Bahar Göçer*
Aydın’da kız öğrenci yurdunda meydana gelen asansör kazasında bir öğrenci hayatını feci halde kaybetti.
NTV haberine nazaran, asansörün kapasitesi 15 şahısken, asansöre 16. kişi binmiş. Asansör aşağı yanlışsız kaymaya başlamış ve bu sırada kapı kapanmamış. Bir öğrenci panikle dışarı çıkmaya çalışırken duvar ile asansör ortasında sıkışmış. Şu ana kadar olayla ilgili edindiğimiz bilgiler bu şekilde
Yaşanan facia ile ilgili teknik incelemeyi en güzel yapabilecek kurum Makine Mühendisleri ve Elektrik Mühendisleri Odası’dır. Lakin, Oda üyelerinin olay yerine ulaşmasına ve inceleme yapmasına müsaade verilmemiş. Makine Mühendisleri Odası, bu duruma karşın bahis ile ilgili araştırmalarına devam ediyor.
Her yıl asansörlerin periyodik denetimleri yapılır ve bu denetimler A tipi akredite kuruluşlar tarafından gerçekleştirilir. A tipi akredite kuruluşlar, Türkak (Türk Akreditasyon Kurumu) tarafından onaylanmış ve dünya standartlarına uygun iş yaptıkları kabul edilen kuruluşlardır.
Bu kuruluşlar, belediyelerle iş birliği yaparlar ve belediyenin yönlendirmesiyle bulundukları bölgedeki tüm asansörleri denetim ederler. Bu denetimler, kamu, konut ve iş yeri üzere farklı tıptaki her yer için yapılır.
Kontroller sırasında asansörlere yeşil, mavi ve kırmızı olmak üzere üç farklı renkte uygunluk raporu verilir. Yeşil etiket, asansörün kullanılabilir olduğunu gösterir. Mavi etiket, asansörün kullanılabilir olduğunu fakat hayati değere sahip olmayan eksikliklerin olduğunu gösterir. Kırmızı etiket ise asansörün kullanılamaz olduğunu tabir eder. Bunlar bütün asansörlerde olmak zorundadır.
Ancak, Makine Mühendisleri Odası’nın (MMO) elde ettiği bilgilere nazaran, bu kazanın olduğu asansör periyodik denetimde mavi etiket almış. Bu durumla, ilgili denetimde gözden kaçan yahut değerlendirilmemiş bir güvenlik sorunu olabileceği düşünülmektedir.
Eskiden asansör denetimi MMO ve EMO tarafından birlikte yapılırdı. Lakin daha sonra çıkan bir yasa gereği, A tipi akredite olmuş şirketler de bu işi yapabilir hale geldi. MMO ve EMO, işi yapacak mühendislere uzun periyodik teorik eğitim verirdi. Eğitime katılan mühendisler hem elektrik hem mekanik mevzularda derin bir bilgi birikimine sahip olurlardı. Akabinde, saha uygulamaları için birkaç hafta boyunca eğitilir ve sonrasında asansör denetimi yaparlardı.
Ancak A tipi akredite kuruluşlarda uzmanların hangi eğitim süreçlerinden geçtikleri konusunu bilmiyoruz. Evvelce, asansör denetimi için giderken bir makine mühendisi ve bir elektrik mühendisi bir ortada çalışırdı. MMO ve EMO’nun kontrolünde, asansörlerin her detayı titizlikle incelenir ve eksiklikler tespit edilirdi. Eksiklikler giderildikten sonra, asansörler tekrar denetlenirdi. Güvenlik konusunda rastgele bir detay gözden kaçırılmadan süreç yapılırdı. Şimdilerde bu periyodik denetimler nasıl yapılıyor ve uzmanların yetkinlikleri nedir bilmiyoruz.
Tekrar kazaya dönersek, asansöre 16. kişi binildikten sonra asansör kaymaya başlamış. Burada olması gereken şey, asansörün çok yük nedeniyle durması ve çalışmamasıydı. Asansörlerde çok yük sensörleri bulunur ve yük fazla olduğunda asansörün otomatik olarak durması gerekir. Lakin, 16. kişi bindikten sonra bu sensorun fonksiyonunu yerine getirmediği görülüyor. Asansörün kayma yapması çok yüksek ihtimal frenlerin tutmaması ile ilgili.
Bir öbür değerli nokta ise, asansörün aşağı inerken kapısının açık olmasıdır. Olağanda, asansör kapıları asansör hareket ettiğinde kapanır. Lakin, bahsettiğiniz durumda kapının açık olduğu belirtildi. Kapının açık olması, kız öğrencinin kendini kurtarmaya çalışırken dışarı atlamasına neden olmuş üzere görünüyor.
Diğer taraftan, asansörlerin bakım ve tamiratını yapan ve birebir vakitte asansöre sahip olan her işletme, bu iş için mukavele yapar. Bu mukavele gereği, asansör bakım ve tamir şirketlerinin, asansör bakım ve tamir sertifikasına sahip yetkililer olması gerekir ve bu şirketler, bakım ve tamirleri en uygun biçimde gerçekleştirmekle yükümlüdürler. Mukavele koşullarına nazaran, her ay tüm hayati ekipmanlar denetim edilir, gerektiğinde değiştirilir yahut tamir edilir. Asansörün çalışırken kapısının kapalı olmasından, frenlerinin düzgün çalışmasına, halatların sağlam olmasından, kabinin aydınlatmasından, hatta acil durum sirenlerine kadar birçok ekipmanın çalışır durumda olduğu denetim edilir ve asansörden sorumlu şahsa bilgi verilir. Sorumlu bireyden alınan cevaba nazaran, gereken tadilatlar en uygun biçimde yapılır. Asansör bakım tamir ve bu usul tertipleri asansörden sorumlu bireyler yapar. Burada meydana gelebilecek kazalardan bu bireyler de yükümlüdür. Lakin üstte belirttiğimiz üzere, olası fren tutmama yahut asansör hareket halindeyken kapının kapanmaması üzere meseleler, bakım ve tamirat işleri sırasında zafiyetler olduğunu düşündürüyor.
Asansörlerin projelendirilirken, çizimleri yapılır ve hesapları yapılır. Halat kalınlığından, asansörün kızaklarına, frenlerinden motorlarına, kabinlerinden her detayın hesapları yapılır. Emniyet katsayısı, kimi durumlarda 4 olarak belirlenir. Yani bu şu manaya gelir: Seçilen gereç 4 kat daha sağlamdır. Ayrıyeten birkaç yerden denetimi de nizamlı yapılır ve yasal mevzuatlara nazaran hareket edilir. Bu nedenle asansörlerde aslında sık kaza yaşanmaz.
Sonuç olarak, bu tıp kazaların önlenmesi için asansörlerle ilgili birçok tecrübe, yönetmelik ve standart bulunmaktadır. Bu yönetmelikler, hususları ve tecrübeler, asansör kazalarını engellemek için tasarlanmıştır. Lakin, hala asansör kazaları yaşanıyorsa, bu ekseriyetle ihmalin sonucudur.
*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
