Öfke bir olay, durum ya da bir şahsa karşı duygusal, düşünsel, bedensel ve fizyolojik olarak verdiğimiz bir yansıdır.
Öfke üç sebepten dolayı ortaya çıkabilir:
Olumsuz ruh halimiz (O devirde hayatımızla ilgili birikimler, istenmeyen olaylar).
Karşımızdaki kişinin kabul edilemez davranışları.
Çevresel faktörler (iş, trafik, imtihan, sunum vb.)
Kısacası, öfkemizin kaynağı ya biz ve bizimle ilgili olumsuz durumlar ve/veya olaylar ya karşı tarafın kabul edilemez bir kelamı ve/veya davranışı ya da üstte belirttiğim çevresel(dış) faktörlerdir. Kimi vakit hayatımız yolundadır, ruhsal açıdan kendimizi düzgün hissediyoruzdur ve yapılan kabul edilemez davranışlar karşısında müsamaha ve sabrımız sonsuz üzeredir. Kimi vakit da işler yolunda gitmez, huzursuz ve gerginizdir. Bu ve gibisi durumlarda, en ufak bir aksilikle çok çabuk sonlanıp, reaksiyon gösteririz.
Öfkenin geçmesi için en sık kullanılan sistem bağırmak ya da saldırgan davranışlarda bulunmaktır; kapıyı süratle çarpmak, elindekini fırlatmak, saçını çekmek, tokat atmak üzere..Fakat bu ve gibisi davranışlar karşıdaki kişiyi korkutmanın yanı sıra, onun da öfkelenmesine ve ilginin bozulmasına sebep olabilir. Tam aykırısı öfkeyi içinde tutmak, aşikâr etmemeye çalışmak, sabırlı olmak da çok işe yaramaz zira öfke birikmiş güce benzeri, olmadık yer, vakit ve biçimde ortaya çıkar. Vaktinde dışa vurulup söz edilmediğindeyse, istenmeyen en ufak davranışta yanardağ üzere patlar. Sonucunda karşıdaki kişinin kaygılanıp, korkarken biz de pişman olur, suçluluk duyarız.
Kızgınlık ve öfke, baş etmesi güç, güç hislerdir. Tek başına makûs, sıhhatsiz ya da tehlikeli hisler değillerdir. Öfkeyi sorun yapan şey, durum ya da olayın kendisi değildir. Yüzeyde görünen sebep bu üzere görünse de, asıl sorun, olayı ya da durumu algılayış ve yorumlayış biçimimiz, o sırada aklımızdan geçen niyetler ve onu tabir etme yolumuzda, yani, davranışlarımızdadır.
Beni en çok kızdıran şeyler?
Eşimde, çocuklarımda, ailemde, etrafımda en çok nelere kızıyorum?
Kızdığım vakit aklımdan neler geçiyor, neler hissediyorum?
Kızdığım vakit ne yaparım?
Bu soruları kendinize sorarak öfkeyi yaşama ve dışa vurma biçiminizi sorgulayabilirsiniz…
Öfkelendiğimiz anlarda ne düşünüp, neler yaptığımız ya da yapabileceğimizin farkında olmak, bunları evvelce varsayım etmek hayli yararlıdır. Bu biçimde kendimizi denetim edebilir, davranışlarımızda ve kullandığımız sözcüklerde çok daha dikkatli olabiliriz. Böylece, kendimizi (öfkemizi) yıkıcı ve yıpratıcı bir biçimde söz ederek istemediğimiz olaylara sebep olmak yerine, kendimizin farkında olup evvelce tedbir alırsak hem kendimizi, hem karşı tarafı hem de münasebetimizi korumuş oluruz.
Kızgınlık ve öfke hisleri, birden fazla vakit dert, kaygı, çaresizlik üzere hislerle bir ortada bulunur. Birden fazla vakit yaşadığımız hayal kırıklıkları, keder, kaygı, tasa, kaygı, kıskançlık üzere hisleri en sık ve en kolay öfke ile dışa vururuz. Ama çoklukla, telaş ve kaygının yarattığı çaresizlik hissiyle baş etmek için, kendimizi korumak için öfkemizi gösteririz. Yaşadığımız çaresizlik ve değersizlik hislerine karşı, saldırganlık ve şiddet göstererek kendimizi savunmaya çalışırız. Bazen kırılganlıklarımızı, hayal kırıklıklarımızı yahut kederimizi bastırıp, bunları öfkeye dönüştürmek süreksiz bir mühlet için güçlü ve güzel hissettirir. Lakin asıl yapmamız gereken, kızgınlık ve öfke hissimizin altında yatan asıl hisleri anlamaktır.
