Elif Şahin Hamidi – elif.sahin@gmail.com
13 Aralık 1935’te dünyaya gelen Türkan Saylan, 18 Mayıs 2009’da bu dünyaya veda etti. 74 yaşında ortamızdan ayrılan Saylan, pek çok hastalık geçirmiş, on üç ay boyunca yüzükoyun yatmak zorunda kalmış, birinci hamileliğinde vereme yakalanmış, ikinci çocuğunun doğumunun akabinde yeniden verem olmuş ve bütün bu acıları atlattıktan sonra kanser olmuştu. Bir yandan bu denli acıyla boğuşurken bir yanda da insan için, insanlık için çırpınıp durmuştu. Kanserle uğraşı ise pek çok beşere örnek olmuştu ve hâlâ olmaya devam ediyor. Saylan, şu kısacık ömrü boşa geçirmemiş, manalı bir hayat yaşamıştı.
Saylan’ın cüzzamla gayreti ise 1976’da ‘cildiye uzmanı’ olarak başlamıştı. 74 yıllık ömrü boyunca da bu uğraşı devam etti ve birçok başarılara imza atarak cüzzamla savaşını sürdürdü. Cüzzamla Savaş Derneği ve Vakfı’nın kurucusu olarak tarihe geçti. Bu alandaki çalışmaları Türkiye’yle hudutlu kalmadı, yardım elini tüm dünyaya uzattı. Memleketler arası Cüzzam Derneği’nin kurulmasına yardım ederek Dünya Sıhhat Örgütü’ne hastalık hakkında danışmanlık hizmeti sundu. Yaşadığımız topraklardan cüzzamı kovan Saylan, gösterdiği emsalsiz gayretler sonucu 1986 yılında Gandhi Ödülü’nün sahibi oldu. Ayşe Kulin’in, Saylan’ı anlattığı kitabında dediği üzere “kendini insanlığa adamış, özel biriydi o” ve bu yolda “tek ve tek başına”ydı. Saygın tıp dergisi The Lancet’in Prof. Dr. Türkan Saylan’ın vefatının akabinde yayımladığı ilanda da övgü dolu kelamlara yer verilmişti. Türkiye’de neleri değiştirdiğini düşündüğümüzde, Türkan Hoca bu övgüleri ziyadesiyle hak ediyor.
CÜZZAM NEDİR, NASIL BİR HASTALIKTIR?
Peki Türkan Saylan’ın çaba ettiği “cüzzam” denilen bu hastalık tam olarak nedir, nasıl bir hastalıktır? Cüzzam (lepra) mikrobu birinci olarak 1876’da Norveçli bir bilim insanı olan Dr. Gerhard Armauer Hansen tarafından keşfedilmişti. Türkiye’de cüzzamla gayret, birinci olarak Prof. Dr. Mazhar Osman’ın 1919’da Bakırköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’nde, yaklaşık 40 cüzzam hastası için açtığı özel kısımda başladı. Böylelikle ülkemizdeki birinci cüzzam hastanesinin temelleri de atılmıştı. Bugün İstanbul Lepra Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nde cüzzamlı hastaların yaraları sarılıyor. Türkiye çapında cüzzamın denetim altına alınması konusundaki en kapsamlı ve en büyük teşebbüs ise, 1976’da Prof. Dr. Türkan Saylan ve arkadaşları tarafından İstanbul’da kurulan “Cüzzamla Savaş Derneği” olarak kabul görüyor. Saylan, henüz tıp fakültesi öğrencisiyken Bakırköy’de gördüğü cüzzam hastalarının perişanlığından ve dışlanmışlıklarından çok etkilenmiş ve mezun olup doktor olunca cüzzam hastalarını güzelleştirmeyi, onları topluma katmayı daha o vakit aklına koymuştu.
