28 Ağustos 2014’te ömrünü yitiren gazeteci Arda Uskan, kendisinden 9 yıl sonra tekrar bir ağustos ayında hayata veda eden eski arkadaşı Erkin Koray ile yaptığı kapsamlı söyleşiyi 11 Eylül 2011’de medyafaresi.com sitesinde yayınlamıştı. Arda Uskan, birlikte Paris’e gittikleri Erkin Koray’la birlikte Beatles’ın kurucularından John Lennon’la yaptıkları görüşmeyi de aktarmıştı. Lakin Erkin Koray, yıllardır merak edilen şu soruya ‘sır’ diyerek tekrar cevap vermemişti: John Lenon’un kulağına ne söyledin?
Arda Uskan’ın Erkin Koray ile yaptığı söyleşinin tam metni şöyle:
“Doğa üniteleri içerisinde her şey olabilir diyebilecek bir görüş açısına vardıysan, bir daire oluşturmuşsun demektir. Artık özel zevklerine ve mantığına dayanan görüşlerini açıklamak üzere dairenin rastgele bir noktasından itimatla yola çıkabilirsin.”
Bu, bir Erkin Koray cümlesi… Nedir bu daire?
İnsan bir noktadan başlar o daireyi çizmeye, evrimini tamamladıktan sonra çemberin iki ucu birleşir. Kafandaki bu oluşumu tamamladıktan sonra ne yapmak istiyorsan, neyi savunmak istiyorsan, işte o çemberi tamamladığın noktadan başlarsın. Lakin başlamak için bu daireyi tamamlamak koşuldur. İki uç birleşmezse kesinlikle bir eksik kalır.
Kişinin bu daireyi tamamlaması için senin geçirdiğin kadar uzun bir vakit mı gerekiyor?
Bu, kişinin kendine bağlı bir şeydir. Lakin bu daire için kesinlikle uzun süreç gereklidir.
Bu dairenin başlangıç noktası, 1960’lı yıllarda Kadıköy duvarlarına asılan ‘Rock’n Roll Hükümdarı Erkin Koray’ afişleri mi?
Benim daireye birinci başladığım nokta, annemin bir gitar alıp elime verdiği periyottur. Aslında ondan evvel 5 yaşında piyanoya başlamıştım. Annem konservatuarda öğretmendi, onu çok mahçup ettim. 9 yaşımda Bach’lar, Bethoven’ler çalmaya başladım. Olağanüstü çocuk diye konservatuara götürdü beni öbür öğretmenlere dinletmek için. Ancak tek bir nota bile çalmadım. Ben nitekim olağanüstü çocuk sınıfından biriydim lakin hiçbir vakit kendimi o denli göstermeye çalışmadım.
Peki Bach’dan Rock’n Roll’a ‘düşüş’ nasıl oldu?
Demek ki içimden o denli gelmiş. Benim sevdiğim bir müzik çeşidi. İçinde isyan var. Benim üzere… Ben yaradılıştan Rock’çıyım. Türkiye’nin birinci rock’çısı da benim, son rock’çısı da benim.
‘It’s So Long’ birinci 45’lik plağındı değil mi?
Evet, lakin birinci olarak kabul etmiyorum ben onu. Benim birinci plağım ‘Kızları da Alın Askere’dir.
O açıdan söylemiyorum. 1962 yılında Beatles birinci plağı ‘Love Me Do’yu çıkardığı günlerde, tahminen biraz da ondan evvel bir İngilizce rock bestesiyle sen de vardın Türkiye’de.
Hiçbir vakit geri kalmadık. Mesela onlar daha ellerine tef almadan, ben tef çalmayı öğütledim küme arkadaşlarıma. “Tef çalarsak tefe koyarlar, dalga geçerler bizimle,” dediler. Rolling Stones’tan çok daha evvel elektro bağlamayı kullandım.
Peki neden onlar dünya çapında oldular? Bunun Türk olmakla bir ilgisi var mı?
