Sıcak çarpması (hipertermi), beden sıcaklığının denetim edilemeyecek kadar yükseldiği önemli bir termoregülasyon bozukluğu durumudur. Hipertermi çok sıcak ve nemli ortamlarda uzun vadeli kalma sonucu ortaya çıkar.
Sıcak çarpması, termal gerilimin bedende çeşitli sistemler üzerindeki olumsuz tesirleri ile karakterizedir.
Araştırmalar, sıcak çarpmasının önlenmesi ve tedavisinde erken teşhisin ve tesirli müdahalenin büyük ehemmiyet taşıdığını göstermektedir.
SICAK ÇARPMASI (HİPERTERMİ) NEDİR?
Sıcak çarpması (hipertermi), beden sıcaklığının çok yükselmesiyle ortaya çıkan ve hayati tehlike arz eden bir durumdur. Olağanda beden, sıcaklık istikrarını korumak için terleme yoluyla ısısını düzenler. Lakin çok sıcak ve nemli bir ortamda uzun mühlet kalmak yahut ağır fizikî aktivite sırasında bu sistem başarısız olabilir. Sonuç olarak, beden çok ısınır ve termoregülasyon sistemi etkilenir. Çok sıcaklık, beden organlarının ve sistemlerinin olağan fonksiyonlarını etkileyebilir ve hayati organlara ziyan verebilir.
SICAK ÇARPMASI NEDEN OLUR?
Sıcak çarpması, çok sıcaklık ve nem üzere çevresel faktörlere uzun mühlet maruz kalma yahut ağır fizikî aktivite sırasında ortaya çıkabilen bir durumdur.
Sıcak çarpmasına yol açan faktörleri ve risk kümeleri şunlardır:
Sıcak ve nemli hava şartları: Yüksek sıcaklık ve yüksek nem düzeyleri, sıcak çarpmasına yol açabilecek kıymetli bir faktördür. Bu şartlar altında beden, terleme yoluyla ısısını düzenleyemez ve sıcaklık artışı oluşur.
Uzun müddetli maruziyet: Çok sıcak ve nemli bir ortamda uzun müddet kalmak, sıcak çarpmasının riskini artırır. Bilhassa açık havada çalışan emekçiler, atletler, askerler ve açık hava aktifliklerine katılan bireyler bu risk altındadır.
Yoğun fizikî aktivite: Ağır fizikî aktivite, beden ısısının artmasına ve terleme oranının yükselmesine yol açar. Bu da sıcak çarpması riskini artırır. Bilhassa çok idman yapan sportmenler ve fizikî işlerde çalışan bireyler bu risk altındadır.
Yaş: İleri yaş, çocuklar ve yaşlılar sıcak çarpması açısından daha savunmasızdır. Beden ısı düzenleme sistemlerinin daha az tesirli olduğu yaşlılarda sıcak çarpması riski artar.
Kronik sıhhat problemleri: Kalp hastalığı, teneffüs sorunları, diyabet, obezite ve böbrek hastalığı üzere kronik sıhhat sıkıntıları olan bireyler, sıcak çarpması açısından daha fazla risk altındadır.
İlaçlar: Kimi ilaçlar, beden ısı düzenlemesini etkileyerek sıcak çarpması riskini artırabilir. Bilhassa antidepresanlar, antihistaminikler ve birtakım tansiyon ilaçları bu riski artırabilir.
SICAK ÇARPMASI TEDAVİSİ NEDİR?
Vücut sıcaklığının düşürülmesi: Sıcak çarpması durumunda en kıymetli adımlardan biri, beden sıcaklığını süratli bir biçimde düşürmektir. Hasta serin bir ortama alınır, giysileri çıkarılır, soğuk kompres yahut buz uygulanır.
Sıvı ve elektrolit tedavisi: Sıcak çarpması durumunda bedendeki sıvı ve elektrolit istikrarının düzeltilmesi kıymetlidir. Sıvı kaybını yerine koymak için oral yahut intravenöz yolla sıvı desteği yapılır.
Semptomatik tedavi: Hastanın semptomlarına yönelik tedavi tedbirleri alınır. Baş ağrısı için ağrı kesiciler, bulantı ve kusma için bulantı kesiciler kullanılabilir. Şuur değişiklikleri varsa, hastanın teneffüsü ve deveranı desteklenir.
Hastaneye yatış: Sıcak çarpması önemli bir durum olduğunda hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir. Hastanede, durumu izlenir ve gerektiğinde ileri tedavi yolları uygulanır.