Türkan Saylan, Kandilli Mezunlar Günü, 1971
PROF. DR. ETHEM UTKU: TÜRKİYE’DEKİ CÜZZAMLILARIN BABASI
Söz konusu cüzzam olunca Prof. Dr. Ethem Utku’yu da anmak kaçınılmazdır. 1961 yılında Dünya Sıhhat Örgütü Eksperi Prof. Dr. Gay Prieto’nun dediği üzere, “Doktor Utku, Türkiye’deki cüzzamlıların babasıdır.” Türkiye’de cüzzamla kurumsal olarak çabayı birinci başlatan tabipti Ethem Utku. Cüzzamın bulaşıcı olmadığını ortaya koyan Utku, 1957 yılında “Cüzzam Savaş ve Araştırma Derneği” ismiyle, cüzzamla uğraşan birinci derneği Ankara’da kurdu ve başkanlığını yaptı. Tekrar Ankara’da Lepra Eğitim Araştırma Merkezi binasını inşa ettirdi, cüzzam konusunda çağdaş klinik çalışma ve araştırmaların başlamasına, eğitim faaliyetlerine öncülük etti. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi ile bakanlık ortasında bir protokol hazırlayarak 1962’de Lepra Eğitim ve Araştırma Enstitüsü’nü açtı. Cüzzamla gayret edecek doktorlar ve sıhhat memurları yetiştirdi. Elazığ, Erzurum, Kars, Van, Ağrı, Hakkari’de büyük zahmet ve eziyet çeken cüzzamlı hastalara el uzatarak cüzzamla savaştı. Dispanserler açtı, köy köy dolaşarak cüzzam taraması yaptı. Ne acıdır ki Utku, takvimler 24 Temmuz 1964’ü gösterirken cüzzamlı hastalarına deva olmak üzere yola çıktığı sırada, Başkale yakınlarında (Van-Hakkari yolu üzerinde) geçirdiği bir trafik kazasında hayata veda etti. Ve şimdi 47 yaşındaydı.
GERİ DÖNÜLEMEZ SAKATLIKLARA NEDEN OLABİLİR
İnsanlık tarihi kadar eski olan cüzzam, hastalıklar içinde en az ve en yanlış bilineni. Cüzzam birincil olarak sonları, ikincil olarak da deriyi, karaciğer, dalak ve lenf sistemini, gözü, testisleri ve başka organları tutan, kronik mikrobakteriyel bir enfeksiyon hastalığı. Cüzzamlıların yüzde 60’ında hastalık, çocuklukta ve erken gençlikte ortaya çıkar. İki-yedi yıl üzere uzun kuluçka devri vardır. Birinci belirtilerin dikkatten kaçması nedeniyle teşhis, ekseriyetle erişkin yaşta konur. Bu da ne yazık ki bazen geri dönülmez sakatlıklara neden olabilir. Cüzzamın plasenta yoluyla bulaşması kelam konusu değil. Cüzzamlı anne, sağlam çocuk doğurur: şayet anne tedavi almamış ve bol basilli cüzzam hastasıysa, çocuğunu hasta etme mümkünlüğü fazladır. Cüzzam, teneffüs yoluyla bulaşan bir hastalıktır; fakat teneffüs yoluyla alınan bakteri, bağışıklık sistemi tarafından yok ediliyor. Yani hastalık çok kolay bulaşmıyor. Bağışıklık sistemi sağlam bireylerde hasta olan eş dahi olsa, bulaşma olmayabiliyor.
