Sosyal fobi en genel manada, bir yahut daha çok toplumsal ortamlardan rahatsız olmak ve buna bağlı kaçınmak davranışlarıgöstermek olarak tanımlanabilir. Bu toplumsal durumlar ekseriyetle, topluluk önünde konuşma, yeni beşerlerle tanışma, toplumsal ortamlar (düğün, eğlence, parti, cenaze vb.), karşı cinsle arkadaşlık münasebeti başlatma, topluluk içinde yemek yeme, yüksek mevkideki bireylerle konuşma ve oburlarının fikirlerine karşı çıkma olarak gösterilebilir.
Toplumsal fobisi olan beşerler, yaptıkları davranışlarından ötürü öteki insanların kendileri hakkında olumsuz fikirler geliştireceklerine inanırlar. Diğerlerinin kendilerindeki terleme, titreme, yüz kızarması üzere tasa belirtilerini fark edeceklerinden tasa ederler. Toplumsal fobikler, sıklıkla rahatsız oldukları ortam ve durumlardan kaçınmaya / uzak durmaya çalışırlar. Kaçınamadıklarında ise son derece telaşlı hissederler. Rahatsız olunan durum ve ortamlardan uzak kalma gayreti bazen panik ataklara yol açabilir.
Toplumsal fobi utangaçlığın çok daha ileri bir halidir ve kişinin hayatında problemler yaratabilir. Sınıfta kelam alamamak, sağlıklı arkadaşlık ilgileri geliştirememek, toplumsal cümbüşlere katılamamak, iş ortamında potansiyelinin altında performans sergilemek, karşı cinsle ilgi geliştirememek toplumsal fobinin yol açacağı meselelerden bazılarıdır. Toplumsal fobi bireyde yarattığı rahatsızlık hasebiyle depresyonu da tetikleyebilir. APA (Amerikan Psikiyatri Birliği )’ne nazaran toplumsal fobi: “sosyal fobi utanmaktan, küçük düşmekten, toplumsal ortamlarda diğerleri tarafından olumsuz değerlendirilmekten ağır halde korkma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek yaygın bir anksiyete (kaygı, bunaltı) bozukluğudur”.
Özetle:
•Sosyal fobi ruhsal bozukluklar içinde en yaygın olanlardan biridir
•Utangaçlıktan daha çok bir durumdur ve neden olduğu sonuçlar bakımından varsayım edilenden daha önemli bir bozukluktur.
•Sosyal fobi yaşayanların yalnızca küçük bir kısmı tedaviye başvurmaktadır.
DSM-V’e Nazaran Toplumsal Fobi Teşhis Kriterleri:
A. Tanımadık beşerlerle karşılaştığı ya da diğerlerinin gözünün üzerinde olabileceği, bir ya da birden fazla toplumsal ya da bir aksiyonu gerçekleştirdiği bir durumdan besbelli ve daima bir dehşet duyma. Kişi küçük duruma düşeceği ya da utanç duyacağı bir biçimde davranacağından korkar (ya da anksiyete belirtileri gösterir.)
B. Korkulan toplumsal durumla müsabaka çabucak her vakit anksiyete(kaygı, bunaltı) doğurur, bu da duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösterilen panik atağı biçimini alabilir.
C. Kişi dehşetinin çok ya da anlamsız olduğunu bilir.
D. Korkulan toplumsal ya da ferdî hareketin gerçekleştirildiği durumlardan kaçınılır ya da ağır anksiyete ya da düşünceyle bunlara katlanılır.
E. Kaçınma, anksiyöz beklenti ya da korkulan toplumsal ya da bir aksiyonun gerçekleştirildiği durumlarda sorun duyma, kişinin olağan günlük işlerini, mesleksel (ya da eğitimle ilgili) fonksiyonelliğini, toplumsal etkinliklerini ya da alakalarını bozar ya da fobi olacağına ait besbelli bir zahmet vardır.
F. 18 yaşının altındaki bireylerde mühleti en az 6 aydır.
G. Dehşet ya da kaçınma, bir unsurun (örn. berbata kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun direkt fizyolojik tesirlerine bağlı değildir ve öteki bir mental bozuklukla daha düzgün açıklanamaz (örn. Agorafobi ile Birlikte ya da Olmadan Panik Bozukluğu, Ayrılma Anksiyetesi bozukluğu, Beden Dismorfik Bozukluğu, Yaygın Gelişimsel Bozukluk ya da şizoid Kişilik Bozukluğu).
H. Genel tıbbi bir durum ya da diğer bir mental bozukluk varsa bile A tan ölçütünde kelamı edilen endişe bununla ilişkisizdir, örn. Endişe, kekemelik, Parkinson hastalığındaki titreme ya da anoreksiya nervoza ya da bulimia nervozadaki yemek yeme davranışı ile bağlı değildir.
