Çeşitli kabahatler hasebiyle geçtiğimiz aylarda tutuklanarak cezaevine gönderilen Nihal Candan, anoreksiya hastalığı nedeniyle bir müddettir kilo kaybı yaşıyordu. Tabiplerin tavsiyesi ile bulunduğu cezaevinden tahliye edilen Nihal Candan, aile meskeninde tedavi altına alındı. Diyetisyen Gülçin Işık bu durumun beslenme tertibiyle yakından alakalı olduğunu söylerken, beslenme bozukluklarının hastalığa dönüşmesindeki etkenler hakkında bilgiler verdi. Bir de durumun ruhsal boyutu var. Pekala, yeme bozuklukları neden olur, altında ne üzere etkenler yatar? Psikiyatrist-Psikoterapist Doç. Dr. Adnan Çoban, yeme bozukluğu olarak da bilinen anoreksiya nervoza hakkında merak edilenleri tüm detaylarıyla paylaştı. İşte uzmanlarımızın yorumlarıyla anoreksiya ve yeme bozuklukları belgesi…
Yeme bozukluğu olarak da bilinen anoreksiya nervoza nedir?
Psikiyatrist-Psikoterapist Doç. Dr. Adnan Çoban, yeme bozukluğu olarak da bilinen anoreksiya nervoza hakkında merak edilenleri tüm detaylarıyla sizler için cevapladı…
Anoreksiya nervoza bir bireyin kendi ülkü kilosunun çok altında olmasına karşın şişmanlamaktan ve kilo almaktan çok korkma ve bu bahiste çok hassas olmayla karakterize bir yeme bozukluğudur. Bu bireyler çok çarpık bir vücut algısına sahiptirler. Kilolu olmadıkları hatta olağandan çok daha zayıf oldukları halde kilolu olduklarını düşünürler. Yalnızca ruhsal değil tıbbi açıdan da son derece tehlikeli ve hayatı tehdit edici boyutlara ulaşabilen bir psikiyatrik bozukluktur.
Nasıl ve neden olur?
Bu mevzu çok net değildir. Lakin genetik yatkınlık bütün psikiyatrik rahatsızlıklarda olduğu üzere anoreksiya nervozada da etken olabilmektedir. İlla anoreksiya deşil şizofreni, depresyon, bipolar üzere önemli psikiyatrik bir rahatsızlığı bulunan insanların birinci derece akrabalarında, yakın akrabalarında anoreksiya nervoza görülebilir.
Anoreksiya nervozalı bireyler ekseriyetle mükemmeliyetçi, hayata “ya daima ya hiç” perspektifinden bakan, utangaç, çekingen, takıntılı, kendini pek göstermeyi sevmeyen, hislerini tabir etmek yerine içe atmayı seçen bir karakter ve davranış profiline sahiptirler. Anoreksiyalılar ayrıyeten beslenme konusunda yanlış yönlendirilmiş, vücutları ve kiloları hakkında çok eleştirel ve hassas yaklaşılmış, ebeveynleriyle bilhassa anneleriyle sağlıklı bir bağlanma geliştirememiş, çocukluk çağı travmalarına bilhassa cinsel travmalara maruz kalmış şahıslar olabiliyor. Genetik yatkınlık ve olumsuz çocukluk çağı yaşantılarına bir de modanın yanlış yönlendirmesi, kilo ve diyet konusunun, vücut görünümünün sinema, dizi ve birçok toplumsal mecrada gerçeğe uymayan ve çarpık bir biçimde gündeme getirilmesi bu rahatsızlığı tetikleyebilmektedir.
Bu yeme bozukluklarında genel olarak görülen bir dinamik de anoreksiya nervozalı bireylerin kilolu olmayı değersizlik, yetersizlik, güçsüzlük, dışlanma, sevilmeme etkeni olarak görmeleridir. Şahısta “benim hiç kilo almamam lazım, bir gram bile fazla kilom olmamalı, olursa kimse bana paha vermez, herkes beni dışlar, kimse beni sevmez” biçiminde kanılara kapılır, yalnızlıktan korkar ve anoreksiya olacak noktaya gelene kadar kilo ve vücuduyla uğraşır duru.
Belirtileri nelerdir?
Anoreksiya nervozada, şahıslar hastalığın başlangıcında yemek yemeye çok direnirler, sıklıkla katı bir diyet uygularlar ya da çok fizikî antrenman yaparak zayıf kalmaya çalışırlar. Fakat ilerleyen süreçte vücut sıhhatleri da bozulur. Vakitle birtakım ritüeller geliştirirler. Örneğin bulabildikleri her yerden kilo aldırmayacak yemek tanımları toplarlar, karbonhidratlı besinleri büsbütün hayatlarından çıkarırlar, yemek saatlerinde ortadan kaybolurlar, diğerleriyle yemek yemekten kaçınırlar, yeseler de çok kısa bir müddet sonra kalkmak için mazeretler üretirler. Daima hangi yiyeceklerin daha az kilo aldırdığını düşünürler. Yemekli toplantıları reddedeler. Fizikî bir hastalıkları olmadığı halde çok az yemeye bağlı olarak önemli kilo kaybı yaşarlar, buna karşın daima tartılıp bir gramın bile hesabını yaparlar. Beşerler zayıf olduklarını anlamasın ve müdahale etmesin diye bol kıyafetler giyerler ve asla gereğince ince olduklarına, zayıf olduklarına inanmazlar.