Türklerden Hıristiyan dünyası her vakit korkmuştur. Bu alanda da korkmuşlardır. Fakat ben onlarla aşık atmayı hiç düşünmedim, şayet o denli düşünseydim sarfiyat orada yaşardım. Benim her türlü imkânım vardı. Almanya’da bir Alman küme kurdum, onlar, “Burada kal, biz senin bütün süreçlerini hallederiz,” dediler lakin ben kalmadım.
Merak ettiğim öteki bir şey var. 20 yaşında bir genç, 1941 doğumlu Erkin Koray’ın yıllar evvel yaptığı bir şarkıyı neden seviyor ve dinliyor? Barış Manço’nunkilerine aklım basıyor, onda çocukların seveceği kelamlar, ögeler var.
Ben hiçbir vakit kendimi kimseye sevdirmeye çalışmadım.
Belki. Lakin mesela bir ‘Hayat Katarı’nı neden dinler bir genç?
“Hayat katarının furgonunda yolcuyum,” diyor orada. Furgon, trenin en art vagonudur ve yük taşır. Bu cümle kâfi herhalde.
Henüz yetişmekte olan bir genç ya da çocuk neden bu cümleye takılsın?
Bu, şarkıyı dinleyen çocuğun içindeki hoşluğa bağlı. Büsbütün bana bağlamamak gerekir. Zira beni dinlemek kolay iş değildir. Münasebetiyle milyonlarca çocuktan beni dinleyen o çocukları ayıralım. Fakat o çocuklar var.
Peki ya büyükler?..
Onlar bizimkiler, onlar beni dinleyecekler.
Bazı müzik kelamlarının manalarını daima merak ederim. Mesela ‘İlahi morluk, nedir bu zorluk’ diye bir şarkın vardı? Morluk’tan kastedilen bin lira mıydı? Yani para mıydı?
Hayır, katiyetle bu türlü değil, hatta o hiç aklıma gelmedi. Bu biraz üste hakikat yazılmış bir müzik, yani binlik minlik değil. Bu dünyanın dışında bir yerlere söylenmiş şeyler. Nedir bu zorluk demişiz işte.
Peki o ‘morluk’ nedir?
Onu da siz bulacaksınız artık. Üste bir yerlere söylendi, dedik.
Ne kadar üste? Hükümete mi, uzaya mı?
Onları geç, daha üste.
‘Estarabim’ de tıpkı katta bulunuyor o vakit.
‘Estarabim’ o kadar üstte değil. ‘Sağdan soldan estarabim’i Türkiye’ye söylemiştim.
Nereden aklına geldi bu? Estarabim diye bir söz yok. Ne demek ‘esterabim’?
Bunu herkesin kendisine nazaran yorumlamasını isterim. Morluğu daha üstlere söylemişsem, ‘esterabim’i memleketime söylemişim. İsteyen istediği üzere algılayabilir. Direkt şudur dersem sihri kaybolur.
Seninle tanışmadığımız devirlerden bir anım var. Babanın öldüğü gün, Fitaş Sineması’nda bir konserin vardı. Sahneye çıkmadan evvel, o gün babanı kaybettiğin, buna karşın konsere çıkacağın anons edilmişti. Bir rock konserinde olması gereken bağırış çağırışlar kesilmiş, yalnızca müziklerinin sonunda alkışlamışlardı. Güya klasik müzik konseri üzere… Garip bir durumdu.
Saygı göstermişlerdi. Annemin vefatı da tekrar bir konser günüme rastladı. Mukadderat işte…
Kadere inanıyor musun?
Kader konusu çok izafî bir kavram, başına ne gelirse ona baht diyebilirsin. O hal inançlarım da var. Kimi şeylerin bir sırayı takip ettiğine falan inanıyorum. Vefattan bahsetmiyorum doğal, hayat içinde mukadderata inanıyorum.
