anadolu’ya hastır ve diğer bölgelerimizde çok daha az görülür.
