Sosyal gelişim süreçleri, psiko-sosyal gelişim, toplumsal hünerler ve toplumsal sorun çözme hünerlerinden oluşur. Bireyin toplumsal gelişim süreçlerini kazanması toplumsal gelişimini olumlu tarafta tesirler. Toplumsal marifet, kişinin öbürleri ile irtibatı başlatmaları ve sürdürmeleri için öğrenilmiş davranışlardır. Toplumsal marifetler çocuğun etrafındaki beklentileri muvaffakiyet ile karşılayabileceği, öbür bireylerle müspet etkileşim, irtibat, dinleme, dikkati sürdürme, talimatları takip etme üzere hünerleri kazanmayı gerektirir. Psiko-sosyal gelişim bireyin içinde bulunduğu toplumsal uyaranlara, küme ömrünün kural ve zorunluluklarına karşı hassaslık geliştirmesi bunun sonucunda yaşadığı ortamdaki şahıslarla uyumlu olma sürecidir. Toplumsal sorun çözmede ise “ bir kişinin günlük hayatta karşılaşılan sorunları tanımlaması ya da tesirli tahlil yollarını bulması yahut ahenk sağlamasında kendi kendini yöneten bilişsel ve davranışsal süreçlerdir. Çocuk toplumsal yaşama başladığı andan itibaren problemler başlayacaktır. Bu nedenle çocuklarımızın karşılaştıkları problemlerle ilgili olarak sabırlı olmamız gerekmektedir. Çocuklarımızı cesaretlendirip problemlerini kendilerinin çözmelerine fırsat vermeliyiz. Yaşadığı toplumsal sorunlara tahliller bulması konusunda ebeveynleri tarafından cesaretlendirilen çocuklar tahlil bulmaya daha istekli olur. Bilgisini, hünerini kullanacak fırsat bulmuş olur. Bu hususta onlara yapabileceğimiz en büyük yardım problemlerini çözme istikametinde bakış açılarını geliştirmelerini desteklemektir.
Böylece sorun çözme çocuğun yeteneklerinin, kendine hürmet ve itimat hislerinin gelişmesini hızlandırmasının yanında bir birey olarak gelişmesini çabuklaştırmaktadır.
Bir meseleyle karşılaştığımızda kimimiz bu sorunu hayli soğukkanlılıkla ele alıp çözmeye çalışır kimimiz ise sorunun omuzlarımıza bir yük üzere bindiğini düşünür ve sorunu çözmek yerine pes eder. Bu duruma yaklaşımlarımız sahip olduğumuz mizaçtan etkilendiği kadar ailemizin bizlere verdiği eğitimlerden de etkileniyor. Küçük yaşlarda edinilen sorun çözme hünerleri çocukların ileri yaşlarında da kendi kararlarını şekillendirmelerinde büyük rol oynuyor.
Anne ve babalar çocuklarının küçük yaşlarda sıkıntılarla müsabakalarını ya da bunlarla baş etmek zorunda kalmamalarını engellemek için genelde kendileri problemlere müdahale etmeye ve çözmeye çalışıyorlar. Lakin bu durum görünürde çocuğu problemden uzaklaştırsa da çocuğun ilerideki ömründe diğer sıkıntılarla müsabakasına neden oluyor. Çocuk kendi denetimi ile sorun çözmeyi, karar vermeyi öğrenemeden ve daima birilerinin kararlarına bağımlı olarak büyür, fakat bir gün kendi kararlarını vermek zorunda kalınca ne yapacağını bilemez ve çıkmaza girer.
Toplumsal sorunların tahlili, çok kere diğerlerine karşı sorumlu olmayı kabul etmeye ve anlamaya bağlıdır. Karşılaştıkları zahmetler üzerinde oburlarının karar vermesini bekleyeceği yerde bu zahmetlere tahlil yolları bulmak için ebeveynleri tarafından cesaretlendirilen çocuk, mevcut sorunun gerektirdiği işi yapmaya çalışırken bilgisini, anlayışını, marifetini de kullanacak bir fırsat bulmuş olur.
PROBLEM ÇÖZMEDE ANNE-BABANIN ETKİSİ
Çocuğun tüm gelişim alanlarında olduğu üzere sorun çözme marifetinin gelişiminde de ana baba tavırları tesirli olmaktadır. Çocuğun ileriki hayatında gerek aile içindeki bireylerle gerek yaşıtları ve öteki beşerlerle sağlıklı, hakikat bağlar kurabilmesi için fırsatların sağlanması ve bunların geliştirilmesi ana babaların tavır ve davranışları ile şekillenir. Çocuk diğerlerine karşı nasıl davranacağını, toplumda karşılaştığı zorluklarla başa çıkabilmeyi öğrenmek zorundadır. Bu alanda uygun bir örnek oluşturmanın ve çocuğun toplumsal davranışına hal vermenin sorumluluğu da aileye düşmektedir.
• Çocuğunuzu bir sorun anında kesinlikle dinleyin ve onun gereksinimlerini, isteklerini anlamaya çalışın.
• Çocuğunuzun fikirlerini özetleyerek hakikat anlayıp anlamadığınızı ona gösterin.
• Çocuklarınız bir meseleyle karşılaşınca ya tahlil teşebbüsünde bulunur ya şikâyette bulunur ya da sorunu yok sayar, üstünde durmaktan kaçınırlar. Çocuklarınızı cesaretlendirerek onların sıkıntılarını kendilerinin çözmelerine fırsat verebilmelisiniz.
