Biliyoruz ki kimi çocuklar bebeklikten itibaren kimi objelerle bağ kuruyor. Onlardan başka uyumama, yemek yememe, dışarıya çıkmama üzere tutumlar sergiliyorlar. Misal, birtakım çocuklar annesinin tülbenti olmadan, onun kokusunu hissetmeden uyuyamıyordu. Bulamazlarsa saatlerce ağlıyordu. Pek çoğumuzun etrafında emsal örnekleri görebiliyoruz. Pekala bu davranışların sebebi nedir ve ne kadar olağan bir durumdur?
Bebekler, birinci irtibatını anneleri ile kuruyorlar. Annenin çocuğu emzirmesi, kuçağına alması, altını temizlemesi, uyutması vb. faaliyetler sırasında anneyle çocuk ortasında etkileşme ve bağlanma oluşuyor. Bu bağlanma temelde üçe ayrılır.
Güvenli bağlanma: Bakıcı (anne) çocuğunun yanındayken çocuk rahattır ve etrafını keşfetmeye devam eder. Bakıcı yokken huzursuzdur ve ağlar. Bu bağlanma stiline sahip bireyler, hem kendilerin hem de diğerlerini olumlu görme eğilimindedirler. Yakın alakalara paha verirler, bu tıp ilgileri başlatmakta ve sürdürmekte başarılıdırlar.
Kararsız/kaygılı bağlanma: Bakıcının ikazlarına ve mevcudiyetine çok ve tutarsız cevaplar geliştirirler. Bu stilde bağlanma gösterenler bakıcıya karşı kızgınlık duyarlar ve rahat keşif yapamazlar.
Kaygılı/kaçınmacı bağlanma: Bu çocuklar bakıcıyla temas kurmaktan kaçınırlar ve dikkatlerini eşyalara, oyuncaklara yöneltirler. Bakıcı ortamda olmadığında ağlamazlar ve oyuna devam ederler.
Bağlanma molelindeki bu farklılıklar karakter özellikleri ve ileride kurulacak bağlantıda belirleyici rol oynar.
Daha sonra etrafını keşfetmeye başlayan çocuklar eşyalarla (oyuncak) temas sağlarlar. Bu temas sırasında çocuklar; birinci evvel eşyanın çıkardığı sese ve kokusuna nazaran bu eşyaları tanırlar ve bağlanırlar. Daha sonra eşyaların rengi, biçimi, yumuşaklığı, boyutu vs. nazaran seçicilik gelişir.
Dolayısıyla çocukların bakıcı ve eşyalarla kurduğu bu bağlanma hayatlarının her kısmında tesirli olmaktadır. Bağlanmanın formu ve mühleti karakteristik farklılıklar gösterse de çabucak her çocukta bağlanma olmaktadır. Bağlanma geliştikten bir müddet sonra da çocuklarda alışkanlığa dönüşebilmektedir.
Çocukların bağlandığı figürler farklılıklar gösterebiliyor. Bu farklılık çocuğun bakıcısı, etrafı, ömür tecrübeleri ve çocuğun yapısal özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Örneğin annesiyle korkulu yapıda bağlanma kuran çocuklarda geceleri annesine temas sağlayarak (saçını tutarak, elini tutarak) ahenge paterni geliştirirler. Bir diğer örnek yeni alınmış, daima oynanan yahut örnek alınan hayali kahramanların oyuncaklarıyla uyumak okul öncesi yaşlarda sık görülmektedir. Seçilen örneklerin farklılıkları rengine kokusuna yumuşaklılıkları ve daima maruziyetlerinden kaynaklanmaktadır.
Bazen çok ileri yaşlara kadar devam edebiliyor bu bağlılık. Ve bilhassa annenin toplumsal yaşantısını olumsuz etkiliyor. Pekala ailelerin, çocuğun bu bağımlığı karşısındaki tavrı ne olmalı?
Aşırı bağlanma gösteren çocuklarda ileri yaşlarda özgüven eksikllikleri, ayrılık anksiyetesi, okul reddi, yaygın anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, özgül fobiler üzere çeşitli meseleler görülebilmektedir. Bilhassa bakıcıyla (anne) patolojik bağlanma paterni gösteren çocuklarda üstte bahsedilen sorunlar sık görülmektedir. Buna ilaveten yapılan çalışmalarda okul öncesi devirde bakıcı ve eşyalara çok bağlanma davranışı gösteren çocuklarda ileriki yaşantılarda alkol ve uyuşturucu unsur kullanma riskinde artış görülmüştür. Ayrıyeten bu çocukların ileride aile yaşantılarında sorunlarla müsabaka oranı da yüksektir. Bütün bunlar göze alınarak çocuklarda küçük yaşlardan itibaren sağlıklı bağlanma geliştirmesi için efor sarfetmek gerekiyor.
Bu sebeple bakıcıya yahut eşyalara (oyuncak) çok bağlanma engellenmelidir. Bu doğrultuda 3-4 yaşlarından itibaren çocukların etrafıyla daha çok bağlantı kurması, yeni şeyler keşfetmesi ve hayatına yeni renkler katması sağlanmalıdır. Örneğin kulandığı eşyaları değiştirmek yahut farklılaştırmak, annenin haricinde öteki beşerlerle (özellikle yaşıtlarıyla) vakit geçirmesini sağlamak yararlı olabilmektedir.
Eğer bu alışkanlıklar ileri yaşlara kadar devam ediyorsa ve çocuğun yahut ailenin hayatında olunsuzluğa neden oluyorsa kesinlikle bir uzmana danışılmalı ve yardım alınmalıdır.