Dr. Gordon, öfkeyi bir buz dağı olarak görür. Buz dağları, suyun yüzeyinde sürüklenen buz kütleleridir. Buz dağlarının denizin yüzeyinde sürüklenen kısmına oranla, suyun altında kalan kısmı çok daha büyüktür. Thomas Gordon, buz dağının suyun altında kalan kısmını “temel duygular”, suyun üstündeki buz tutmuş kısmını ise “öfke” olarak isimlendirir.
Öfke; merak, yalnızlık, keder, tasa (anksiyete) üzere pek çok temel hissin sertleşmiş, donmuş, yani hal değiştirmiş (öfkeye dönüşmüş) halidir. Temelde yatan duyguyu tabir edemeyip dışa vuramadığımızda,
bastırdığımızda bu hisler yüzeye biçim değiştirerek öfke olarak ortaya çıkar. Dr. Gordon, sürekli tekrarladığı için, öfkeyi “soğuk algınlığı” üzere görür. “Onu sevmeyiz lakin ondan kaçamayız. Onu tanırız lakin oluşmasına mahzur olamayız” der. Hakikaten de öfkelendiğimiz vakit, söylemek istemediğimiz söyler söyler, kendimizden beklemediğimiz davranışlar sergileriz. Ama, kızgınlığımızı, bağırmadan, şiddet kullanmadan, kendimize ve karşımızdakine ziyan vermeden, bağlantıya ve alakaya ziyan vermeden de tabir edebiliriz. Kıymetli olan, kızgınlığımızı tabir etmek, sözlerle anlatmak ve bunu yaparken de ilgiyi ve bağlantısı korumak ve devam ettirebilmektir.
Öfkemizi yaşayış biçimimiz, öfke karşısında hissettiklerimiz ve onu dışa vurma biçimimizde çocukluk yaşantılarımızın değerli ve belirleyici bir tesiri vardır.
Çocukken birilerini kızgın, öfkeli gördüğünüzde ya da birileri size kızdığında size neler olurdu?
Ne düşünürdünüz?
Ne hissedersiniz?
Ne yapardınız?
Çocukluğunuzda, kızgınlığı ve öfkeyi nasıl yaşardınız?
Nasıl dışa vururdunuz?
Nasıl tabir ederdiniz?
Kızdığınızda ne yapardınız?
Bir düşünün…
Öfkemizi dışa vuruş, tabir ediş biçimimizi çocukluk devrinde aile sistemimiz içerisinde model alarak öğreniriz. Yaşanan mesken içerisinde çocuk öfke, şiddet ve baskıya şahit oluyorsa, vakitle görerek tıpkı davranışları benimser; öfkesini ve hayal kırıklıklarını yıkıcı ve saldırgan bir formda söz etmeyi, dış vurmayı öğrenir. Kimi durumlardaysa şiddete, öfkeye ve saldırgan davranışlara çocuk şahsen kendisi maruz kalır, yaşadığı endişeyi, korkuyu, üzüntüyü içine atar ve kendisini geri çeker…Bu her iki durum da, çocuklar için hayli yıpratıcı ve yıkıcıdır. Hasılı, öfkeyi denetimsizce dışa vurursak önemli alaka sorunlarına sebep olurken, tam zıddı durumdaysa öfkenin bastırılıp dışa vurulmaması depresyona yer hazırlar.
Öfkeyi sağlıklı bir biçimde yaşayıp, dışa vuramadığımızdaysa bedenimiz birtakım yansılar verir:
Soluk alıp vermede ve kalp atışlarında hızlanma, tansiyon yükselmesi, kas tansiyonunun artması, terleme, titreme, yüzde kızarma, sararma, baş ağrısı, baş dönmesi, mide şikayetleri; ağrı, bulantı ver yanmalar, bağışıklık sisteminde zayıflama, hastalanma riskinde yükselme, hafıza ve düşünme süreçlerinde zayıflama, uyku sorunları, cinsel sorunlar, üretkenlikte ve randımanda düşüş, kronik yorgunluk ve isteksizlik gibi…
Her birimiz öfkeyi farklı formlarda yaşar, dışa vururuz..Bazılarımız daha sakin olup içine atarken, kimilerimiz her an patlamaya hazır bir bomba üzeredir.. Kimilerimiz kullandığı sözcüklerle öfkesini diğer bir şeye yönelterek yaşar öfkesini, kimilerimiz da bağırarak..Bazılarımız kendisini alışverişe verir, kimilerimiz yemek yemeye..
Özetle, her birimiz öfkemizi farklı hallerde yaşarız kıymetli olan onu hakikat bir halde, kendimize ve karşı tarafa ziyan vermeden, yıpratmadan tabir edebilmektir..
