Son vakitlerde konuştuğum her iki- üç bireyden biri (aslında hepsi fakat haydi abartmış olmayalım) mutsuzluktan yakınıyor, kendini berbat hissettiğini, buhranda olduğunu söylüyor. Ve gerisinden ekliyor, ‘Hayat şartları malum, bu dönemde delirmeyelim de ne yapalım’. Yanlış anlaşılmasın, bu şahıslar bana hasta olarak başvuranlar değil. Eş, dost, sokakta karşılaştıklarım, bakkal, taksi sürücüsü v.b.
İçinde bulunduğumuz şartların az ya da çok hepimizi olumsuz etkilediği, kasvete soktuğu yadsınamayacak bir gerçek Lakin gündelik sorunlarla ruhsal bir hastalık olan depresyonu birbirine karıştırmamak gerek.
Depresyon ruhsal rahatsızlıklar ortasında en yaygın olanlardan biri. Her dört bireyden biri ömrünün bir evresinde depresyon geçirebiliyor. Bayanlarda daha sık gözükmekle birlikte bu durumun bayanların daha sık ruhsal yardım istemesine bağlı olup olmadığı tartışmalı. Erkekler ruhsal sorunlarını daha çok kabullenip profesyonel yardım alma yoluna gitgide bu oran birbirine daha çok yaklaşacaktır.
Depresyon sıklıkla 18-45 yaşları ortasında görülüyorsa da günümüzde çocukluk hatta bebeklik çağı depresyonlarına sık rastlıyoruz.
Peki nedir bu depresyon?
Canınız hiçbir şey yapmak istemiyorsa,
Yaptığınız hiçbir şeyden zevk alamıyorsanız,
Kendinizi daima mutsuz, neşesiz hissediyorsanız,
Eskiden zevk aldığınız şeylerden keyif alamıyorsanız,
İnsanlardan uzak kalmak istiyorsanız
Canınız kimseyle konuşmak, vakit geçirmek istemiyorsa,
Geleceğe daima karamsar, umutsuz bakıyorsanız,
Sürekli geçmişte yaşanmış olumsuz olaylara başınız takılıp kalıyorsa,
Hep olumsuz düşünüyor ve her şeyin yalnızca olumsuz yanını görüyorsanız,
En kolay kararları bile vermekte zahmet çekiyorsanız,
Dikkatinizi bir türlü toparlayamıyorsanız,
Hiç hareket etmek istemiyorsanız,
Kendinizi daima yorgun, bitkin, halsiz hissediyorsanız,
İçiniz daima huzursuzsa,
Çok uyuyor ya da uykuya dalmakta ve/veya sürdürmekte zahmet çekiyorsanız,
Çok yiyorsanız yahut iştahınız kesilmişse,
Sürekli mevti düşünüyor, kendinizi ölmüş görmeyi umuyor yahut vefat planları yapıyorsanız,
Eskisine nazaran daha sonlu, kırıcı yahut çok kırılgan-alıngansanız
DEPRESYONDA olduğunuzu düşünebilirsiniz. Depresyonun bir hastalık olarak var olduğunu söyleyebilmek için üstte saydıklarımızın en az beşinin en az 15 gündür daima yahut günün büyük kısmında olması gerekir. Ayrıyeten hastalık diyebilmek için; yaşanan kahırların ömrünüzün pek çok alanını önemli biçimde olumsuz tarafta etkilemesi gerekir. Depresyondaki kişinin aile, iş, toplumsal ve özel hayatı önemli biçimde bozulur. Ne aile üyeleriyle ne de arkadaş ortamıyla sağlıklı alaka götüremez hale gelirler. Çok sonlu ve tepkisel hatta kırıcı olduklarından ve birebir vakitte çabuk kırıldıklarından ve sıkıldıklarından ötürü alakaları hasar görür. Esasen bu devirde kimseyi de görmek istemezler. Dikkatleri çabuk dağıldığından, daima olumsuz düşündüklerinden ve çalışma güçleri olmadığından iş performansları düşer, hatta vakit zaman işlerini kayıp bile edebilirler.
Depresyon ömrü derinden etkileyen ve acı veren bir hastalıktır. Ayrıyeten nedeni bilinmeyen ve yapılan tetkik ve tedavilere karşın düzelmeyen ağrılar- bilhassa baş, boyun, bel ağrıları-, mide rahatsızlıkları, kaşıntılar; kronik hastalığı olanların tedaviye karşın düzelmeyişi- şekerin yahut tansiyonun inip çıkması depresyona bağlı olabilir.