Her sekiz şahıstan biri hayatının belli bir periyodunda toplumsal fobi yaşayabilir. Toplumsal fobi bayanlarda erkeklerden iki kat fazla görülür. Lakin erkekler bayanlara oranla toplumsal fobi için daha fazla yardım Toplumsal fobi çok erken yaşlarda başlayabileceği üzere sıklıkla küme etkileşiminin ve toplumsallığın çok değerli olduğu ergenlik periyodunda başlar. Yardım alınmazsa kronikleşip ömür uzunluğu devam edebilir. Tedavi edilmeyen toplumsal fobide, mesleksel başarısızlık ve ilaç, alkol ve husus bağımlılığı sık görülür.
Sosyal Fobi Nedenleri Nelerdir?
Toplumsal fobinin nedeni tam olarak bilinmemektedir.
•Genetik ve Öğrenme:Sosyal fobisi olanların sıklıkla utangaç, utangaç ya da toplumsal fobik akrabaları vardır.Aileden gördüğü fobik ve kaçınma davranışlarını çocuk ileriki yaşantısında sürdürebilir.
•Geçmişteki Travmatik Yaşantılar:Sosyal fobiklerin pek birden fazla geçmişte utanç duyduğu, aşağılanmış hissettiği, mahcup duruma düştüğü yaşantılardan bahsederler. Bu yaşantılar onlarda birebir şeylerin tekrarlanma korkusunu ortaya çıkartır. Tıpkı durumlara maruz kalmamak için toplumsal ortamlardan uzak durmaya başlayabilirler. Bu kaçınma vakitle kaygıyı artırır ve toplumsal fobik kısır döngüyü(sosyal ortamda utanma ? kaçınma ? toplumsal ortamdan korkma) oluşturur.
•Olumsuz Düşünme:Sosyal fobisi olan bireyler toplumsal ortamlarla ilgili sıklıkla olumsuz fikir geliştirirler. “Konuşamayacağım, konuşacak kelam bulamayacağım.”, “Aptal duruma düşeceğim”, “Kızlar / erkekler beni beğenmeyecek.”, “ Karnım guruldayacak, yüzüm kızaracak, elim tireyecek, terleyeceğim ve herkes telaşlı olduğumu anlayacak.”, “Kendime inançsız olduğum için kimse benimle ilgilenmeyecek.”, “Sakarlık yapacak döküp, saçacağım” bu fikirlerden yalnızca bazılarıdır. Toplumsal fobikler tıpkı vakitte ulaşılması güç ve yüksek standartlar geliştirirler. “Hiçbir vakit korku duymamalıyım.”, “Sevilmek ve beğenilmek için çok zeki ve hoş / güzel olmak zorundayım”, “Herkes yaptıklarımı onaylamalı.” bu standartlara örnek verilebilir. Kendileri ile ilgili sıkıcı, sevimsiz, beğenilmez, maharetsiz, tuhaf, başka şahıslardan farklı üzere olumsuz negatif inançları vardır.
•Sosyal marifet eksikliği:Bazıları toplumsal münasebetler için gerekli marifetleri hiçbir vakit öğrenememiş olabilirler. Bu nedenle toplumsal ortamlarda sorun yaşayabilirler. Bir birçoklarının yaşadıkları yüksek korku seviyesi nedeniyle toplumsal hünerlerini kullanmaz hale gelirler.
Sosyal Fobide Hipnozun Kullanımı: KOGNİTİF HİPNOTERAPİ (BİLİŞSEL HİPNOTERAPİ)
Bilişsel davranışçı terapi endişelerinize neden olan niyetlerinizi değiştirmenize yardımcı olur. Dertli durumla başa çıkmanız için gevşeme sistemlerini öğrenmenize yardımcı olunur. Terapi sırasında gerçekçi olmayan olumsuz fikirlerinizi fark etmeyi ve gerçekçi / olumlu niyet geliştirmeyi öğretilir. Hipnoz esnasında, korkulan durumların üstüne gidilmesi ve kademeli olarak yüzleşmeniz sağlanır. Toplumsal fobinizin devamına yol açan kaçınmaları yok etmek için size yardımcı olunur. Şayet toplumsal maharet eksikliğiniz varsa, toplumsal maharet geliştirmenize yardımcı olunur. Bütün bunlar, toplumsal fobinin kısa vakitte azalmasına ve kendine inancın artmasına yol açar.
Çoklukla toplumsal fobi için 5-10 seans gerekebilir. Birtakım özgül fobilerde daha birkaç seans kâfi olabilir. Daha ağır belirtiler için daha fazla seans gerekebilir. Terapi mühletini, şahıslara ve terapiye etkin iştirak üzere faktörler belirlemektedir.
