“Alınacak tedbirler sepsisin bir halk sıhhati sorunu olarak ele alınmasından, sık görülen enfeksiyonlara karşı aşılanma, ameliyatta enfeksiyon tedbire uygulamaları, hastanede yatış müddetlerinin kısaltılması, şahsî hijyenin sağlanması bilhassa el yıkama alışkanlığının yaygınlaştırılması, antrenman, beslenme ve pak su sağlamaya kadar geniş bir yelpazede sıralanabilir.”
Dünya çapında her yıl 30 milyona varan yeni olgu ve yaklaşık 12 milyon vefata neden olan sepsis nedeniyle ortalama her 4 saniyede bir vefat gerçekleşiyor ve ağır bakımların en kıymetli hastalığının başında geliyor. Türk Ağır Bakım Derneği de sepsis ile farkındalığı artırmak için çok sayıda çalışma yapıyor.
13 Eylül Dünya Sepsis Günü öncesi ve sonrasında da birçok farkındalık çalışması yapan dernek, ülke genelinde 7 bölge toplantısı gerçekleştirdi, akabinde da İstanbul’da 13 ilgili derneğin iştiraki ile bir toplantı yaptı.
‘FARKINA VARMALIYIZ’
Türkiye Futbol Federasyonu ile işbirliği de yapan dernek, sepsisin değerine, giderek yaygınlaştığına, sepsisin erken tanısı ve süratli tedavisinin değer taşıdığına dikkat çekmek emeliyle 13-16 Eylül tarihlerinde oynanan 9 Süper Lig maçında ekipler alana “Sepsis’i Önlemek Ellerinizde Ağır Bakım Hayat Kurtarır” yazılı pankartla çıktı.
Maçı anlatan spikerler de maç sırasında sepsisi anlattı. Sepsis farkındalığını artırmaya yönelik çalışmalara devam eden Türk Ağır Bakım Derneği’nin Lideri Prof. Dr. İsmail Cinel, “Yoğun bakımlarda sepsisi sevmeden bunu çözemeyiz. I love sepsis demeliyiz” diyor. Prof. Cinel ile sepsis hastalığı ve merak edilenleri konuştuk.
‘TAŞIYICI KÜME ARTIYOR’
Sepsis nedir? Kimler risk kümesinde?
Halk, kan zehirlenmesi diye biliniyor. Son tariflerle birlikte sepsisin geldiği noktayı söylemek gerekirse birincisi enfeksiyon geçirebilirsiniz, bu enfeksiyonu geçirirken üstüne şayet bir organ işlev bozukluğunuz biniyorsa siz sepsis olabilirsiniz. Örneğin bademcik enfeksiyonu geçiriyorsunuz, şayet enfeksiyon geçmiyor ve üzerine altı organdan birinde (beyin, kalp damar sistemi, akciğer teneffüs sistemi, böbrek, karaciğer ya da hematolojik-kan sistemi) işlev bozukluğu oluyorsa tekrar sepsis olabilirsiniz. B senaryosu ise şöyle. Halihazırda organ disfonksiyonunuz (işlev bozukluğu) var, mesela kronik böbrek yetmezliği ya da KOAH. Bunlar varken üzerine bir de enfeksiyon binerse tekrar sepsis olabilirsiniz. Risk kümesinin başında immün (bağışıklık) direnci düşük olanlar geliyor. Bu kümede çok yaşlılar, yeni doğanlar, kanser hastalarını sayabiliriz. Ayrıyeten sepsise neden olan dirençli mikroorganizmalar ile bedeni enfekte olmuş olanlar yani taşıyıcılar da risk kümesinde yer alıyor. Yani immün sistemi düşükler, taşıyıcılar yahut çok önemli travma geçirenler risk altında… Taşıyıcıların sayısı giderek artıyor, halbuki bunları tespit ederek sepsisi önleyebilirsin.
‘ÖNLEMEK ELİMİZDE’
Sepsisten korunmak mümkün mü?
Elbette. Korunmak açısından el hijyenine ehemmiyet vermeliyiz…. Örneğin ağır bakımda bir yakınınızı ziyaret ettiniz ve hastada sepsis var. Ona dokundunuz ve elinizi yıkamadan burnunuza götürdünüz. O an, siz de artık bir taşıyıcısınız. Bu temasla olağanda kendinizde olmayan daha güçlü mikropları bedeninize almış oluyorsunuz. Taşıyıcı durumdayken örneğin rastgele bir trafik kazası geçirseniz ya da kanser tedavisi görmeye başlarsanız, yüzde 99 siz de sepsise yakalanacaksınız. Yahut bağışıklığı zayıf yaşlı birini, yeni doğan bir bebeği, bir kanser hastasını ziyaret edip onunla temas ederseniz onun hayatını da tehlikeye atmış oluyorsunuz. Sepsisi önlemek ellerinizde, yani el yıkamaya itina göstererek önlemek mümkün. Hareket etmek de sepsisi önlemede kıymetli. Örneğin bisiklet sürmek, spor yapmak… Bunların dışında sepsis tanısı konan yatan bir hasta varsa doğal yollarla beslemeyi tercih ediyoruz. Bağırsağın epidelinin bozulmaması önlemek için. Bu tip hastaları mümkün olduğunca kateterden uzak tutuyoruz, gerekmedikçe çekiyoruz. Ayrıyeten hastayı mobilize etmeye çalışıyoruz, hasta kalkamayacak gibiyle yatağı çeviriyoruz, hareket etmesini sağlıyoruz.
1 SAATLİK GECİKME
Teşhis ve tedavide en değerli faktör nedir?
Sepsisin teşhis ve tedavisinde vakitle yarışılıyor. Bu mevzuda büyük merkezlerin laboratuvarlarının da tıpkı merkez içinde olması değerli. Zira hastada sepsis belirtileri varsa, teşhiste geciktiğiniz her bir saat, vefat riskini yüzde 8 artırıyor. Hastanın tedavisi için uygun antibiyotiklere bir an evvel başlanması hayati kıymet taşıyor. Süratli teşhis konulabilmesi için sıhhat çalışanlarının da semptomlar hakkında dikkatli ve uyanık olması gerekiyor. Ağır bakım ünitelerinde yatak sayısı kâfi fakat hakikaten yatması gereken hasta yerine fazladan hastalar yatıyor. Bu ünitelerin standartlarının kontrolle korunması gerekli. Ağır bakım ünitelerinin akılcı kullanımı kıymetli. Orta üniteler ve palyatif üniteler olmalı.
SEPSİSİN BELİRTİLERİ -Sersemlik ve geveleyerek konuşma. -Aşırı titreme, kas ağrısı. -Ateş, şiddetli nefes darlığı. -Solgun, benekli, rengi değişmiş cilt, nabız sayısında -Gün uzunluğu idrar yapamama. |