Ölmek dersek Allah göstermesin fakat… Barış Manço, Cem Karaca… O denli gidiyor.
Zaten artık sıra kimde diye sormaya gerek yok. Ancak daha yapacağımız işler var. Gençler kaset bekliyorlar, çevirip çevirip soruyorlar sokakta. “Erkin Abi, yeni kaset ne vakit?” diye.
Bir de seninle bir Cannes şenliği maceramız vardı. John Lennon ile birlikte kahvaltı etmiştik. Tek bir gazeteciyle bile konuşmuyordu, sen kulağına bir çift laf edip ikna etmiştin. Ne söylemiştin John Lennon’a?
O ikimizin ortasında bir sır.
Kısaca bir özetleyeyim de okuyanlar da anlasın. 1970’li yılların başıydı. İkimiz Cannes’dayız. John Lennon ve Yoko Ono’nun yaptığı kısa bir sinema oynayacak. Dünyanın dört bir yerinden gazeteciler akın etmişler. Ben özel bir röportaj yapmak istiyorum, Erkin Baba da onunla konuşmak. Lakin adam tek bir gazeteciyle görüşmüyor. Bir gece sinemasının galasının yapıldığı salona sıkıntı bela girebildik.
Gazetecilerden kaçıyorlardı. Cannes sokaklarında cipinin gerisinden koşarak takip etmiştik. Bir randevu alacağız kesinlikle.
Sonunda sinemaya girdik, sinema oynamaya başladı. 8-10 dakikalık bir sinema. Başında John ve Yoko birbirlerine sarılmış duruyorlar, kamera üst kalkıyor ve perde bembeyaz oluyor. Yaklaşık on dakika bu beyazlığı seyreden Fransızlar çılgına döndüler. Yuhalamaya başladılar. Sonunda birden güneş göründü ve sinema bitti. Halbuki kamerayı bir balona koymuşlar, bulutların ortasından güneşe çıkıyor. Yuhalamaların arkası ardı kesilmiyor. John ve Yoko da iki-üç sıra gerimizde oturuyor.
Film bitmek üzereyken bunlar kalktılar çıkıyorlar. Fırladım artlarından, Cannes’a da o niyetle gitmiştim aslında. John Lennon ile kesinlikle konuşacağım. Yanına yaklaştım. Muhafazaları filan da var. Ben yaklaşırken John, “Dur!” dedi muhafazasına.
Senin Türk olduğundan filan haberi yok değil mi?
Nereden olacak? Aslında kimseyle konuşmuyor. Bu bir elektrik sorunu herhalde. Birkaç cümleyle randevu aldım.
Koskoca Cannes Festivali’nde bir tek biz, Erkin Koray’dan torpilli olarak sonraki sabah kaldığı otele kahvaltıya gittik. Erkin, Lennon’un gitarıyla ona ‘Mesafeler’ isimli müziğini söyledi. Mükemmel bir sabahtı. Benim en hoş gazetecilik maceralarımdan biri oldu. Nitekim ne söylemiştin kulağına?
Bırak da bu bana kalsın.
Peki. Gel biraz daha geçmişe dönelim. Moda’da birinci konserleri verdiğin günlere… Duvarlarda daima üç kişinin afişleri olurdu. Twist hükümdarı Barış Manço, Kalipso hükümdarı Metin Ersoy, Rock’n Roll hükümdarı Erkin Koray… Neden üçünüz? Öbür kral yok muydu?
O kadar küme vardı etrafta. Biz kral lakabını hak ettik. Ben ilktim. Ça-ça’lar, Mambo’lar çalınırken Rock’n Roll söyledim. O vakit koptu gitti. Benden iki sene sonra Barış çıktı sahneye. Biz bu işi profesyonel olarak, bir ülkü peşinde koşarak, ömrümüzü vererek yaptık.
Senden birkaç yıl sonra da Cem Karaca çıktı. Üçünüzü başkalarından farklı yapan şey neydi?
