Kişinin yapması gereken işi, vakti, gücü ve imkanı olmasına karşın, bir ya da birkaç defa ertelemesi, işi yapmaktan kaçınması olarak tanımlanan erteleme hastalığı, kişinin günlük hayatına olumsuz tesir eder. Yapılması gereken işleri, süresiz ve sayısız olarak erteleyen şahıslar, vakti yanlışsız kullanamadıkları için gerek okulda, gerekse profesyonel hayatlarında zahmetlerle karşılaşırlar. İşin tamamlanması gereken vakit yaklaştıkça öfke ve gerilim düzeyleri artar. Çoğunlukla da işi yapabileceklerinden çok da yüzeysel ya da kabataslak halde tamamlarlar. Bunun sonucunda da gerilim düzeyleri artmaya ve öz inançları düşmeye başlar.
ERTELEME NEDİR?
Öncelikle erteleme davranışının çeşitlerinden kısaca bahsetmek gerekirse;
- Ertelemeyi, iş hayatındaki rutin işlerin yürütülmesinde,
- Karar verici durumunda kalındığında,
- Akademik alanda,
- Kompulsif erteleme biçiminde sayabiliriz.
Yapılması gereken işin başına oturmadan evvel son bir sefer diğer bir şey yapma, harekete geçerek işi tamamlamak yerine kasıtlı ve şuurlu olarak yapılması gereken hareketten kaçınma, ağırdan alma olarak da açıklanabilen erteleme hastalığı, toplumda epey yaygın olarak görülür. Bu şahıslar aksiyona geçmek yerine kendi kendilerine mazeretler ve kaçış yolları bularak vazifelerini erteler. Bunun sonucunda iş ve okul hayatlarının yanı sıra toplumsal münasebetleri de olumsuz etkilenir.
Günümüz çağdaş toplumunda epey yaygın olarak görülen erteleme hastalığı her yaş ve cinsiyetten bireyde görülür. Erteleme eğiliminde olan şahıslar, etrafları tarafından savsak, rahat ve üşengeç olarak tanımlanırlar. Çoğunlukla motivasyon eksikliğinden kaynaklanan bu durumda kişi, yapılması gereken işi kıymetsiz bulur. İlgi alanı dışında yer aldığını ya da işleri ertelemesinin, maharet eksikliğinden kaynaklandığını düşünür. Yapılması gereken işi nasıl yapacağını bilememek ve kendini yetersiz hissetmek de erteleme hastalığı bulunan bireylerde yaygın olarak görülür.
Motivasyon eksikliğine ek olarak mükemmeliyetçi olmak, başarısız olmaktan korkmak, kişinin kendisine yönelik olarak yüksek standartlar belirlemesi ve kendisine ait olağan dışı beklentilerde bulunması da erteleme hastalığı bulunan bireylerin ortak özellikleri ortasında yer alır. Tüm bunlara ek olarak vakit idaresi berbat olan, plansız davranan şahıslarda de yapılması gereken işi daima erteleme eğilimi görülür.
KRONİK ERTELEME NASIL OLUŞUR?
Sürekli erteleyen, ertelediği için gerilime ve ezaya girmesine karşın, bu durumu tekrar tekrar sürdüren şahıslarda görülen kronik erteleme kıymetli bir sorundur. Çocukluk çağında başlayan bu durumun altında yatan sebeplerden biri de otoriter ebeveynlerdir. Bu biçim ailelerde kurallar çok sıkıdır ve bu kurallara uymak çabucak her şeyden daha değerlidir. Mükemmeliyetçi anne babalar, küçük yaştan itibaren daima olarak çocuklarını eleştirir. Ayrıyeten şartlı sevgi ve ilgi veren ebeveynlerin çocuklarında da erteleme hastalığı görülebilir. Bunun sonucunda çocuklar kendi iç dünyalarını düzenlemek yerine ebeveynlerinin niyetini okumayı öğrenir. Daima olarak kendini ispatlamak zorunda kalan çocuklarda performansla ilgili dertler ortaya çıkar. Küçük yaşta takdir görmek ve kabul edilmek için çabalayan şahıslar, yetişkinlik devrinde erteleme hastalığı ile baş başa kalır.
Çocukluk periyodunda baş kaldıramayan bireyler, yetişkin olduklarında yapmaları gereken işleri vaktinde yapmayarak bir tıp reaksiyon ortaya koyarlar. Lakin bu durum kronik erteleme hastalığına sahip bireylerde öfkeye neden olur. Son teslim tarihi olan işlere başlama fikri, keyif kaçırıcı bir hareket olarak görülür. Vakit daraldıkça artan gerilim ve sonluluk hâli, kişi psikolojisi üzerinde huzursuzluk ve kızgınlık üzere negatif hisleri ağırlaştırır. İşi yapmaya niyetlendiğinde motive olamayan şahıslar, hareketlerini erteleyerek bir yerde hislerini ertelemiş olurlar.