ERKEN TEŞHİS VE TEDAVİYLE TAM İYİLEŞME
Cüzzam tedavisinde erken teşhis ve kâfi tedavi kısa müddette tam güzelleşmeyi sağladığı halde teşhis ve tedavinin birkaç yıl gecikmesi, onarılmayacak seviyede deformasyonlara neden olabilir. Oluşan el, ayak ve göz sakatlıkları, hastanın görünümünün bozuk olması nedeniyle toplum tarafından yadırganmasına, insanların ondan uzaklaşmasına neden olur. Hem hasta hem de fakir cüzzamlıların, kendi yazgısına bırakıldığında hayatlarının ne kadar sıkıntı olacağını iddia etmek hiç de güç değil. Bu bağlamda İstanbul Lepra Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nde kuruluşundan itibaren verilen hizmetler epeyce değerli. Zira meskende bakımı zorlaşan cüzzam hastaları, ne yazık ki kimi vakit hastane kapısına bırakılarak terk edilebiliyordu ve bu hastaların tüm ihtiyaçları Lepra Hastanesi ya da Cüzzamla Savaş Derneği katkılarıyla karşılanıyordu. Şayet hastanın yatışı gerekmiyorsa, Cüzzamla Savaş Derneği tarafından yol parası ve harçlık verilerek hastanın konuta dönüşü sağlanıyordu. Ayrıyeten hastanın eğitim alan çocuğuna burs bağlanıyordu. Böylelikle burs sayesinde eğitim görerek meslek sahibi olan çocuklar, toplumun aileye bakış açısını değiştirebiliyorlardı. Cüzzamla Savaş Derneği idaresi hala cüzzamlı hastaların çocuklarına ve lepradan etkilenmiş ailelerin çocuklarına burs vermeyi sürdürüyor. Tedavi görüp memleketine dönen cüzzamlı hastalar ile bağlantı içinde olan dernek, onlara her türlü toplumsal takviyesi vermeye çalışıyor.
İstanbul Lepra Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nin Sıhhat Bakım Hizmetleri Sorumlusu Fatma Aydın, cüzzamlı hastalara bugün hastanede sunulan hizmetlerle ilgili şunları söylüyor: “Lepra hastaları hastanemize ulaştıklarında yatış endikasyonu koyulanların Lepra Servisi’ne yatırılması, basil muayeneleri, kas-duyu muayeneleri, yara bakımları ve tıbbi tedavileri yapılmaktadır. Hem yaşlı hem de sakat olan hastanın meskende bakımı zorlaşmakta, bilhassa kış aylarında yalnız yaşayan hastaların toplumsal endikasyonları sebebiyle de yatış müddetleri uzamaktadır. Yatış süresince hastanemizin dal hastanesi olması ve yalnızca dermatoloji uzmanlarının bulunması sebebiyle hastaların tüm konsültasyon (göz, diş, dahiliye, ortopedi, nöroloji, fizik tedavi gibi) muhtaçlıkları Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi tarafından karşılanmaktadır.”
TÜRKİYE’DE 570 CÜZZAMLI HASTA VAR
Dünyadaki cüzzamlı sayısı tam bilinmemekle birlikte bir milyon hasta olduğu varsayılıyor. Dünya Sıhhat Örgütü, hastaların medikal tedavilerini tamamladıktan sonra beş yıl denetimde tutulan hastaların kayıtlardan düşülmesini önerdiği için bu sayının 300 bine kadar indiği düşünülüyor. Türkiye’deki cüzzamlı sayısının, uzun yıllar evvel (1978) 4 bin olduğu varsayılıyordu. 1984 yılında Prof. Dr. Türkan Saylan’ın başlattığı, Dr. Mustafa Sütlaş’ın başkanlığını üstlendiği, Türkiye’nin tüm vilayetlerini kapsayan “alan çalışması” ile cüzzam çalışanları, tıp öğrencileri ve ilgili uzmanların iştirakiyle oluşturulan grupların uğraşlarıyla tüm hastalara (2 bin 866 kişi) ulaşıldı. Böylelikle yeni teşhisler saptandı, ölenler ve yanlış teşhisler kayıttan düşüldü ve gerçek sayılara ulaşıldı. Sıhhat Bakanlığı’nın 2018 yılı datalarına nazaran bugün Türkiye’de kayıtlı cüzzamlı hasta sayısı 570.