Biz üç farklı ekolüz. Şu anda hiç kimse bir ekol falan değil. Hepsi neredeyse birbirinin tıpkı. Müzikleri bile ayırt etmek çok zorlaştı. Bizi vurduğumuz birinci notadan itibaren anlarsın ki, bu budur. Bence bu işin çok değerli bir yanıdır natürel ki. İşte bunun için o üç kişiyi sayıyor vatandaş.
Senin için parasızlık diye bir şey var mı?
Hayır. Ben eski hippy’lerdenim. Fransa’da da kursunu gördüm parasızlığın. Bizi o denli şeyler deviremez.
Fransa’da metroda gitar çalmışlığın var mı?
Yok. Onu bilhassa kullanmadım. Zira kolaycılık olurdu. Benim üzere bir adam metroda gitar çalarsa çok uzun müddet yaşar orada.
O Cannes maceramızdan evvel Fransa’ya birlikte gitmiştik. Cannes’dan Paris’e geldiğimizde cebimizde yalnızca dönüş biletlerimiz vardı. Ben döndüm, sen kaldın. “Fransa’da gördüğüm parasızlık kursu” dediğin o herhalde. Nasıl yürek ettin?
Bunu bana sorma. Dediğin üzere hiç param kalmamıştı lakin 5 ay Paris’te yaşadım.
Orada da bir küme kurmuşsun. Üstelik ünlü komedyen Louis De Funes’in oğlunu baterist olarak almışsın yanına.
Çalışmadık. Yalnızca prova yaptık o kadar. Babası o denli güçlü ki, neredeyse Fransa’nın yarısı onun. Adama gel şu kulüpte çalalım denmiyor. Canı isterse geliyor, istemezse gelmiyor. O denli bir adamla çalışmak bana gelmezdi.
Sen nasıl oraya beş kuruşsuz gidip de Louis De Funes’in oğluyla karşılaşıyorsun?
O büsbütün bir tesadüftü. Başımı sokacak bir tavanarası bulabilmek için bir Fransız çocuğa bas gitar dersi veriyordum. Onlar küme kurmak istiyorlarmış, ben de gitarcıları oldum. Zati ortamızda çok acayip bir fark vardı maddi olarak. Fransa’nın en güçlü adamının oğlu ve ben beş kuruşsuz bir hippy. Basçı hatta, “Bu durumu ona söyleme,” dedi.
Sonra Almanya’da bir kaza geçirdin diye hatırlıyorum.
Yok, rahatsızlandım. Sert bir hayat usulünden ötürü beyin kanaması geçirdim. Lakin bu durum bende bir arıza bırakmadı. Bu beyin kanaması da büsbütün sert bir hayat usulünden, gece hayatından, uykusuzluktan kaynaklandı. Ve bu olay yolda yürürken oldu apansız.
Çok uzun yıllar geceleri yaşadın değil mi?
Hayatım daima geceydi. Şöyle bir espirim vardır; Barış’la (Manço) hiç karşılaşmamışımdır. O kalktığı sırada ben yatmaya gidiyordum zira. Ancak aşağı üst 10 yıldır içki, sigara kullanmıyorum. Hayatımın bu kısmını de değişik yaşamak istiyorum.
Ama Beyoğlu gecelerinin en acımasız olduğu vakitlerde birinci uzun saçlı olarak dolaşan da sensin.
Hem birinci, hem de en uzun periyodik birinci. Türkiye’nin en sert yerinde bu türlü dolaştım ben. Lakin çok bela geldi başıma. Sokak arbedesinde kendimi daima savundum ve kaçmadığım için çok hırpalandım.
