Veganlık, vejetaryen beslenmenin alt sınıflarından biri olarak gösterilse de işin aslı bu değildir. Vejetaryenlik yüklü olarak bitkisel kaynaklı besinlerin tüketildiği beslenme tarzı/biçimiyken, veganlık başlı başına bir ideolojiye sahip olup bir ömür biçimidir. Vejetaryenliğin bilakis, veganlık safi “etyemezlik” değil, sistemin hayvanları barbarca kullanmasına karşı çıkan bir direniş ideolojisidir.
Bu ideoloji, yalnızca hayvansal eser tüketmemekle, giysiyi dolabında bulundurmamakla hudutlu değildir. Veganlık, hayvanlara eziyet olarak bedellendirilen her türlü avcılıktan, sirklerden, hayvanat bahçesi ziyaretlerinden, hülasa hayvanların kullanıldığı her türlü cümbüş ve etkinliklerinden de uzak durmayı söz eder.
Tam da burada Pisagor’un (MÖ 530) bir kelamını paylaşmak ve hatırlatmak gerektiğini düşünüyorum. “İnsan başka varlıkların acımasız yok edicisi olduğu sürece sıhhat ya da barış nedir bilmeyecektir. Beşerler hayvanları katlettiği sürece birbirlerini öldürecekler. Cinayet ve acı tohumları eken sevinç ve sevgi biçemez.” Matematikçi ve filozof olarak çağdaş toplumda da kabul gören bu bedelin beslenme konusunda bir tespit mi yaptığı yoksa insan davranışları üzerine bir öngörüde mi bulunduğuna varın siz karar verin.
Son periyotta dünyada vegan beslenmeye artan ilgi ile bu beslenme biçimini derinlemesine inceleyen bilimsel araştırmalar da sürat kazanmaya başladı.
Bilim insanları, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirisi’nde yayınlanan bir çalışma ile, diyetimizden yalnızca hayvansal kökenli besinleri çıkartarak 2050 yılına kadar 8,1 milyon insanın hayatını kurtarabilmemizin mümkün olduğunu gösterdiler.
Veganlar, dünyanın pek çok yerinde çeşitli tertiplerle birbirlerine dayanak olmakta, hayvansal besinlerin insan sıhhatine ziyanlı olduğunu savunmaktadırlar. Bu savunulan görüşün tam olarak hakikat olduğu kanıtlanamasa da, yalnızca bitkilerle beslenen hayvanların, etçil hayvanlara nazaran ömrünün daha uzun olduğu bilinen bir gerçektir.
Daha fazla dikkatinizi dağıtmadan vegan beslenmeye, sağlıklı beslenme protokolleri çerçevesinde yakından bakalım.
Veganlığın beslenme değerlendirmesi:
Vegan diyetler, karma diyetlere nazaran ekseriyetle, kolesterol düzeyi daha düşük olduğundan kalp hastalığı riskini azaltır ve tansiyonun düşük seyretmesine yardımcı olur.
Posa, magnezyum ve potasyum, C ve E vitaminleri, folik asit, karoten, flavonoid ve öbür bitkisel kimyasalların oranı ise daha yüksektir. Bu da çok taraflı olarak uygun dengelenmiş vegan diyetin sıhhat yararlarını gözler önüne serer.
Amerikan Beslenme Derneği 2009 yılında bir Vegan Beslenme raporu yayınlayarak; hakikat (besin çeşitlilikleri düzgün ayarlanmış) planlanmış vegan diyetlerin sağlıklı besin ögeleri açısından kâfi olduğu ve birtakım hastalıkların önlenmesinde yarar sağlayabileceğini vurgulamıştır.
Vegan bireylerin besin çeşitliliklerini güzel ayarlaması son derece değerlidir. Uygun ayarlanmamış vegan diyetlerin, Demir, Çinko ve Kalsiyum mineralleri, B12 ve D vitaminleri ve omega 3 (n-3) yağ asitleri açısından yetersiz olabileceği unutulmamalıdır.
Veganlık ve kanser ilişkisi
• Veganlar, vegan olmayan bireylere nazaran kanser açısından daha düşük risk taşımaktalar. Şimdiki datalar, hayvansal kökenli besinlere beslenmelerinde tartı veren bireylerin, veganlara nazaran epey yüksek oranda kalın bağırsak ve prostat kanseri riski ile karşı karşıya kaldığını gösteriyor.
