Lars Leksell ismli İsveçli beyin cerrahı tarafından tıbba kazandırılmış bir metot olan Gamma Knife radyocerrahisinin ön çalışmaları 1950’li yıllara dayanıyor.
Cihaz ile birinci 1968 yılında hasta tedavi edildi. Türkiye’de ise birinci sefer 1997 yılında Gamma Knife kullanılarak tedavi yapıldı. O yıllardan itibaren gelişerek günümüze kadar gelen Gamma Knife radyocerrahisi uygun hasta kümelerinde kullanıldığında son derece başarılı sonuçlar veriyor.
GAMMA KNİFE RADYOCERRAHİSİNİN RADYOTERAPİDEN FARKI
Gamma Knife radyocerrahisinde yapılan süreç, stereotaktik çerçeve ismi verilen metal bir çerçeve ile kafatasının sabit hale getirilmesi ve kafatası içindeki hastalıklı bölgeye ya da tesir etmesi istenilen bölgeye ağırlaştırılmış, odaklanmış radyasyon verilmesi olarak tanımlanıyor.
Radyoterapiden farkına gelince; radyoterapide daha geniş bir alana birkaç seansta radyasyon verilirken Gamma Knife’ta bir günde tek seferde hedeflenen bölgeye radyasyon veriliyor.
Radyoterapide hastalıklı bölgenin dışında etrafına da ışın yayıldığından sağlam dokulara ziyan vermemek için dozlar günlere bölünerek, azar azar veriliyor.
Radyo cerrahide ise Gamma Knife aygıtının özelliğinden ötürü radyasyon yalnızca hedeflenen bölgeye ağırlaştırılıp etraftaki olağan doku büyük oranda radyasyondan korunduğu için tek kezde süreci yapmak mümkün.
Öte yandan Gamma Knife radyocerrahisinde tümör 3cm’den küçükse tedavi bir defa yapılıyor. Şayet tümör 3cm’den daha büyükse tedavi günlere bölünerek birkaç gün olarak planlanıyor.
Gamma Knife radyocerrahisi ile ilgili merak edilen bir başka soru da metastazlarda ikinci defa uygulanıp uygulanmadığı…
Örneğin; akciğer kanserinin beyefendisine metastaz yaptığı bir durumda tümörü tedavi ettikten 6 ay sonra tekrar sıçrama yaptığında ikinci defa tedavi edilebiliyor. Elhasıl beyinde metastaz nedeniyle tümör çıktıkça Gamma Knife yapılabiliyor. Bunun bir sayı sınırlaması yok.
Gamma Knife radyocerrahisi ile hem düzgün huylu hem de makûs huylu tümörlerde yüzde 90’ın üzerinde muvaffakiyet sağlandığını söylenebilir.
Gamma Knife’ın uygulama alanları:
1- Beyindeki birtakım damarsal bozukluklarda uygulanabilir. Birinci akla gelen doğuştan damar yumağı (AVM) denilen durumdur. Beyin kanamasına, sara nöbetlerine yol açabildiğinden tedavi edilmesi gerekir ve tedavisinde Gamma Knife muvaffakiyetle kullanılır. Kavernom denilen bir diğer damar yumağı cinsi daha vardır. Bunlarda da yeniden muvaffakiyetle kullanılmaktadır. Ayrıyeten birtakım damar fistüllerinde de kullanılabilir.
2- Çeşitli yeterli huylu beyin tümörlerinin tedavisinde kullanılır. Meningiom denilen beyin zarından kaynaklanan tümörler, vestibular schwannoma denilen işitme ve istikrardan sorumlu olan hududun tümörleri ve birtakım hipofiz tümörleri bunlara örnektir.
3- Makus huylu tümörlerin tedavisinde kullanılabilir. Bunların başında bedenin diğer yerinden beyefendisine sıçramış kanser cinsleri yani metastazlar gelir.
Fonksiyonel bozukluk denilen trigeminal nevralji (Ani şiddetli yüz ağrısı) ya da el titremesi yani tremorda da uygulanabilir.
GAMMA KNİFE TEDAVİSİNİN AŞAMALARI
Gamma Knife grubunda beyin cerrahı, radyasyon onkoloğu, medikal fizikçi, teknisyen ve hemşire yer alır.
Öncelikle başın sabit tutulabilmesi için lokal anestezi ile başa stereotaktik çerçeve takılır. Şayet hasta 12 yaşından küçük ise süreç sedasyon altında gerçekleştirilir.
