Narsisizm ya da “Bensevi”, ismini Yunan mitolojisinde suda hayalini görerek kendine aşık olan ve kendine ulaşmak için canına kıyan Narkissos’dan almaktadır. “Narcissus´un Metamorfozu” (1937), İspanyol ressam Salvador Dalí´nin kanvas üzerine bir resmidir ve bu mitolojik kıssadan esinlenmiştir. Fotoğraf, Narcissus´un bir havuza oturduğunu, aşağıya baktığını göstermektedir. Uzakta değil, ona yakın olan lakin epey farklı algılanan çürümüş bir taş figür vardır; bir armut ya da yumurta tutan el üzere bir Narcissus büyümektedir. Dalí´nin yumurtaları, öteki tablolarda cinsellik için bir sembol olarak kullanılmıştır. Art planda, bir küme çıplak figürler görülebilirken, ufukta üçüncü bir Nergis figürü görünür. Nergis çiçeği, Narkissus’un metamorfozu sonrasında dönüştüğü canlıdır.
Latin şair Ovidius tarafından nakledilen hikayeye nazaran Irmak İlahı Kephissos’un güzelliğiyle nam salan oğlu Narkissos, kendisine aşık olan ve kendisini Zeus’tan kıskanan Hera tarafından; konuşamamakla, kim konuşursa onun son sözünü tekrarlamakla cezalandırılan dağ nympelerinden Echo’yu hor gördüğü ve aşkına karşılık vermediği için rablerin gazabına uğramıştır. Diğerlerini sevmediği için kendini sevmekle cezalandırılan Narkissos, bir gün kırda dolaşırken su içmek için bir pınara eğildiğinde sakin suda kendini yüzünü görmüş ve kendisini mevte götürecek bir aşka düşmüştür. Narkissos’un eriyip bittiği ırmak kıyısında açan çiçeğe nergis ismi verilmiştir. Rivayete nazaran Narkissos tarafından reddedildiğinden itibaren dağlara kaçan ve orada tek başına bir ömür süren Echo ise, hala oradadır ve kim yüksek sesle bir şey söylerse son kelimeyi tekrar etmektedir.
Narsisizm; psikoloji literatüründe birinci sefer 1910 yılında Freud tarafından homoseksüellerin seks nesnesi seçimiyle ilgili bir terim olarak kullanılmıştır. Freud, homoseksüellerin kendilerini seks nesnesi olarak gördüklerini; narsistik özellikler taşıdıklarını ve partner olarak kendilerini annelerinin sevdiği üzere sevecek, kendilerine benzeyen genç bireyler aradıklarını tabir etmiştir.
Narsisizm -narcissism-, kişinin imajına yüklediği aşk olarak tanımlanabilmektedir. Bu bağlamda narsist ya da narsisistik kişilik bozukluğu olan bireyler; kendilerine aşık, daima en beğenilen olmak isteyen, oburlarının niyet ya da isteklerine gereken ilgiyi gösteremeyen şahıslardır. Bu maksatlarına ulaşamadıklarında ya da gereken ilgiyi göremediklerinde tıpkı Narkissos üzere çökmektedirler.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Amerikan Psikiyatri Derneği’nin 2013 yılında yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiki El Kitabı’nın 5. edisyonuna nazaran (DSM-5), Narsisistik Kişilik Bozukluğu olan şahıslarda aşağıdaki kriterler görülebilir:
1- Bu bireylerin en tipik özelliklerinden biri büyüklenmeleri, örneğin muvaffakiyetlerini ve yeteneklerini abartmalarıdır. Gösterdikleri başarılarla oransız bir biçimde, üstün biri olarak görünme beklentisi içindedirler. Oburlarının da onları üstün biri olarak görmelerini isterler.
2- Sınırsız muvaffakiyet, güç, zeka, hoşluk, çekicilik üzere kavramlara sahip olma fantezilerine saplanıp kalmışlardır.
3- “Özel” ve eşi gibisi bulunmaz biri olduklarına, lakin özel ya da üstün öbür şahıslar ya da kurumlarca anlaşılabileceklerine, lakin onlarla bağlantı kurmaları gerektiğine inanırlar.
4- Daima olarak öbürleri tarafından hayran olunmaya ve çok beğenilmeye muhtaçlık duyarlar.
5- Özel bir davranışı, kayırılmayı hak ettiklerini düşünürler ve bu beklenti içindedirler.
6- Kendi çıkarları, muvaffakiyetleri için diğerlerini kullanırlar, diğerlerinden yararlanırlar.
7- Oburlarının hislerine, isteklerine karşı empati kuramazlar, anlamak istemezler.
8- Sıklıkla ve ağır bir biçimde, diğerlerini kıskanır ya da oburlarının kendisini kıskandığına inanırlar.
9- Diğerlerine saygısız davranır, kendini beğenmiş davranışlar ya da tavırlar sergilerler.