ERTELEME HASTALIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?
Kişi her işini ertelemeye başlamışsa ve bu durum günlük rutin hayatını dahi sekteye uğratıyor ise Procrastination başka bir deyişle erteleme hastalığına sahip olduğu düşünülür. Erteleme hastalığı sebepleri ortasında şunlar yer alır:
- Motivasyon eksikliği
- Kötü vakit yönetimi
- Mükemmeliyetçilik
- Başaramama kaygısı
- Kişiliğe uygun olmayan iş seçimi
- Bilgi eksikliği
- Bitirememe kaygısı
ERTELEME HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hayatımızın neredeyse çabucak hemen her safhasında bir halde erteleme davranışıyla karşılaşıyor, tahminen de hayatın tamamında ertelemeyi adeta bir alışkanlık haline getirmiş bulunuyoruz. Çok bilinen bir yaklaşım vardır; bir sorunu çözebilmek için öncelikle o sorunu kabul etmek ve kabule geçip sonrasında tahlil yolları aramak gerekir diye. Evet bu sorun için de tıpkı şeyi söylemek mümkündür. Kendi kendinize öncelikle şunu sormalısınız:
Erteleme davranışında bulunuyor muyum? Bunu hangi sıklıkla yapıyorum? Hangi hususlarda daha sık ertelemeye başvuruyorum? Sonrasında pişmanlık ve vicdan azabı çektiğim durumlarla karşılaşıyor muyum? Erteleme davranışı sebebiyle uğradığım maddi/manevi kayıplar bulunuyor mu? Soruların birçoğunun tanıdık gelmesi süregelen ve tahminen de içinden çıkılamaz hale gelen durumları hatırlatmasından kaynaklanmaktadır. Birinci adım olarak bu türlü bir sorunun varlığını, şuurlu bir halde kendi kendine fark etme ve kabul etme olarak atılabilir. Aslında en sıkıntı ve tahminen de atılması en vakit alan adım bu, harekete geçebilmek kurtulmayı istemek.
Sonrasında işi yapmak için gerekli olan konsantrasyonu bozan etkenler tek tek not edilmeli ve işe başlamayı ertelemeye sebep olan objeler ortadan kaldırılmalıdır. Telefon tablet, dizi vs.
Konsantrasyon seviyesinin artırılmasının akabinde yapılacak işi kısımlara ayırmak ve planlanan vakit aralığında bu kısımları tamamlamak gerekir. Gerçek ve tesirli bir vakit idaresi ve iyi bir planlamanın beraberinde kişinin kendi koyduğu kurallara uyması ile başlayan güzelleşme sürecinde yapılması gerekenler epeyce kolay olmakla birlikte kararlılık çok değerlidir. Erteleme hastalığı tedavisi, kişinin başında başlayan bir süreçtir. Şayet bu durum başarılamıyorsa bir psikologdan profesyonel yardım alınabilir.
ZAMANI VERİMLİ KULLANMAK KİLİT NOKTA
Zamanı verimli bir formda kullanmanın değeri büyük olup şayet eski alışkanlıklar zihinde daima hatırlanıyor ise yeni alışkanlıklar kazanmak için daha evvel yapılanların zıddı formda davranışlarda bulunmak gerekmektedir. Örneğin, teslim edilecek bir ödev, iş yerinde yapılacak bir sunum, ya da istenmediği için daima ertelenen ziyaret edilmesi gereken bir akraba,, Evvelden kendi kendine verilen rahatlatıcı telkin; “Nasıl olsa daha vakit var, 10 günüm var daha, bir daha ki hafta ziyarete giderim” halinde idi. Lakin bundan sonraki hakikat telkinler şöyle olmalı:” Hazır vakit varken artık yapıp bitirsem düzgün olur, daha sonra da yapsam tıpkı şeyi yapmış olacağım doğru vakit şu an, bu akşam ziyaret edeyim ve bitsin.” biçimindedir. Değerli olan vakti yanlışsız kullanarak, boşa vakit harcamadan yapılması gereken işleri yapmak, planlı programlı hareket etmek bunu da zorlanmadan yük olarak görmeden yapabilmektir. O denli ki bir süre sonra bunun vermiş olduğu rahatlık ve konforu kişi kaybetmek istemeyecek hayatını zorlaştıran durumlarda kalma ihtimali de resen ortadan kalkacaktır. Bu aşamadaki kilit nokta; vakti programlamak ve buna uygun hareket etmektir.