Türkan Saylan, Doçentlik, 1972
MESAİ ARKADAŞLARI, TÜRKAN SAYLAN’I ANLATIYOR
Her yıl ocak ayının son haftası (25-31 Ocak) Cüzzam Haftası olarak kutlanıyor. Biz de bu hafta vesilesiyle, hayatını cüzzamlı hastalara adayan, bu yolda büyük gayretler harcayan Prof. Dr. Türkan Saylan’ı anmak istedik. Prof. Dr. Saylan’la birlikte çalışmış, cüzzamla gayretinde kendisine omuz vermiş mesai arkadaşları, en yakınındaki isimler Türkan Saylan’ı anlatıyor…
Uzm. Dr. Ümmühan Kaya-Lepra Hastanesi Başhekimi, Cüzzamla Savaş Derneği Üyesi: Lepra Hastanesi’nde çalışmaya başladığım 2011 yılından evvel, Türkan Saylan’ı yalnızca bir lepra seminerinde dinlemiştim. Lepra hastalığı ile tek alakam, lepra teşhisini ayırt etmek zorunda olduğum hastaları Bakırköy’deki Lepra Hastanesi’ne ve Dr. Mutafa Sütlaş’a yönlendirmekten ibaretti. Fakat orada çalışamaya başladığım daha birinci günlerde hastalık, Türkan Hoca ve oradaki emek, benim mesleğimle ilgili bütün bakış açımı değiştirdi, olgunlaştırdı. Tıp fakültesinden mezun olduğunuzda mesleğinize duyduğunuz inancınız ve azminiz, bazen çalışma şartları ve değiştiremediğiniz birtakım gerçekler yüzünden azalır, değişime uğrar. Ben, orada Türkan Hoca’nın tedavi ve rehabilite ettiği lepra hastalarında, bütüncül bakış açısıyla sıhhat sistemine bakmanın nasıl işe yaradığını, hastalarla sevgi ve anlayışa dayalı bir halde irtibata geçildiğinde, bütün “olmazlar”ın nasıl olduğunu/değiştiğini gördüm. Hastalardan dinlediğim klinik hikayelerinde bazen şaşkınlığımı gizleyemedim bile. Prof. Dr. Türkan Saylan, Dr. Mustafa Sütlaş ve orada emek vermiş herkese ve bu emeği anlatanlara sonsuz teşekkürlerimi sunmak isterim.
Uzm. Dr. Vahdet Koşucu-Lepra Hastanesi, Eski Başhekimi: Prof. Dr. Türkan Saylan Hocamı hürmetle anıyorum. Türkan Hoca, beynini denetim eden ve her şeye olumlu bakan nadir kişilerdendir. Hayatı boyunca her şeyi bilim için yapmış, insanların daha rahat yaşaması ve Türkiye Cumhuriyeti’nin gelişmiş, çağdaş ülkelerin ortasına girmesi için uğraş etmiştir.
Uzm. Hem. Hatice Erdoğan-Lepra Hastanesi, Eski Başhemşiresi: Türkan Hoca ile 1979’da Florence Nightingale Hastanesi Hemşirelik Yüksek Okulu’nda öğrenciyken tanışmıştım. Kendisi lepra dersini anlatmış, yanında getirdiği lepralı olup güzelleşmiş, hoş saz çalan bir hastayla dersini tamamlamıştı. Sıradışı bir kişi olduğunu o an öğrenmiştim. Hedefi bilginin yanı sıra, korkulan bir hastalık olan lepranın zihinlerde beğenilen bir biçimde iz bırakması olsa gerekti. Ve oldu da… 1980’de mezun olduktan sonra hiçbir tasa duymadan Lepra Hastanesi’nde çalışmayı istedim. Onunla birlikteliğimiz 29 yıl üzere, insan ömründe uzun sayılabilecek bir vakit dilimini kapsıyor. Türkan Hoca, sonları aşan bir çalışma temposuna sahipti. Hastalık, moral bozukluğu, ailevi meseleler çalışma hayatını aksatacak mazeretler değildi. Mücadeleci yapısını ve problemlere çözümcül yaklaşımını her vakit prensip edinmişimdir. Kendisini sevgi ve saygıyla anıyorum.
İsmet Yılmaz-Lepra Hastanesi, Emekli Memur: 17 Aralık 1996’da Lepra Hastanesi’ne memur olarak tayin edildim. Birinci olarak Başhekim Prof. Dr. Türkan Saylan ile tanıştım. Söylediği birinci cümle “Biz bir aileyiz ve daima birlikte çalışacağız” olmuştu. Türkan Hoca ile hastaneden emekli oluncaya kadar daima birlikte çalıştık, onu anlamaya ve tanımaya fırsatım oldu. Türkan Hoca, hiçbir karşılık beklemeden inadına eğitim, inadına sağlıklı bir toplum yaratmanın gayretini veren onurlu, dürüst ve yeri asla ve asla doldurulamayacak bir bilim insanıdır. Işıklar içinde yatsın.
