Değerli okuyucular,
Psikiyatri tıp ilminin en değerli kısımlarından birisidir. Psikiyatrik hastalıklardan bahsedince elbet akla birinci olarak depresyon gelir. Bu derece ünlü bir hastalık olmasının en değerli nedeni elbet en yaygın görülen ruhsal hastalık olmasıdır. Evet, insanların çabucak hemen tamamının hayatı boyunca en az bir defa depresyon geçirdiği kestirim ediliyor. Tüm dünyada vefat sebeplerine dair listede birinci üçte yer alır depresyon. Ve bu listede daima daha üst tırmanmaktadır. İş gücü kaybı açısından bilinen çabucak her hastalığın önünde yer almaktadır. Ülkelerin depresyon tedavisine harcadığı sıhhat sarfiyatları her geçen gün artmaktadır.
Çevrenize baktığınızda o anda depresyonda olduğunu tez eden bir tanıdığınıza kesinlikle rastlarsınız. Gündelik lisanda depresyon sözü epey farklı durumları tanımlamak için kullanılmaktadır. Neredeyse ıstırap, ıstırap, yas tipinden her insani hissin yerini depresyon almıştır. Bu bir kavram düzensizliği yaratmaktadır. Bu yazıda depresyonun ne olduğunu ve ne olmadığını anlatmaya çalışacağım.
İnsan beyni daima olarak değişkenlik gösteren bir yapıdır. Dışsal kaidelere ahenk sağlar, yeni yetenekler geliştirir. Yeni şeyler öğrenir ve eskileri unutabilir. Pekala beyin tüm bunları nasıl yapar? Beyin hücreleri epey ince ve uzun yapılardır. Beyin hücreleri öteki beyin hücreleri ile uzantıları sayesinde kontaklar kurar. Bu irtibatlar öylesine çoktur ki uç uca eklense dünyayı tekraren katedecek uzunluğa erişir. Her yeni algılanan, öğrenilen şeyle birlikte hücreler ortası yeni irtibatlar kurulur. Beyin bir yandan da kullanılmayan ilişkileri bozarak kendine yeni öğrenme fırsatları yaratır. Bu yolla da öğrenilen bilgi ve hünerler unutulmuş olur. Beyin hücreleri belirli faktörlerden olumsuz etkilenebilir. Gelişimleri durabilir, temasları kopabilir ve hücreler ölebilir. Bu faktörlerin başında gerilim esnasında salgılanan bir hormon vardır. Gerilim hormonu beyin hücrelerine ziyan vermektedir. Uzun süren gerilim durumlarında beynin muhakkak alanları yapısal olarak ziyan görür. Beyin bir yandan ziyan görürken öteki yandan da kendisini onarmaktadır. Beyin, bu tamiri yapan genlere sahiptir. Beynin yaşadığı yıkım, üretimden daha aktifse, beyin vakitle aşikâr fonksiyonlarını yerine getiremez hale gelir. Bu fonksiyonların başında yaşama tutunmayı sağlayan yetilerimiz yer alır. Memnun, umutlu olmak, neşelenmek, sevgi dolu olmak, dünyaya ve insanlara sevgi ve itimatla bağlanmak, düzgün uyumak, enerjik olmak, iştahlı olmak, yeni şeyler öğrenmek ve yeni şeyler denemeye istekli olmak üzere. Kıymetli okuyucular, hepimiz genetik olarak gereğince şanslı değiliz. Kimi insanlarda beynin tamirini sağlayan bu genler aktif çalışırken kimimizde de verimsiz çalışır. Bilirsiniz ki gerilim periyotlarını çok kişi yaşar lakin içimizden kimileri daha hassas, kimileri daha dirençli olur. Ortadaki farkı sağlayan en kıymetli faktör genetik özelliklerimizdir. Bugün bilimsel araştırmalar için depresyona yatkınlık sağlayan genlerin bireyde olup olmadığına bakılabilmektedir. Bu genetik incelemeler birgün elbet rutin olarak yapılan tetkikler hale gelecektir. Gün gelecek kan şekeri baktırır üzere depresyona yatkınlık yaratan genleri taşıyor muyuz diye baktırabileceğiz…
Bir kişinin depresyona girip girmeyeceğini belirleyen tek şey elbette genetik yapısı değildir. Depresyon, pek çok öteki hastalık üzere, genetik ve çevresel faktörlerin birebir anda rol oynadığı bir hastalıktır. Bir kişi genetik yatkınlık taşıyor diye illa ki hasta olmaz. Ve de genetik olarak güçlü diye depresyona girmekten bütünüyle muaf olmaz. Depresyon kelam konusu olduğunda hayli karmaşık ve çok faktörlü bir hastalıktan bahsediyoruz.
Günümüzde kavram düzensizliğinden ötürü bu önemli hastalık artık fazlaca kanıksanmış ve kendi manasından koparılmış durumdadır ve bu durum hastaların tedavi sürecini güçleştirmektedir. Depresyonda olmak neredeyse “sıradan” birşey üzere, birden fazla defa de “yanlış” birşey üzere algılanır. Kişinin depresyonu bilhassa seçtiği ve şayet sahiden isterse kendi iradesi ile onu yenebileceği ve o denli yapması gerektiği düşünülür. Hastalar hasta oldukları için suçlanırlar ve makûs muamele görürler. Dünyada olasılıkla depresyondan daha çok yanlış anlaşılmış bir hastalık yoktur.
