Şimdi kendinize okkalı bir Türk kahvesi pişirin ya da sipariş edin. Bu yazıyı o keyifle okumaya başlayın. Fincanınızda size nasıl bir kültürel miras eşlik ediyor şaşırıp kalacaksınız.
Kaynak…
Tadı damakta kalan enfes aroması, insanı ayıltan kokusu, köpüğü ve sunuş biçimi ile sonları aşmış tiryakilik yaratan eşsiz bir tat o.
Dost muhabbetlerinin olmazsa olmazı, kız isteme merasimlerinin başrolü ve içince insanın tüm yorgunluğunu alan vazgeçilmez bir içeçek Türk kahvesi.
Basit bir kahve değil o. Kendine mahsus bir kimliği ve neredeyse 500 yıllık bir geleneği var. Tüm dünyayı saran bu lezzet bizde çok geniş bir kültüre sahip.
Türk kahvesinin ortaya birinci çıkışı ile ilgili çeşitli rivayetler olsa da en güçlü olanı ile başlayalım. Tüm kahvelerin ana vatanı Habeşistan olarak biliniyor. İsmini de buradaki Kaffa yöresinden almış. Bu bölgeden Yemen'e ve vakitle tüm Ortadoğu'ya yayılmış.
Kahvenin Osmanlı İmparatorluğu'na gelmesi ise Yasal Sultan Süleyman periyoduna rastlıyor. 1500'lü yıllarda devrin Yemen valisi Özdemir Paşa keşfettiği bu lezzeti padişaha sunmuş. Bu farklı içeceği çok beğenen Sultan Süleyman hiç düşünemeden onaylamış.
Evliya Çelebi: “Aslı Yemen diyarından çıkıp tütün üzere dünyaya yayıldı. Kimi pirler Yemen dağlarını mesken edinip dervişleriyle bir tıp ağaç yemişi bulup kalb ve bûn dedikleri taneleri döğüp yerlerdi ve kimisi de kavurup suyunu içerdi. Riyâzat ve sülûke uygun ve şehveti kesmeye elverişli soğuk ve kuru besin olduğundan Yemen ahalisi birbirinden görüp pirler ve sûfîler ve öbürleri kullandılar.”
Ortadoğu'da kahve meyvesi kaynatılıyor ve içecek bu biçimde sunuluyordu. Ama sarayda çekirdekler havanda dövülmeye başladı. Cezve ve güğümler eşliğinde kaynatıldı. Su eklenerek pişirildi ve köpük oluşturuldu. İsteğe nazaran şeker de ek edildi.
Aslında kahve büsbütün şekersiz yapılırdı. Yanına yalnızca tatlı bir şeyler konulurdu. Şeker sonradan eklenmeye başladı.
İşte bu farklı pişirme sistemi Türk kahvesini değişik bir aroma verdi ve onu özel kıldı. Sunumunda yanına su ve tadı acı olduğu için ağzı tatlandırsın diye lokum kondu.
Bilinenin tersine su kahveden sonra değil, evvel içilir. Kahvenin tadını daha düzgün alabilmek için.
Bu kahve, lokum ve su üçlüsünün baş kahramanı ise Hürrem Sultan olarak biliniyor. Kahvenin acı tadını dengelemek için bu türlü bir fikir ortaya koymuş ve o kadar beğenilmiş ki bugünkü kahve geleneğimizi oluşturmuş.
Bir anda tüm saray ahalisi kahve tiryakisi olmuş. Padişahın kahvesinin yanındaki suyu Gümüşsuyu'ndan gelmeye başlamış. Sultanların konuklarına sunduğu en özel ikram olmuş.
Sarayda 40 kişilik özel takımlı kahve ustaları yer almaya başlamış. Bu takımın en yetkili ismi “kahvecibaşı” olurmuş. Kısa vakitte haremi de sarmış bu kahve ateşi.
Cariyelerin hepsi hoş bir kahve pişirebilmek için özel dersler almaya başlamışlar. İçimi kolay ancak hazırlaması pek bir zahmetliymiş.