Türkan Saylan, Lepra Taraması, Van, 1983
Yüksek Hemşire Dilek Çakır-Lepra Hastanesi, Eski Toplumsal Hizmet Ünite Sorumlusu: Hocam Türkan Saylan ile 1995’te tanışmıştım. Lepra Hastanesi üzere isminin bile insanları korkuttuğu bir kuruma tayin olmuştum, beni neler bekliyor merak içindeydim. Gidip tanışıp konuştuğum anda tüm tasalarım sona ermişti. Odasının kapısı herkese arkasına kadar açık, profesör olan bir yöneticinin resmiyetine takılacak sekreterleri yok; önünü düğmeleyen, “Günaydın hocam” deyip içeri giriyor, kederini anlatıp çıkıyordu. Türkan Hoca o kadar ilgili, güler yüzlüydü ki çok etkilenmiştim. Lepraya istekli olarak gelip işe başladığımda, Toplumsal Hizmetler üzere bir ünitede misyon alıp, yıllarca hastalarımın sıkıntısını dinleyip, tahlil üretmeyi, sorun çözmeyi öğrendim. Işıklar içinde yat, rahat uyu sevgili hocamız!
Fadime Özbek-Lepra Hastanesi, Eski Başhemşire Muavini: 35 yıllık meslek hayatımın 25 yılında Türkan Hocam ile birlikte çalıştım. Bu vakit dilimine baktığımda her yıl, bir evvelki yıla oranla daha geliştiğimi, hayata daha farklı baktığımı gördüm. Fark ettikçe çalışma azmim arttı. Bana kattıkları o kadar çok ki bunu tabir etmek güç hakikaten. Kız çocuklarını okutma azmi ve lepralılara olan davranışları, onları hayata bağlaması, herkesin dışladığı cüzzamlı hastayı kendinden sayması, bağrına basması en çok etkilendiğim davranış biçimiydi. Türkan Hoca, hastaların tıbbi ihtiyaçları dışında çeşitli toplumsal muhtaçlıklarının da olabileceğini, onlara bu tavırla yaklaşmayı, tahlil üretmeyi öğretti. Tanıdığım en kusursuz insandır Türkan Hoca.
.
Prof. Dr. Ayşe Yüksel- Cüzzamla Savaş Derneği Başkanı, ÇYDD Genel Başkanı: Meslek yaşantımın 20 yılını, Türkan Hocam ile birlikte İstanbul Lepra Hastanesi’nde geçirdim. Bu benim için büyük bir talihti, onunla olmak her gün yeni bir şey öğrenmekti. Hastalarına bu türlü yaklaşan bir tabibe rastlamamıştım. Türkan Hoca’dan öğrendiğimiz beşere yakışır davranışlar bize de çok şey kazandırdı; bizler de hastaların gözlerindeki bu memnunluğu yakalayabildik. Lepra konusunu öğrenmek için çalışma arkadaşlarınızı yurtdışındaki eğitim kurumlarına göndermeniz, uzak diyarlarda her birimize bıkmadan usanmadan yazdığınız mektuplarla takviye olmanız… Tüm bunlar her birimizi daha güçlü, daha bilgili kılmış, artık çok şeyi başarabilir olmuştuk. Yıllar uzunluğu süren bu çalışmalar bize çok lakin çok şey kazandırdı. Işıklar içinde uyuyun bizim sevgili Türkan Hocamız…
Dr. Mustafa Sütlaş-Emekli Hekim: Türkan Saylan’ın yapmaya soyunup da başaramadığı bir şey neredeyse yok üzere. O, pek çok bahiste tecrübe yaratmış bir insandı. Türkiye’deki Cüzzam Denetim Çalışması, en kıymetli örneklerdendir ve muvaffakiyetle sonuçlanmış, oluşan tecrübeden diğer alanlarda da yararlanılmıştır. Sorunu bütünüyle görmek, çözümlenebilecek en kolay noktasından başlamak, bunun için gereksinilen insan gücünü bulmak ve onlara kendi fikir, inanç, his ve heyecanlarını benimsetebilmek ve birlikte tek bir “büyük” güç olarak, tüm öteki işlerden daha öncelikli ve sonuna kadar gidecek biçimde işe sarılmak, zorluklardan yılmamak, tek başına kaldığında bile kaldığı yerden sürdürme cüret ve özgüvenine sahip olmak… Maddi kaynakları en kolay bulunabilecek ögeler ortasında sayabilmek ve tüm toplumu sürece “dahil”, hatta sıklıkla “ortak” ederek, muvaffakiyet kadar başarısızlıkları da gösterecek kadar açık ve şeffaf olabilmek… Sanırım hangi uğraş olursa olsun, olması gereken en kıymetli ögeler bunlardı ve o hem bunlara hem de bunları sonuna kadar paylaşabilme tavrına sahipti.