• Kabul gören bir sıhhat verisi haline gelmiş olan obezitenin kanser riskini arttırdığı bilgisi değerlendirildiğinde ise yeşil beşerler daha şanslı. Veganların vücut kitle indeksi, karışık beslenenlere nazaran daha düşük olduğundan kansere yakalanma riski de düşüktür.
• Vegan diyeti, ceviz, fındık üzere sert kabuklu meyveler, kurubaklagil, taze zerzevat ve meyveler ile saflaştırılmamış tahıl eserlerinden karışık beslenmeye nazaran zengindir. Bu besinler de kansere karşı gözetici olarak bilinen antioksidan ögelerin (E vitamini, C vitamini, karotenoidler, bioflavonoid ve öteki biyoaktif bileşikler) alımını arttırarak beden savunmasını güçlendirir.
• Tertipli meyve-sebze tüketimi birtakım kanser çeşitlerinin oluşumunu engellemektedir. Zerzevat meyveler antioksidan (yağların oksidasyonunu yavaşlatarak hücrelere ziyan vermelerini önleyen madde), antiproliferatif (çoğalım önleyici manasında tıbbi bir terim)ve antikanser fitokimyasallar (kansere karşı gözetici bitkisel kimyasallar) içermektedir. Bu bitkisel kimyasallar kanser oluşumu ve ilerleyişine sebep olan birtakım hücresel süreçleri engellerler.
• Taze zerzevat meyve tüketiminin tertipli olması, çeşitli kanser cinsleri için kollayıcı tesirlidir. Vegan beslenmesinin kıymetli bir kısmını oluşturan taze zerzevat meyvelerin ağız kanseri, akciğer kanseri, mide kanseri ve yemek borusu kanseri için değerli ölçüde gözetici olduğu, öbür kanser cinsleri için daha az olmakla birlikte kollayıcı tesirli olduğu görülmektedir.
• Kırmızı et tüketimi ve işlenmiş et eserleri tüketiminin artışı ile kalın barsak kanseri artışı ortasında direkt münasebet olduğu kabul edilmiştir. Kalın barsak kanserinden korunmada kıymetli tesire sahip olan diyet lifi (posa) açısından tekrar veganlar daha şanslı. Vegan bireylerin günlük posa alımı, kırmızı et ve işlenmiş et eserleri ile beslenenlere nazaran daha yüksektir. Sistemli olarak posa istikametinden güçlü beslendiklerinden veganlar kalın barsak kanseri tarafından daha düşük risk atındalar.
• Rastgele bir et kümesi tüketmeyen bayanların, genel olarak kansere (özellikle göğüs kanseri) yakalanma oranının et tüketen bayanlara nazaran daha düşük risk taşıdıkları bilim insanlarınca öngörülmektedir.
Son kelamlar;
Oxford Üniversitesi’nden Dr. Marco Springmann liderliğindeki araştırmacılara nazaran; dünyadaki herkes vegan olsaydı, her yıl, koroner kalp hastalıkları kanser ve tip 2 diyabete bağlı ölümlerin sayısı yüzde 19 oranında daha az gerçekleşecekti.
Sadece et tüketiminden vazgeçilerek şişmanlık kaynaklı diyabet riskini yarıya indirmenin mümkün olduğunu bilim insanları söylüyor. Lakin yanlışsız ve istikrarlı planlanmışsa.
Bilinçli beslenen veganların, et yiyenlere nazaran ortalama hayat müddetlerinin daha uzun ve daha sağlıklı olduğu ABD’de 50 bin kişinin iştirakiyle gerçekleştirilen bir araştırmada tespit edilmiştir.
Doğru planlanmayan, besin çeşitliliği güzel ayarlanmamış vegan diyetlerinin sıhhate ziyanlı olabileceği unutulmamalıdır. Vegan bireylerin kâfi protein, B12 vitamini, D vitamini, n-3, kalsiyum, demir ve çinko üzere besin öğelerinin alımına dikkat edilmeli, kâfi seviyede olup olmadığı 6 ayda 1 denetim edilmelidir. Yetersiz bir tablo varsa uzman yardımı almak için geç kalınmamalıdır.
Sağlık, müsamaha ve umut dolu yarınlarda görüşmek üzere!