Depresyon ilerledikçe hastaların umudu giderek azalır, bir daha iyileşemeyeceklerini, hiçbir şeyin eskisi üzere olamayacağını hatta daha da berbata gideceğini düşünürler. Ömür manasını yitirmeye ve yaşamak külfet olmaya başlar. Bu periyotta vefat fikirleri de ağırlaşır. ‘Ölsem de kurtulsam’ ‘Sabaha uyanmasam’ üzere kanılar bazen daha da ilerleyerek kendini öldürme planları yapmaya dönüşür. İntiharın en sık görüldüğü hastalıklardan biridir depresyon.
Depresyon belirtileri hepimizin gündelik hayatta yaşadığı şeyler. Yazıyı okuduğunuzda ‘Evet bunlar ben de var, o vakit ben de depresyondayım’ diyenlerin sesini duyuyorum. Öncelikle bu kararı vermeyi muhakkak bir uzmana bırakın. Yazıda okuduklarınız sizi bir uzmana yönlendirici olmaktan öteye geçmemeli. Hele hele de kendinize depresyon tanısı koyup yakınınızdaki şahısların kullandıkları ilaçları kullanmaya kalkmak epeyce kusurlu bir yaklaşım olacaktır. Hasta kadar hastalık vardır kelamı ruhsal rahatsızlıklar için ziyadesiyle geçerli. Ayrıyeten, teşhis koymak, ilaç kullanılması gerekip gerekmediğine karar vermek basamaklarından bir uzman yardımıyla geçildikten sonra ilaç seçimi de çok ihtimamlı yapılmalıdır. Hastalık birbirine misal görünmekle birlikte ilaç seçiminde bireylerin bünyesel özellikleri, öteki hastalıkları ve/veya daima kullandıkları ilaçlar üzere pek çok faktör göz önünde bulundurulmalıdır. Hepsinden değerlisi de hiçbir vakit ilaç tek tedavi yolu olamaz. Bireyle yapılan görüşmeden başlamak üzere her basamakta tedaviye yönelik adımlar görüşmeler de atılmaktadır.
Sonuçları bu kadar önemli olan depresyon tedavi edilebilen bir hastalıktır. Tedavi edilmezse 6 ayda bizatihi düzelebilir. Lakin bu 6 aylık müddette hastanın pek çok kaybı olur. Bu nedenle kişi bu belirtileri fark edip baş edemediğini hissedemediği anda profesyonel yardım için başvurmalıdır.
Neden yardım için başvurulmaz?
Toplumumuzda psikiyatriste başvurmak ne yazık ki çok onay gören bir tavır olmamaktadır. Şahıslar bu çeşit meselelerle baş edemiyor olmayı bir hastalık değil de zayıflık, güçsüzlük, iradesizlik üzere algıladıklarından kendileri halletmeye çalışırlar. Yapamadıklarında ise utandıkları, ayıp üzere algıladıkları için bir uzmana gitmek istemezler. Böylelikle sorun hallolmadığıyla kalmayıp kişinin problemleri daha da derinleşir. Hem fizikî hem ruhsal sıhhati bozulur. Hayat sevinci kaybolur, münasebetleri tahminen de tamir olmayacak formda bozulur. Velhasıl ömür kalitesi düşer. Uzmana başvurmamanın kıymetli nedenlerinden bir oburu de etraftan alacakları yansıdan korkmak, rahatsız olmaktır. Psikiyatriste gitmek rastgele bir doktora gitmekten epeyce farklı algılanmakta hala toplumumuzda. ‘Ancak meczuplar doktora gider’ ‘Kendin halledebilirsin’ ‘ Bunları sorun edecek ne var?’ ‘ Abartıyorsun, yok senin bir şeyin’ ‘Özel hayat kimseyle paylaşılmaz’ usulü yorumlar nedeniyle hastalar anlaşılamadıklarına inanarak daha da içlerine kapanabilir ve yardım almaktan kaçınabilirler. Ayrıyeten umutlarını büyük ölçüde kaybetmiş bu bireylere nazaran hiç kimse – doktor bile olsa- onları anlayamaz, yardımcı olamaz.
Ayrıca ilaçla ilgili fikirler de hayli olumsuzdur. İlaçlar kilo aldırır, uyutur, uyuşturur, bağımlılık yapar formundaki niyetler toplumda epeyce yaygındır. Komşuların, akrabaların fikirleri tabibin fikirlerinin önüne geçer birçok vakit. Bazen bir komşunun kullandığı ilacı kasvet hissettikleri anda kullanmaya başlarlar. Bazen de etraftakilerin kelamlarını doktorunkinden daha da önemseyerek ilaçları- doktor önermiş bile olsa- almaktan kaçınır, kendi iradeleriyle bu sıkıntıyla baş edebileceklerini düşünürler.