Prof. Dr. Filiz Meriçli- Cüzzamla Savaş Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, ÇYDD Onur Kurulu Üyesi, TÇYDV Denetleme Kurulu Üyesi: Cumhuriyetimizin yetiştirdiği çok özel ve hoş insanlardan Prof. Dr. Türkan Saylan, uygun hekimlik uygulamalarının yanı sıra ülkemizin eğitim sıkıntılarının tahlili için hayatı boyunca emek vermiş, güzel bir yurttaş ve yeterli bir başkan örneği de olmuştur. Gençlerin ve birlikte çalıştığı yol arkadaşlarının önünü açar, onları muvaffakiyet için yüreklendirirdi. Yeni çıkan kitapları okumaya, yeni sinema ve tiyatro yapıtlarını kesinlikle izlemeye, konserlere gitmeye vakit ayırırdı. Evvel sorunu saptar, sonra sorunun tahlili için hayaller kurar, sonra da hayalleri gerçekleştirmek için projeler geliştirirdik birlikte. Lisana getirdiği son hayali: 100 bin kız çocuğa burs vererek eğitimlerine takviye olmaktı. Çağdaş hayattaki yol arkadaşları olarak onun hayalini vasiyeti olarak kıymetlendiriyoruz ve “Okumak istiyorum” diyen tüm kızlarımızın sesini duyurmak, burs sağlamak için yeni projeler ve kampanyalar geliştiriyoruz. Ben onu tanımaktan, ömrünün son 20 yılında yanında olmaktan ve onun “projeci Filiz kardeşi” olmaktan onur duyuyorum. Yıllar geçtikçe onu çok daha güzel anlıyor ve özlüyoruz. Işıklar içinde uyusun. Yıllar geçtikçe onu çok daha yeterli anlıyor ve özlüyoruz. Bize emaneti olan tedavi görmüş lepra hastalarımıza ve onların lepradan etkilenmiş yakınlarına Cüzzamla Savaş Derneği olarak takviye olmaya çalışıyoruz. Cüzzamla Savaş Derneği olarak Türkan Saylan’ın özverili çalışkan bir doktor ve ülkesini, insanları seven yeterli bir yurttaş olarak 74 yıllık ömrüne sığdırdığı çalışmalarını Cüzzamla Savaş Türkan Saylan Anı Evi’ni kurarak gelecek kuşaklara aktarmak istedik. 27 Nisan 2019’da açılışını yaptığımız anı konutumuzu ziyaret için cüzzamlasavas@gmail.com adresine yazabilirsiniz. Işıklar içinde uyusun.
