Pek çok kişi; yeni biriyle tanışırken ya da topluluk önünde konuşma yapmak zorunda kaldığında, heyecanlanabilir yahut utangaç davranabilir. Fakat toplumsal dert ya da öteki adıyla“Sosyal Anksiyete Bozukluğu”, utangaçlıktan ya da birtakım durumlarda heyecanlanmaktan çok daha fazlasıdır.
“Kalabalık yerlerde kendimi hiç rahat hissetmiyorum. Herkes bana bakıyor üzere geliyor”
“Başkalarının yanında elimi nereye koyacağımı bile bilemiyorum. Telefonumla ilgilenerek, fark edilmemeye çalışıyorum.”
“Bir toplantıda fikrimi söylemeyi çok istiyorum lakin yanlış bir şey söylemekten korktuğum için hiç konuşamıyorum.”
“Sınıfta parmak kaldırmaktan korkuyorum. Saçma bir şey söylersem, sesim makûs çıkarsa, sesimi kimse duymazsa, kekelersem… Arkadaşlarım benimle dalga geçer, rezil olurum.”
“Bir topluluk karşısında konuşma yapmak, benim için çok güç. Kızarıyorum, sesim titriyor, kalbim süratle atıyor ve süratlice konuşup o anı atlatmaya çalışıyorum.”
Bu ve benzeri cümleleri söyleyen pek çok danışanım oldu. Yaşadıkları sorunun ne olduğuna mana veremediklerini ve kendilerine “benim özgüvenim çok düşük” diye yorum yaptıklarını görüyorum. Sorunun aslında özgüven sorunu olmadığını, toplumsal telaş yaşadıklarını anlatıyoruz öncelikle.
Nedir Toplumsal Tasa?
“Sosyal kaygı”; kişinin diğerlerinin kendisi hakkında ne düşüneceğine odaklı yaşayarak, toplumsal bağlantıdan geri çekilme ve sonuç olarak toplumsal maharetler tarafından zayıf kalma sürecidir.
Toplum içinde konuşurken ya da rastgele bir aksiyon yaparken kızarma, terleme, ellerin titremesi, kendini küçük düşürecek yanlış bir şey yapma korkusu ile kaçma, kaçınma ve güvenlik davranışlarına başvurarak sorunu devam ettirme kelam mevzusudur.
Bir örnekle anlatayım:
A isimli, üniversite 2. Sınıf öğrencisi bir bayan; erkeklerle birebir ortamda bulunmakla ilgili sorun yaşıyor. A, erkeklerin yanında konuşursa; yanlış/ saçma bir şey söyleyerek rezil olacağını, onların kendisiyle dalga geçeceğini düşünüyor.
Bununla ilgili geçmişte olumsuz bir tecrübesi de olmuş olabilir. Yaşadığı olayın o anla ve oradaki şahıslarla ilgili olduğunu göremeyip, genelleme yapmış olması çok mümkün. “Erkekler çok acımasız”, “Erkeklerin yanında yanılgı yapmamalıyım,, yoksa dalga geçerler” üzere varsayımlar geliştirmiş olabilir. Birçok insan bu üzere varsayımlarının farkında değildir.
Örneğimize geri dönelim;
A, bu inançlar ve varsayımlar nedeniyle, erkeklerin yanında hiç oturmamaya çalışarak kaçma davranışı yapıyor. Kız arkadaşları ısrar edip oturmak zorunda kalırsa; kızarıyor, kalp atışları artıyor, elleri titriyor. Bu bedensel duyumların fark edileceğinden korkuyor ve hiç konuşmayarak kaçınıyor. Ya da telefonuyla oynayarak, çantasını karıştırarak, kuytu köşede durarak inançlı bir ortam yaratmaya çalışarak güvenlik davranışlarına başvuruyor.
A, korktuğu şeyin başına gelmemesi için yaptığı her kaçma, kaçınma ya da güvenlik davranışlarıyla, meselesinin şiddetinin daha da artarak devam etmesine neden oluyor. Süreç içerisinde, kız arkadaşlarıyla bağlantı kurma ve toplumsal marifetleri gelişirken, erkek arkadaşlarıyla bağlantı kurma ve toplumsal marifetleri zayıflıyor. Böylece, “sosyal anksiyete bozukluğu” yaşanmaya başlıyor.
A, kız ve erkek öğrencilerin birlikte olduğu bir küme çalışması yapılacağını duyduğunda; kalp atışları artıyor, elleri titriyor, terliyor, kızarıyor ve ağır bir korku yaşıyor. Günler hatta haftalar öncesinden yaşayacağı olumsuz durumları hayal ederek beklenti derdi yaşıyor. Buna, depresif his durum da eşlik edebiliyor. Odasına kapanma, kimseyle görüşmek istememe, beslenme ve uyku sorunları…
Sonuç; A, bu duruma dayanamayıp ya okulu bırakıyor ya da şuurlu bir ailenin ya da yakınının ısrarıyla tedaviye başvurmasıyla son buluyor.
Sosyal Korkuyla Kendim Nasıl Baş Edebilirim?