Bazen yemek yedikten sonra kusma, diyet hapları, diüretikler ya da müshil ilaçları alarak kilo almamaya çalışma da görülür. Kendilerini cezalandırırcasına ağır antrenmanlar yaparlar. Çok az yemek yeseler bile suçluluk hissedip ağır idman yaparlar. Kili yediği yemeği bedenine girmiş bir zehirli unsur üzere algılayıp onu tuvalette çok kalarak, ağır idman yaparak bazen de kusarak bedenden atmaya çalışır.
Anoreksiya nervoza özet olarak kendini çok kilolu görme ya da kilo almaktan çok korkma ve bunun sonucunda gelişen kimi davranışlar ve ritüellerle karakterize bir rahatsızlıktır.
Anoreksiya ölümcül müdür, tedavisi nasıl olur?
Anoreksiya nervoza çok tehlikeli, hayati ehemmiyete sahip bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Başlangıçta psikiyatrik bir rahatsızlık olarak başlar lakin vakitle çok şiddetli bir tıbbi duruma dönüşür. Bu nedenle şayet kişi beden yükünün yüzde otuzdan fazlasını kaybetmişse, yemeyi reddeder bir hale gelmişse ve hayati bir tehlike kelam hususuysa kesinlikle hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir. Zira anoreksiya nervozalı şahısların yaşamış oldukları durumun bir psikiyatrik bozukluk olduğunu kabul etmezler, içgörüleri yoktur. Dışarıdan dayanak vermek ve kişiyi ikna ederek bir noktaya getirmek mümkündür fakat bu çok uzun sürebilir. O yüzden tıbbi bir tehlike kelam hususuysa bu ikna ve içgörü gelişim sürecinin hastane ortamında gerçekleştirilmesi gerekir. Bu nedenle kişi hastaneye yatırılmalı ve psikiyatr, psikolog, diyetisyen ve dahiliye, endokrinoloji ve gastroenteroloji hekimlerinin da içinde bulunduğu bir grupla önemli bir biçimde tedavi edilmelidir. Kişi çarpık kanıyı düzeltmeye yönelik antipsikotikler, depresyon ve anksiyete için antidepresanlar, anksiyolitikler, dürtü denetimi için hissinin düzenleyici ilaçlarla stabilize edilmelidir.
Çok şiddetli ve hayati risk olan olaylarda tıbbi onay alındıktan sonra Elektro konvülsif terapi (EKT) de tedaviye eklenebilir. EKT süratli tesir gücüyle kimi durumlarda bu şahıslar için hayat kurtarıcı olabilmektedir. Hastane ortamında sıkı bir takip ve müşahede altında farkındalığı artırmak, içgörü geliştirmek ve art planda var olan travmaları tespit edip üzerine çalışmak için ağır psikoterapi programı da uygulanmalıdır. Bu bütüncül yaklaşımla anoreksiyalı bireyler muhakkak bir mühlet sonra toparlayabilmekte ve terapiye dışarıdan devam edecek hale gelebilmektedirler. Anoreksiya tedavisi süreklilik ve sabır isteyen bir süreçtir.
Psikolog Dilek Mutlu, anoreksiya beslenme bozukluğu ile ilgili kıymetli bilgiler verdi…
Anoreksiya bireyin beden tartısında olağandışı derecede düşüklük, ağır kilo alma korkusu ayrıyeten çarpık kilo algısı ile meydana gelen bir beslenme bozukluğudur. Bireyler kilolarını ve beden biçimlerini denetim etmek hedefiyle kendi hayatlarında kıymetli derecede değişiklik yapma eğilimi şovlar.
Anoreksiya mağduru bireyler kilo almayı önleyebilmek gayesiyle yedikleri yiyecek ölçüsüne dikkat eder ve kendilerini önemli derecede kısıtlarlar. Bu bireylerde çok antrenman yapma, kilo almaktan korkma ve zayıflığı öz paha ile muadil tutma üzere eğilimler görülür. Ayrıyeten çağdaş dünyanın zayıflığın hoşluğu temsil ettiğine dair olan vurgusu bireylerin öz pahası zayıflık ile eşit görmesine neden olmaktadır.
Diyetisyen Gülçin Işık, anoreksiya nedenleri ve belirtilerini şöyle anlatıyor:
Beslenme bozukluğu olarak bilinen bu hastalığı, kilo almaktan korkmak, zayıf kalmaya çalışmak, vücut algısının bozulması üzere açıklayabiliriz. Bu belirtiler bilhassa ergenlik devrinde daha sık görülse de vakit zaman yetişkinlerde de rastlayabiliyoruz. Çok kilo verme, ağır idman yapma, yorgunluk, hatta uyuyamama, deride renk değişimleri, adet görememe, kabızlık ya da ishal, ağız ve diş sıhhati meseleleri, cinsel istekte azalma üzere şikayetleri de beraberinde getirebilir.
Anoreksiya ya sahip bireyler daima kalori hesabı yaparlar, besinlerin kalorilerini hesaplarlar, hatta çok yedikten sonra kendilerini kusturabilirler, ya da laksatif ilaçlar kullanabilirler. Öbürleri için yemek hazırlasalar bile kendileri yemek yemeyi reddeder, öğün atlarlar, bilhassa kalabalık yerlerde yemek yemezler. Bu durumda kesinlikle lakin kesinlikle psikolog/psikiyatrist takibi gereklidir. Hatta kişinin terapi almasının yanında aile ile birlikte hareket edilmeli, yeme bozukluğunu kök nedeni belirlenip, tedavi planı oluşturulmalıdır. Sağlıklı olmak demek sadece sayı olarak kilo bazında değil, birebir vakitte vücudun mikro- makro öğeleri, biyokimyası, ruh ve vücut sıhhati ile birlikte olmak zorundadır.