Meselelerini çözme istikametinde bakış açılarını geliştirmelerini desteklemeniz gerekmektedir. Ona direkt tahlili söylemek yerine, onlara açık uçlu sorular sorarak çocuğun düşünmesini sağlamalısınız. ‘
’Ne oldu?” , “Sorun nedir?”, “…………. olmadan (örneğin o sana bağırmadan) evvel ne olmuştu?”,
“………….. olunca (örneğin, o sana bağırınca) ne hissettin?”,
“Sen …….. yapınca (örneğin onu annesine şikayet edince) Ne oldu?”,
“Sen …….. yapınca (şikayet edince) o ne hissetmiş olabilir?”,
“Sen …….. yaptıktan sonra (şikayet ettikten sonra) sonuç ne oldu?”,
“…………..yapmaktan (şikayet etmekten) daha öteki ne yapabilirdin?”,
“ ……….yapmak (onu diğerine şikâyet etmek) sence âlâ bir fikir mi?” (Uygun bir fikir olduğunu düşünüyorsanız, “Öyleyse bunu deneyebilirsin.” diyebilirsiniz),
“Burası …………. yapmak için (onu şikâyet etmek için) sence uygun bir yer mi / uygun bir zaman
mı ?”, “Bunun için daha uygun bir vakit düşünür müsün?” vb. sorularla tahlil yolu bulabilmesi için cesaretlendirebilir ve husus hakkında düşünmesi için teşvik edebilirsiniz. Bu cins konuşmalarla çocuk kendi davranışının nedenleri, davranışlarının diğerleri üzerindeki tesirleri, davranışlarının muhtemel sonuçları üzerinde düşünmeye yönlendirilmiş olur.
ASLA LAKİN ASLA ÇOCUK ADINA
SORUNU SİZ ÇÖZMEYİN.
Böylelikle çocuk, aldığı kararların sonuçlarını yaşayıp bir sonraki için farklı tahliller bulacaktır.
Bu türlü durumlarda sonuçlar üzerinde konuşup
“Daha güzel sonuç almak için neler yapabilir?” ya da “Bir sonraki sefere nasıl farklı davranabilirsin?” üzere sorular sorulabilir. Farklı alternatifler yahut farklı bakış açıları geliştirmeleri için düşünmeleri sağlanabilir.
• Çocuğunuzun his ve muhtaçlıkları hakkında karşılıklı konuşun. Çocuğunuzla bir arada beyin fırtınası yaparak tahliller bulmaya çalışın ve aklınıza gelen tüm fikirleri çocuğunuzla birlikte bir kâğıda yazın, birlikte listenizi gözden geçirin ve en uygun tahlili bulun.
• Çocuğunuza küçük sorumluluklar verin, böylelikle onun kendine olan itimadını arttırmış olursunuz. Kendine itimadı olan bir çocuk meselelerle baş ederken daha rahat olacaktır.
• Çocuğunuza kendi fikirlerini sorun, fikirlerini öğrendikten sonra neden bu türlü düşündüğünü anlamaya çalışın. Fikirlerini özgürce belirtebilen bir çocuk, sorun çözerken kendi kararlarının değerini anlayabilecek ve kendi kararları ile sorunu çözmeye çalışacaktır.
ONLARA BALIK VERMEK YERİNE,
BALIK TUTMAYI ÖĞRETMEK
• Aile toplantıları yoluyla ve kendi hayatınızda gerçek sıkıntıları nasıl çözdüğünüzü çocuklarınıza göstererek konutunuzda bir sorun çözme ortamı yaratın. Bu süreçte, çocuklarınız isterlerse bir sorunu tartışma fırsatına sahip olabilirler.
• Çocuğunuza çeşitli kitaplar okuyun ve kitapta olan karakterlerle ilgili sorular sorun. Örneğin kitaptaki karakter bir problemle karşılaşmıştır, siz de çocuğunuza “Eğer, sen onun yerinde olsaydın ne yapardın?” diye sorabilirsiniz. Böylelikle çocuğunuza farklı sıkıntılar hakkında düşünme fırsatı vermiş olursunuz.
Çocuğunuzun sıkıntılarını üstlenmek, onu sorun çıkabilecek ortamlardan korumak yahut uzaklaştırmak, ortamı evvelden sıkıntısız hâle getirmeye çalışmak, sorunu onlar ismine çözmektir. Lakin bu durum görünürde çocuğu problemden uzaklaştırsa da onun farklı problemler yaşamasını engellemez ve ileride ömründe çözemediği birçok sıkıntıyla müsabakasına neden olur. Bu da çocukların anne babalarına bağımlı olup sorun çözme maharetlerinin gelişmesinde olumsuz istikamette etkilemektedir. Çocuğunuza inanın ve itimadın. Onu, başarılı olması, marifetlerinin ötesine geçebilmesi için sevgi ve itimatla destekleyin. Her hususta olduğu üzere sorun çözme konusunda da siz çocuklarınıza bir modelsiniz. Çocuklar başkalarının sorun çözmeyi tecrübe yoluyla öğrenirler ve problemlerini çözerek öz itimatlarını artırıp niyetlerini açıklama ve kendini savunma istikametlerini geliştirebilirler. Şayet çocuklar tahlili kendileri bulurlarsa, bunu uygulamaya koyma olasılıkları da daha fazladır. Onlar, tahlil tekliflerini benimsemeye pek istekli değildir.
UNUTMAYIN, SORUN ÇÖZEBİLEN ÇOCUK MUTLU ÇOCUKTUR.
