Koronavirüs tespiti için laboratuvarlarda yapılan testlerin hastaları yanıltabileceğine dair telaşlar var.
Bazı ülkelerde, koronavirüse yakalandığından şüphelenilenlerin altı test sonucunun negatif çıkmasından sonra yedincisinde koronavirüs teşhisi konan olaylar olduğu bildiriliyor.
Koronavirüsün birinci görüldüğü Çin’in Hubei vilayetinde de, yetkililer teşhis konulanların sayısını verirken sonuncu test sonuçlarını beklemek yerine sadece belirti gösterenler üzerinden data toplamaya başladı.
Sonuç olarak da tek bir günde 15 bine yakın hadise bildirildi. Bu sayı, toplam salgın olayının dörtte birine denk geliyor.
Bu testler nedir ve neden sıkıntılı görülüyor?
Testler virüsün genetik koduna bakılarak yapılıyor.
Hastadan bir örnek alınıyor ve laboratuvarda genetik kodu çıkarılıyor. Tekrar tekrar kopyalanıyor ve küçük ölçüler genişletilerek tespit edilebilir hale getiriliyor.
Bu ‘RT-PCR’ testleri HIV ve grip üzere virüslerin tespit edilmesinde de kullanılıyor ve sonuçlar yüksek oranda başarılı oluyor.
Londra’daki King’s College Üniversitesi’nden Dr. Nathalie MacDermott, “Bu testler ekseriyetle çok sağlam oluyor, yanlışlı müspet yahut negatif sonuç oranı çok düşük” diyor.
Radiology isimli mecmuanın araştırmasına nazaran 167 hastanın beşine yapılan akciğer tomografisinde virüs görülmesine rağmen, yapılan testlerin sonuçları negatif çıktı. Öbür bir tarihte yine yapılan testte de sonuç bu sefer olumlu çıktı.
Böyle çok sayıda durum yaşandı.
Bir tanesi de koronavirüse birinci dikkat çeken ve kendisi de kaptığı koronavirüsten hayatını kaybeden Çinli doktor Li Wenliang.
Doktor Li Wenliang, koronavirüs tanısı konmadan evvel yaptırdığı birkaç testin sonuçlarının negatif çıktığını söylemişti.
Çinli gazeteciler, altı kez test sonucu negatif çıkanların yedinci testte sonucun olumlu çıktığı olayları yazdı.
Singapur ve Tayland dahil birkaç farklı ülkede de benzeri durumlar yaşandı.
Sebebi ne olabilir?
Testler sahiden hakikat sonucu gösteriyor olabilir. Yani hasta test yapıldığı anda koronavirüse şimdi yakalanmamış olabilir.
Çin’de grip, soğuk algınlığı ve öksürük probleminin yaygın yaşandığı bir devir, hasebiyle hastalar bu rahatsızlıkları koronavirüsle karıştırıyor olabilir.
Dr. MacDermott, “Koronavirüsün birinci belirtileri öbür teneffüs yolu enfeksiyonlarıyla büyük benzerlikler gösteriyor. Tahminen de birinci testlerinde şimdi virüse yakalanmamış olabilirler. Lakin vakitle virüsü kapmışlarsa daha sonra yapılan testler olumlu çıkabilir. Bu bir olasılık” diyor.
Bir başka ihtimal de hastaya koronavirüs bulaşmış olsa bile erken safhaları olduğu için tespit edilmesine yardımcı olacak dataların gereğince gelişmemiş olması.
RT-PCR testleri genetik malzemeyi çok büyük oranlarda genişletiyor olsa da incelemeye sokulabilecek düzeye gelmeyebilir.
Dr. MacDermott, “Ama altı test sürmesi çok manalı gelmiyor. Ebola’da negatif bir test sonucundan sonra her vakit 72 saat beklerdik, virüse vakit verirdik” diyor.
Testin yapılma prosedürüyle de ilgili bir sorun olabilir.
Dr. MacDermott boğazdan yapılan testlerde gerçek örnek alınmamış olabileceğini tabir ediyor.
Alınan örnekler yanlışsız bir halde koruma edilmediyse bu da test sonucunun yanıltmasına neden olabilir.
Doktorların test yaparken boğazın yanlış kısmına bakıp bakmadıklarıyla ilgili de tartışma vardı.
Bu, burun ve boğazın da ötesinde akciğeri derinden etkileyen bir enfeksiyon.
Ama hasta öksürüyorsa, virüs tespit edilebilecek bir yere ulaşmış olabilir.
Bir öteki ihtimal de RT-PCR testinin yeni koronavirüs için uygun olmaması.
Testin geliştirilebilmesi için araştırmacılar evvel virüsün genetik kodundan bir kısım seçmeli. Buna primer deniyor. Virüsteki eşleşen kodu birleştirip büyümesini sağlıyor.
Bilim insanları virüsün genetik kodunda değişime uğramayacaklarını düşündükleri bir bölge seçiyor.
Primer ile hastadaki virüs ortasındaki eşleşme zayıfsa, enfeksiyon kapan hastanın test sonuçları negatif çıkar.
Bu evrede testlerle ilgili kesin bir şey söylemek imkânsız, münasebetiyle başka ülkelerin de nasıl bir ders çıkartması gerektiği de bilinmeyen.
Dr. MacDermott’a nazaran bu datalar çok büyük bir değişim yaratmayacak fakat bir uyarına dikkat çekiyor:
“Ama yeniden de belirtiler göstermeye devam eden hastaların tekrar test edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor.”