Çerçeve takıldıktan sonra MR çekilir, AVM varsa anjiyografi de yapılır.
Bilgisayardaki özel bir programla tedavi planlanır, maksat doku belirlenir, uygulanacak olan radyasyon dozu tespit edilir.
Planlama yapıldıktan sonra farklı bir kısım olan tedavi ünitesinde uygulamaya başlanır.
Uygulama mühleti 10 dakika ile 3-4 saat ortasında değişir. Lezyonun hacmi ve uygulanacak olan radyasyon dozunun ölçüsü, süreyi belirler.
Bazı hastalarda öteki formüllere hiç gereksinim duyulmadan yalnızca Gamma Knife kâfi olurken birtakım hastalarda ise kesinlikle ameliyat gerekir ve ameliyattan sonra kalan tümöre Gamma Knife uygulaması yapılabilir. Velhasıl Gamma Knife radyocerrahisi tedavi için tek başına kullanıldığı üzere öbür usullerle birlikte de kullanılabilir.
GAMMA KNİFE SONRASI TAKİP
Gamma Knife uygulandıktan sonra hasta takibe alınır. Metastaz nedeniyle Gamma Knife uygulanmışsa 2-4 ayda bir tümörün durumuna bakılır. Güzel huylu tümör ise hastadan senede bir MR çektirmesi istenir. Böylelikle hastalarda tümörün büyüyüp büyümediği denetim edilmiş olur.
Burada kıymetli olan şu; tedavinin tesirini görebilmek için muhakkak bir mühlet geçmesi gerekir zira tümöre uygulanan radyasyonun tesirini göstermesi için mühlete muhtaçlık vardır. Metastazda bu tesirin görülmesi için gereken müddet 2-3 ay olabilirken yavaş büyüyen âlâ huylu bir tümörde yıllar alabilir.
Gamma Knife’ın tümör üzerinde tesirli olduğunu gösteren şey tümörün büyümesinin durmasıdır. Şayet tümör artık büyümüyorsa tedavi tesirli olmuş demektir. Lakin AVM denilen damar yumağı için Gamma Knife yapılmışsa damar yumağının kaybolması gerekir. Bunun gerçekleşmesi için de 2-3 sene beklemek gerekebilir.
Gamma Knife tedavisinin avantajları:
1- En kıymetli avantajı birçok beyin tümöründe açık cerrahiye gerek bırakmamasıdır.
2, Ameliyat olmadığından hastaya genel anestezi verilmez. Uygulama yapılacak şahısta kalp hastalığı, karaciğer yetmezliği bile olsa genel anestezi almayacağı için anestezinin doğuracağı riskler ortadan kalkmış olur.
3, Hasta, Gamma Knife sonrası çabucak günlük hayatına dönebilir. Hastanede kalması, işine gidememesi üzere hayatını etkileyen durumlar yaşanmaz.
4, Hastanın saçının kesilmesine gerek kalmaz, saç dökülmesi yoktur. Birebir vakitte saçlı deride ve başta yara, yara izi üzere ekseriyetle hastalar tarafından rahatsız edici bulunan durumlar yaşanmaz.
5, Uygulama tek seferde yapıldığından hastaya vakit kazandırır, daima hastaneye gelip gitmesine gerek kalmaz.
6, Gamma knife ile tedavi edilen hastalarda etraftaki olağan dokulara gelen radyasyon ölçüsü çok daha azdır. Böylelikle olağan dokular korunmuş olur.
7- Süreç sırasında ve sonrasında ağrı vs. yaşanmaz.
8- Açık cerrahide görülebilen ameliyat sonrasına yönelik riskler, komplikasyonlar yoktur.
9- Hastaya konfor sağlayan, münasebetiyle moralini de yükselten bir tedavi formudur.
Sonuç olarak; Gamma Knife, radyocerrahinin altın standartıdır. Hastanemizde kullandığımız Gamma Knife aygıtının son modeli olan Icon, hem eski modellerde olduğu üzere stereotaktik çerçeve ile hem de radyoterapideki üzere yüze maske takılarak tedavi yapmaya imkan tanımaktadır. Hangisinin kullanılması gerektiğine tabip karar verir. Deneyimli takımımız ve gelişmiş aletlerimiz ile hasta konforunu ön planda tutarak başarılı uygulamalar yapmaktayız.
Kaynak: Herkese Bilim Teknoloji