Sizin yaşadığınız telaş, A’nınki kadar ağır olmayabilir. Farklı seviyelerde, farklı şiddette yaşayabilirsiniz. Sizin yaşadığınız telaş daha hafif seviyede ise, siz kendiniz toplumsal kaygınızla baş etmeyi denemelisiniz.
Öncelikle, kendinizden toplumsal ortamlarda neler beklediğinizi liste halinde yazın (Standartlarınız): Sesim uygun çıkmalı, herkes beni dinlemeli, yanlış bir tek söz bile söylememeliyim…
Hayata ve beşere dair ne kadar olağan bu beklentiler sorgulayın… Bu beklentileriniz ne kadar gerçekçi? Sizin dışınızdaki insanların yanlış bir söz söylediğini, masaya su döktüğünü, kızardığını hiç gördünüz mü?
Peki, bunlar diyelim ki olmadı. Ne olur? Rezil olurum, herkes bana güler, bir daha onların yüzüne bakamam…
Gerçekten o denli mi? Nitekim felaket mi olur kendinizden beklentileriniz olmazsa? Hiç lisanı sürçen ya da sesi farklı çıkıp boğazını temizleyen bir insan gördünüz mü? Rezil mi oldu yoksa sohbet hiçbir şey olmamış üzere mi devam etti?
Tüm bunları cevaplayın kendi kendinize. Kendinizden sağlıklı ve gerçekçi olanı değil, harikası hatta imkânsızı beklediğinizi fark ettiniz mi şuan?
Şimdi kaçtığınız, kaçındığınız kişi, yer ve ortamların listesini yapın. Birinci başta kaygılansanız da, huzursuz olsanız da adım adım üzerine gidin bunların. Zira siz bunları yapmadıkça derdinizin sıklığı ve şiddeti artıyor.
Aşağıdaki toplumsal durumları bireralıştırmaolarak görüp, uygulamayı da deneyebilirsiniz:
Yakın bir akrabanızla, arkadaşınızla ya da tanıdığınızla kalabalık bir yerde yemeğe gidin.
Başkalarıyla göz temasında bulunarak selamlaşın ya da ‘merhaba’ diyen birinci kişi olmayı deneyin.
Birine iltifat edin.
Öğrenciyseniz, hiç düşünmeden parmak kaldırıp soru sorun.
Bir mağazada satış görevlisinden yardım isteyin, fiyat sorun.
Bir yabancıya adres sorun.
Başkalarına ilgi gösterin: İşleri, çocukları, hobileri, seyahatleri vb ile ilgili sorular sorun.
Program yapmak için bir arkadaşınızı arayın.
Hoşunuza giden bir bahiste bir istekli kümesine ya da kursa katılın. Böylelikle sevdiğiniz bir hususa odaklandığınız sırada, küçük bir kümede diğerleriyle bağlantı kurmayı deneyebilirsiniz.
Ne Vakit Tedavi Olmam Gerekir?
Eğer toplumsal ortamlarda yaşadığınız telaş;
Sizin kendinizle, ailenizle, toplumla uyumunuzu olumsuz tarafta etkiliyorsa,
İşinizi, öğrenciliğinizi, ömrünüzü sürdürürken işlevselliğinizi bozuyorsa yani günlük hayatı etkiliyorsa kesinlikle tedavi olmalısınız.
Çünkü “sosyal kaygı”, kendiliğinden geçen bir rahatsızlık değildir.
Sosyal Tasa Bozukluğu Tedavisini Nasıl Yapıyoruz?
Sosyal Dert, tedavisi olan bir bozukluktur. Toplumsal Kaygı’da ilaç tedavisi ve psikoterapi (konuşmaya dayalı ruhsal tedavi) uygulanır. Şayet A’nın yaşadığı seviyede bir çökkünlük varsa, bizim uygulayacağımız psikoterapinin yanı sıra, ilaç tedavisi uygulanması için danışanımızı psikiyatriste yönlendirerek ilaç tedavisine de başlamasını öneriyoruz.
Sosyal korkuda en sık uygulanan psikoterapi prosedürü, Bilişsel-Davranışçı Terapidir. Öncelikle Bilişsel, sonra hazır olunduğunda Davranışsal basamağa geçeriz. Bilişsel basamakta; tasa hisleri ve bu tasaya karşı oluşan bedensel yansıları tanıma, korku doğuran durumlardaki niyetlerin ne olduğunu manaya, temel varsayım ve inançları bulma, bunlara karşı başa çıkma stratejileri geliştirme üzere basamaklar vardır.
Davranışsal basamakta ise; model olma, danışanın belirtileri daha net algılayabilmesi için terapi odasında rol oynama, toplumsal maharet eğitimi, akabinde psikoterapistle danışanın birlikte yaptıkları (danışana özel) bir program dahilinde yakınmaların üstüne gitme üzere her danışanda farklı uyguladığımız teknikler vardır.
Pek çok danışanımızın, toplumsal korku bozukluğu ile baş etmesini öğrenmeleri ve bunu hayatları boyunca ustalıkla uygulayabilmeleri noktasında Bilişsel Davranışçı Psikoterapi’yi muvaffakiyetle uygulamaya devam etmekteyiz.