Yeşil çekirdekler tavada kavruluyor evvel. Sonra havanda dövülüyor. Odun ya da kömür ateşinde ağır ağır pişiyor. Kıvamını tutturmak için biraz uğraşmak gerekiyor.
Bir saray içeceği olan kahve vakitle halkın ortasına karışıyor. Vilayet olarak 1554 yılında Tahtakale'de birinci kahvehane açılıyor. Sonra da tüm kentlere süratle yayılıyor.
Kahve eşliğinde evliyaların sohbet ettiği, tavla ve satranç oynanan, hoş yazı ve şiirlerin okunduğu bu kahvehaneler periyodun toplumsal hayatına damga vurmuş. Kahvehane kültürü de aslında o periyotlardan kalma.
Çok kıymetli bir hale gelen kahve artık “Kara İnci” olarak anılmaya başlamış. Hem Osmanlı elçileri hem de tüccarlar sayesinde Türk kahvesi Avrupa'ya da ulaşmış.
Avusturya münasebetleri sırasında tercümanlık yapan Leh Kolschitzky kahveyi birinci sefer Osmanlı çadırında tattı. Daha sonra bugün Viyana'nın lokal kahve konutu olarak bilinen 'Melange' isimli yeri açtı. Bu dükkan Viyana'nın birinci kahvehanesiydi.
Nurbanu Sultan sayesinde Venedikliler kahve ile tanıştı.
Fransa’ya 1669’da elçi olarak atanan Kolbaşı Müteferrika Süleyman Ağa ile Fransızlar kahveyi birinci kere tattılar.
Şu anda Eminönü'nde yer alan o devirde kahvehaneleri ile meşhur bir sokağa da 'Tahmis' ismi verilmiş. Tahmis kahve pişirilen yer manasına geliyor.
Hatta meşhur Kurukahveci Mehmet Efendi birinci dükkanını bu sokakta açmış. 1871 yılında baba mesleği olan kahveyi alıp müşterilerine hazır bir biçimde sunmaya başlamış. Sanatkarlarla, mahallî halkla dolup taşan kahvehaneler tam bir kültür oluşumuna sebep olmuş.
Bugün tüm dünyaya yayılan Türk kahvesi her tarafıyla özel olmayı başarıyor. Dünyanın en eski pişirme usulüne sahip kahvedir. Kokusu epeyce keskin ve ayırt edicidir.
Bugün sade, orta ve şekerli diye 3 formu olsa da evvelce 40'a yakın demleme biçimine sahipti.
Tadı damağımda kaldı tabiri Türk Kahvesine çok yakışır zira üstündeki köpüğü sayesinde içtikten sonra damağınızda en uzun mühlet devam eden kahvedir o.
İnce fincanları ve köpüğü sayesinde başka kahvelere göre uzun mühlet sıcaklığını korur. Telvesi de tabana çöktüğü için öbür kahveler üzere filtre sürecine gerek kalmaz. Kendisi bu özelliği ile tektir.
Neyse halim, çıksın falim! Türk kahvesi dünya üzerinde fal bakılabilen tek kahvedir.
Kahvenin kültürümüzde nasıl bir yer edindiğini ve ne kadar değerli olduğunu anlamak için “kahvaltı” sözüne bakabilirsiniz. “Kahve altı” olarak türemiştir ve kahve içimi öncesi bir şeyler atıştırmak manasındadır.
Kahvaltı mazeret kahve şahane yani!
Espresso ile Türk kahvesi tüm dünyada en çok tüketilen iki kahvedir. Nereye giderseniz gidin pek çok restoranın menüsünde Türk kahvesini görebilirsiniz.
Son olarak Türk kahvesi sonsuzluğa ulaştı. 2013 yılında UNESCO'nun “Somut Olmayan Kültürel Miras” listesine girdi ve muhafaza altına alındı.
BONUS: Bu da ulusal Türk kahvesi fincanımız :))