Uluslararası Gandhi Mükafatı, 1986
Prof. Dr. Mehmet Zaman Saçlıoğlu-Emekli Öğretim Üyesi: Düşünün lütfen: yıllardan 1981. Çapa Tıp Fakültesi Dermatoloji Kürsüsü’nün lideri ve Lepra Merkezi’nin müdürüsünüz. Uğraşıp didinip kurduğunuz Lepra Hastanesi’nin başhekimliğini de sürdürüyorsunuz. 12 Eylül, üniversiteyi silindir üzere ezmiş, öğretim üyeleri hiçbir teminata sahip değil. Her an işinize gerekçesiz bir mektupla son verilebilir. Muayenehane açayım da geleceğimi garanti altına alayım demiyor, bir profesörlük maaşıyla üç idari misyonun, sayısız hastanın üstesinden gelmeye çalışıyorsunuz. Eşinizden ayrılmışsınız, iki oğlunuzun sorumluluğu üstünüzde. Öte yandan toplumda neler olup bittiğini izliyor ve kendiniz üzere aydın, demokrat öğretim üyeleriyle üniversite için, Türkiye için neler yapılabileceğini konuşuyorsunuz. Öğlene kadar hasta baktınız, ikinci işinize, Lepra Hastanesi’ne gideceksiniz… Türkan Hoca’yı tanıdığım o günlerde Hoş Sanatlar’da asistanlığa başlamıştım. 1980’e kadar İstanbul’un birçok caddesinde dilenen cüzzamlılara rastlardık. 1981’den sonra, süratle azaldılar. Hayır, devlet ya da belediye tarafından toplanıp bir yere gönderilmediler. Bu yapılsaydı da şaşmazdık, onlardan korkulur, iğrenilirdi. Toplum dışına itilmişlerdi. Türkan Saylan tarafından kurulan hastanede güzelleştirilmeye başlandılar. Sadece güzelleştirme mi? Türkan Saylan o hastanede atölyeler kurdu, hastaları topluma kazandırmak için, faydalı olacaklarına onları ve toplumu inandırmak için neler yapmadı ki… Ve ardında on binlerin yürüdüğü bir kortejle 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı günü uğurlandı; birlikte yaptığımız “Güneş Umuttan Artık Doğar” kitabının isminin esin kaynağı ve bu bayramın marşı olan Gençlik Marşı’yla: Güneş ufuktan artık doğar, yürüyelim arkadaşlar. O, Türkiye’nin en ışıklı yüzlerindendi. Hâlâ yüreğimizi aydınlatıyor, hâlâ yürüyor.
THE LANCET
Türkan Saylan’ın ardından
Dermatolog, Türkiye Cüzzamla Savaş Derneği kurucusu ve bayan hakları savunucusu. 13 Aralık 1935’te İstanbul’da doğmuş ve 18 Mayıs 2009’da 74 yaşındayken tekrar İstanbul’da karaciğer kanserinden hayatını kaybetmiştir. Tanıyan herkes onu övgüyle anıyor. Atatürk mirasını müdafaayı amaçlayan bir sivil toplum kuruluşu olan Amerika Atatürk Derneği lider yardımcısı Filiz Odabaş Geldiay’a nazaran, “Doktor Türkan Saylan farklı çalışmaları tek bir hayata sığdırmayı başaran en aktif, en enerjik, en olumlu ve de en mütevazı insanlardan biriydi.”
Türkan Saylan, 2001 yılında kurum tarafından eğitim ve çağdaşlaşma alanında Atatürk Ödülü’ne layık görüldü. Ödül almaktan hoşlanmayacak kadar alçak istekli olan Saylan, vefatından birkaç yıl evvel Amerika Atatürk Toplumu’nun bir yayını olan Atatürk’ün Sesi (Voice of Ataturk) isimli dergiye şu açıklamaları yapmıştır: “Sizin üzere on kişi daha olsa Türkiye artık çok gelişmiş bir ülke olurdu diyerek beni öven insanlardan hoşlanmıyorum. Bu türlü diyenlere şu karşılığı veriyorum: Siz neden bu şahıslardan biri değilsiniz? Beni öveceğinize görmek istediğiniz kişi üzere davranın.”
* Saygın tıp dergisi The Lancet’te, Kristin Solberg tarafından yazılan “Ölüm İlanı: Türkan Saylan” başlıklı yazıdan alınmıştır.
