Alışılmış olan rastgele bir ilaç yahut hususun, kişinin hayatını sürdürmesi için ruhsal ve fizyolojik bir gereksinim haline gelmesi, alınması için engellenmesi sıkıntı bir istek duyması, alınan ölçünün ve alınma sıklığının giderek artması, alınmadığı taktirde mahrumluk belirtilerinin ortaya çıkması ve bu ilaç yahut husus alınmadan günlük hayatın sürdürülmesinin imkansız hale gelmesi diye özetlenebilir.
Bağımlılık kronik bir rahatsızlıktır. Bu hastalık kişiyi zararlarına karşın unsur aramaya zorlar. Birinci kere kullanılan uyuşturucu kişinin özgür iradesiyle yaptığı bir seçimdir. Fakat tekrarlanan uyuşturucu kullanımı beyinde değişikliklere neden olur. Bu değişikliklerde kişiyi makus tesirlerine karşın (ailevi sorunlar, hırsızlık, arkadaşlarını kaybetmek ve öbür fizikî ve ya zihinsel problemler) uyuşturucu aramaya ve tekrar tekrar kullanmaya iter.
Bağımlılık biyo-psiko-sosyal bir hastalıktır. Kişiyi biyolojik, sosyolojik ve ruhsal taraftan etkileyerek, kişinin hayat kalitesinde azalmaya, toplumsal münasebetlerinde sıkıntılara ve ruh sıhhatinde bozulmalara neden olur.
Bağımlılık, kişinin bütün zararlarına karşın bağımlı olunan şeyi tekrarlayıcı bir formda yapması ile karakterize süreğen gidişli bir beyin hastalığıdır.
Kişinin kendisi ziyan gördüğü üzere etrafı da bu durumdan etkilenmekte ve ziyan görmektedir.
Bir yıl içinde aşağıdakilerden en az ikisi kendini göstermeli, klinik açıdan besbelli bir meşakkate ve fonksiyonellikte azalmaya yol açar:
-Maddenin tasarlandığından daha uzun ve yüksek ölçülerde alınması
-Madde kullanımını denetlemek için ya da bırakmak için yapılan lakin boşa çıkan daima çabalar
-Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için çok vakit harcamak
-Madde kullanımı için çok büyük bir istek duyma yahut kendini zorlanmış hissetme
-Tekrar eden kullanım sonucu sorumluluklarını yerine getirememe (işte, okulda, evde)
-Olumsuz tesirlerine karşın kullanıma devam etme (toplumsal ve bireyler ortası sorunlar)
-Madde kullanımı nedeni ile toplumsal, mesleksel ve ferdî aktifliklerin azalması ya da büsbütün bırakılması
-Tehlikeli olabilecek durumlarda dahi kullanmaya devam etme
-Fizyolojik ya da ruhsal problemlerin ortaya çıkmasına ya da artmasına karşın husus kullanımını sürdürmek
-Maddeye tolerans gelişmiş olması
-Madde kesildiğinde ya da azaltığında mahrumluk belirtilerinin ortaya çıkması (Bulantı, uykusuzluk, kusma, sonluluk, bunaltı, huzursuzluk, saldırganlık, ishal, terleme, titreme, kas sızıları, ateş vb.). Her unsur mahrumluk belirtisi göstermez.
DSM-5’te 10 başka husus tanımlanmıştır:
1)Alkol
2)Kafein
3)Kenevir (esrar)
4)Halüsinojenler (LSD, meskalin, fensiklidin vb.)
5)Uçucular (tiner, akaryakıt, gazolin, bali vb.)
6)Opiyatlar (morfin, eroin, kodein, metadon vb.)
7)Sedatif, hipnotik ve korku gidericiler (diazepam, klorazepat vb.)
8)Uyarıcılar (amfetamin, ekstazi, kokain vb.)
9)Tütün
10)Diğer bilinmeyen maddeler
Bağımlılık Tedavisi Nasıl Olur?
Bağımlılık tedavisi; ilaçla tedavilerin yanı sıra psikososyal değişkenlere dikkat edilerek uygulanacak geniş kapsamlı bir tedavi ve rehabilitasyon programı gerektirir. Tedavi başarısı kişinin tedaviyi kabul etmedeki gönüllüğü, hayat olayları, aile alakaları, bağımlılığın şiddeti, yol açtığı problemler ve öteki bir çok faktöre nazaran değişir.
Tek bir bağımlılık tedavisi sistemi yerine kişinin içinde bulunduğu durum (biyolojik-psikolojik-sosyolojik) özelinde tedavi programları geliştirilmelidir. Bağımlılık tedavisi detoksifikasyon (arındırma) tedavisi ile başlar. Arındırma tedavisi; kişinin alkol yahut maddeyi almadığında unsurun bedenden çekilmesiyle ortaya çıkan mahrumluk belirtilerine yönelik yapılır.
Bu, tedavinin birinci basamağıdır. Arındırma tedavisi hastaneye yatarak yahut ayaktan yapılabilir. Kimi unsurların yoksunluğu önemli tıbii meseleler ortaya çıkardığı için yatarak tedavi edilmesi gerekir. Alkol yoksunluğu şahısta epilepsi nöbeti yahut deliryum tremens tablosuna neden olabilir ki, bu da hayati tehlike oluşturur. Bu nedenle hastanede yatarak arındırma tedavisi yapılması daha uygun olacaktır. Detoksifikasyon tedavisinin devamında ilaç tedavileriyle birlikte terapi programları uygulanır. Birçok hasta tedaviyi erken bırakabilmektedir.
Yapılan çalışmalar ilaç tedavisi ile birlikte ferdî yahut küme terapilerine katılan hastaların uzun mühlet tedavide kalabildiği ve böylelikle husustan uzak kaldığı, hayat kalitesinin yükseldiği, toplumsal hayatlarının düzgünleştiğini göstermiştir. Kişinin bilgilendirilmesi, gerilimle ve maddeyi arzulamakla (cravig) başetme sistemlerinin geliştirilmesi terapi programlarında odaklanılan noktalardan bazılarıdır.
Ailenin de tedavinin içine dahil edilmesi kıymet arz etmektedir. Bu nedenle ailelere bağımlılık hakkında eğitim verilmesi yakınlarına daha aktif bir halde dayanak olmalarına yardımcı olacaktır.