Depresyon tedavisinde ilaçların rolü hayli kıymetlidir. İlaçlar hastaların uyku, iştah tertibinin olağana dönmesinde, güçlerinin artmasında, canlılık kazanmalarında, zorluklarla baş etme güçlerini arttırmalarında tesirli olur. Kimyasal unsur olduklarından elbette birtakım yan tesirleri olabilir. Fakat bu tesirler daha tesir başlamadan evvel, çoklukla birinci hafta içinde ortaya çıkar ve kısa vakitte kaybolurlar. İlaçların tesirleri ikinci haftadan itibaren hissedilmeye başlanır. Öncelikle uyku nizama girer, şahıslar daha sakin olurlar, yaşadıklarının üzerinde daha az dururlar ve daha az karamsar olurlar. Tahammül güçleri ve güçleri artar. Motivasyon ve güç kişinin kendiyle, fikir ve hisleriyle baş edebilmesi ve sağlıklı tahliller üretebilmesi için vazgeçilmez öğelerdir. İlaçlarla sağlanan bu güzellik hali depresyon tedavisinde ve önlemesinde kalıcı adımlar atabilmenin yolunu açar. Kendini daha sakin ve canlı hisseden kişi depresyona kendisini yatkın kılan fikir biçimlerini bir uzmanında takviyesiyle fark eder ve istediği oranda değiştirme gücünü kendinde bulmuş olur. Fikirlerin daha sağlıklı olanlarla yer değiştirmesi depresyonun hem güzelleşmesini sağlar hem de tekrarları büyük ölçüde önlemiş olur.
İlaçlar başlandıktan bir-iki hafta sonra hastalar kendini giderek daha uygun hissederler. Bu güzellik hali inişli- çıkışlıdır ve bir mühlet sonra tertibe oturur. Anacak depresyon bilhassa de birinci bir yıl içinde çok tekrarlayan bir hastalık olduğundan ilaç tedavisine en az bir yıl- düzelmiş olunsa bile- devam etmek ve nizamlı olarak ayda bir doktora gitmek gereklidir. Böylelikle depresyon ataklarını tekrar etmesi de bir ölçüde engellenmiş olur. İlaç kesinlikle doktor kontrolünde kullanılmalı ve bırakırken de uzmana uyularak yavaş yavaş bırakılmalıdır. İlacı birden bırakmak epey önemli yan tesirler gelişmesine neden olabilir. Tedavinin her şamasında muhtemel yan tesirler ve ilacın ne ölçüde tesirli olduğu uzman tarafından değerlendirilmelidir. Gerekli durumlarda ilacın dozu azaltılabilir yahut arttırılabilir. Ya da ilaç eklenebilir yahut değiştirilebilir. Böylelikle tedavi daha yanlışsız biçimde yapılmış olur. Her durumda hekimi haberdar etmek ve tek başına karar vermemek kıymetlidir.
Depresyon tedavisinde ilaç kadar tesirli olabilecek bir formül de psikoterapidir. Psikoterapi , hastayla yapılan görüşmeler yoluyla kişinin yaşama bakışındaki kendine ziyan veren yaklaşımları bulmasına yardımcı olur ve omurdaki meselelerle baş etme maharetlerini ne kadar geliştirebilirsek meseleler bizi o kadar az tesirler. Gerilimi azaltmak yahut ortadan kaldırmak mümkün değildir. Lakin gerilimle sağlıklı bir gayret metoduyla baş etmeyi öğrenmek son derece imkanlı ve ruh sıhhati açısından epey faydalıdır. Depresyonun nedenleri bulmaya, gerekirse de depresyonu tetikleyen fikir biçimlerini ve inanç sistemlerini bulup fark etmeye ve değiştirmeye yönelik tedaviler depresyonun hem şu an var olan seyrinin düzelmesine hem de ilerideki yaşama bakış açısına yönelik olarak olumlu tesirler de bulunacaklardır.
Depresyon bir acizlik, zayıflık ya da bir yazgı değildir bir ruhsal rahatsızlıktır. Hakikat tedavi edildiğinde bireyler her alanda eski performansına kavuşabilirler. Hatta depresyon yaşamış ve yenmiş olmanın haklı gururu ve bir şeyi- epey da güç bir şeyi- başarmanın vermiş olduğu özgüvenle ve depresyon sırasında hayattan nasıl zevke alamadıklarını görerek yaşama daha sıkı ve daha sağlıklı bağlarla tutunurlar.
Bu kadar acı veren ve ömrü çekilmez kılan bu hastalıktan kurtulmak ve tekrarlamasını önlemek o kadar da güç değildir. Size sunulan kısıtlı ömrü istediğiniz ve hayal ettiğiniz üzere geçirmeye ne dersiniz?