Bir gitarcı arkadaşın anlatmıştı. Beş kişi takılmış peşine. Sen evvel kaçıyormuşsun, sonra sana birinci yaklaşana vurup tekrar kaçıyormuşsun. Gerilla taktiği üzere…
En matrağı da şu oldu. Sonunda polisler yetişti, daima birlikte karakola gittik. Beşi birden, “Bizi dövdü,” diye şikâyetçi oldular. Komiser bir onlara bir bana baktı. “Beşiniz birden bundan mı dayak yediniz ulan?” dedi. Bir sopa da karakolda yediler.
Neden o saçlarla dolaşıyordun ortalarda?
Bir şeyi ispat etmek istedim. Bir erkeğin saçlarının uzun olduğunu kabul edebilen bir beyin artık açılmış bir beyindir. Ondan sonra kendine yabancı olan pek çok şeyi de kabul edebilir. Bir yerde de olağan ki isyandı. Toplumun bağnaz, tutucu hallerine ve bireylerine karşı bir isyan.
Şimdi yeni bir albüm çalışması var mı?
Yeni müziklerimi yapmak istiyorum lakin firmalar benden daima eski müziklerimi yine yapmamı talep ediyorlar. Onlar hazır, pişmiş yemek istiyor, bense mutfağa yine girip yepisyeni şeyler yapmak istiyorum. Bu yüzden hâlâ savaşıyoruz.
Sen de eskileri bu kadar uygun yapmasaydın. Neden yıllardır eskimiyor bu müzikler?
Ben kaşı, gözü, endamı hoş bir adam değilim. Şayet bu memlekette bu türlü bir adamı vatandaş onaylıyorsa, bu adamın bileğinde vardır bir şey. Hiç kimse, kaşına, gözüne bakarak, “Bu babadır aman yönetim edelim,” demez. Vatandaş şayet o konserden muvaffakiyetle çıkmazsan ikinci konserinde alır aşağıya. Baba falan da dinlemez. Hasbel mukadderat gitmen mümkün değildir. Onca sene kalıyorsan bileğinin hakkıyla kalıyorsun demektir.
Bileğimi Beyoğlu’nun art sokaklarında yıllar evvelden biledim diyorsun.
Onu demiyorum. Ben küçücük bir adamım. Gitar çalan bileğimden kelam ediyorum. Ben gitar çalmıyor üzere gözüken çok güzel bir gitarcıyım. O kadar… Öteki bir şey söylemek istemiyorum.
Başka bir soru sormak istiyorum. Barış Manço’nun vefatından sonra Ali Kırca’nın Siyaset Meydanı’na çıkmışsın. Herkes Barış Manço şöyleydi, böyleydi derken sıra sana gelmiş, “Ben Erkin Koray’sam Nisan’da erken seçim olur,” demişsin ve olmuş. Biraz garip bir durum. Politikayı bu kadar yakından mı takip ediyorsun?
Tabii takip ediyorum. Çok yakından…
CHP’nin çalışmalarına katılmıştın.
Bu memleketin ana muhalefet partisinden siyaset yapmak gereğini duydum. Lakin sonradan bu işin bana nazaran olmadığını gördüm. Zira benim o kadar eğilip bükülme kabiliyetim yok.
Eğilip bükülmeni mi istediler ki?
Politikada o denli isteniyor. Belim o kadar bükülemiyor. Eğilemiyorum, belim ağrıyor. Memleketi bu türlü kurtarırız zannettik, halbuki kimsenin memleketi kurtarmak üzere bir kanısı olmadığını, herkesin kederinin kendini kurtarmak olduğunu gördüğüm için bıraktım politikayı. Çok kıymetli bir şey söyledim, atasözü üzere bir şey… Türkiye’ye özel…
Atasözü üzere mi oldu? Anlamadım?
Yani kimsenin memleketini kurtarmaya niyeti olmadığını, herkesin kendini kurtarma peşinde olduğunu söyledim.
Belki daha evvelce de söylenmiştir bu kelam.
Evet, tahminen öteki biri daha söylemiştir. Lakin ben bunun için bıraktım. Bitti!
Ne bitti?
Röportaj…
