İsrail-Filistin çatışmasında gündeme en çok gelen husus sivillerin vuruluyor olması. Hamas, düzenlediği atakta birçok sivili öldürürken yüzlerce insanı rehin aldı. İsrail, Gazze’de yerleşim yerlerine de füze atıyor, hastaneleri vuruyor. Peki, Savaş kabahati nedir? Savaş cürmü nelerdir? Uluslarası savaş kuralları nelerdir? Savaş hatası cezası nedir?
SAVAŞ HATASI NEDİR?
Savaş cürümleri, savaş sırasında yahut savaş sonrasında işlenen önemli ve milletlerarası hukuka ters hareketleri söz eder. Savaş kabahatleri, savaşın gelişimi ve sonuçları üzerinde makus tesirleri olan hareketlerdir ve milletlerarası toplum tarafından önemli bir biçimde kınanır. İşte savaş hataları, memleketler arası savaş kuralları ve savaş hatalarına ait ceza hakkında daha fazla bilgi:
SAVAŞ KABAHATLERİ NELERDİR?
Sivil nüfusa yönelik hücumlar: Sivil halkın maksat alınması, savaş hukukuna terstir. Hücumlar sivillere yahut sivil altyapıya yönlendirilmemelidir.
Sivil esirlerin makûs muamelesi: Savaş esirleri, insan muamelesi görme hakkına sahiptir. Onlara makûs muamele etmek yahut azap yapmak kabahattir.
Kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı: Kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı, milletlerarası mutabakatlarla yasaklanmıştır.
Misillemesiz sivil halka taarruzlar: Sivil halka yönelik misilleme olmaksızın hücumlar da savaş cürümlerine örnek teşkil eder.
Kültürel mirasa ziyan verme: Tarihi ve kültürel alanlara kasıtlı ziyan verme yahut tahrip etme, savaş kabahati olabilir.
NE TIP AKSİYONLAR SAVAŞ CÜRMÜ KABUL EDİLİYOR?
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, Cenevre Kontratı’nda olduğu üzere askeri gayelere yönelik taarruzlar, memleketler arası hukuka orantılı olmalı. yani bu hücumların çok seviyede sivil ömrüne ve sivillerin eşyalarının kaybına neden olmamalı.
İsrail ile Hamas ortasında 7 Ekim’de başlayan çatışmalara ait İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), sivillerin kasıtlı olarak maksat alınması, ayrım gözetmeyen roket hücumları, sivillerin Filistinli silahlı kümeler tarafından rehin alınması, Gazze’de yüzlerce Filistinli’nin vefatına neden olan misilleme hava atakları ve İsrailli yetkililerin Gazze’ye uyguladığı ablukayı savaş kabahati diye niteliyor.
HRW İsrail ve Filistin Yöneticisi Omar Shakir, “Sivillerin taammüden öldürülmesi, rehin alma ve toplu cezalandırma, hiçbir münasebeti olmayan fecî suçlar” sözlerini kullandı.
Rehin alma, cinayet ve azap, Cenevre Kontratı kapsamında açıkça yasaklanmışken, İsrail’in reaksiyonu de savaş kabahatleri soruşturmasına husus olabilir.
Salı günü İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, 2,3 milyon kişinin yaşadığı Gazze Şeridi’ne besin ve yakıtın ulaşmasını engellemek için sıkı bir abluka uygulayacağını duyurarak BM yetkilileri ve insan hakları kümelerinin tenkitlerine gaye oldu.
İnsanlar için günlük hayatın halihazırda güç olduğu Gazze’de İsrail’in aldığı yeni kararın tehlikeli olduğu vurgulandı. “Son derece vahim” insani durumun “katlanarak kötüleşeceği” belirtildi.
Gallant ayrıyeten, İsrail’in Hamas’ı “yeryüzünden sileceğine” kelam verdi. Gallant’ın duyurduğu abluka, Hamas’ın askeri gücünü baltalamaya yönelik legal bir araç yerine sivilleri maksat alıyorsa yahut orantısız bulunuyorsa savaş cürmü olarak kabul edilebilir.
Öte yandan Hamas’ın İsrail’deki bir şenliğe yönelik taarruzunda yaklaşık 260 kişi hayatını kaybetti. Ayrıyeten Gazze hududu yakınındaki çeşiti Kibbutz topluluklarında çok sayıda sivilin silahlı Hamas üyeleri tarafından öldürüldüğü aktarıldı. Uzmanlar bu hareketlerin savaş hataları soruşturması kapsamında kesinlikle kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
ULUSLARARASI SAVAŞ KURALLARI NELERDİR?
Sivil Nüfusun Korunması: Sivil nüfusun maksat alınmaması ve korunması gereklidir.
Savaş Esirlerinin İnsan Muamelesi: Esirlerin insanca muamele görmesi gereklidir.
Kimyasal ve Biyolojik Silahların Yasaklanması: Bu çeşit silahların kullanımı yasaktır.
Kültürel Mirasın Korunması: Tarihi ve kültürel alanlar korunmalıdır.
SAVAŞ HATASININ CEZASI NEDİR?
Savaş hataları işleyenler, milletlerarası mahkemelerde yargılanabilirler. Ceza, kabahatin ciddiyetine ve mahkeme kararına bağlı olarak değişebilir. Milletlerarası Ceza Mahkemesi (ICC) üzere milletlerarası mahkemeler, savaş hatalarına ait davaları işlemek için kurulmuştur.
Savaş cürümlerine ait cezalar, savaşın sona ermesinin akabinde da uygulanabilir. Ulusal mahkemeler ve memleketler arası mahkemeler, savaş cürümlerine ait davaları işleyerek sorumluları cezalandırma vazifesini üstlenirler.
Savaş kabahatlerine karşı uğraş, milletlerarası insan hakları ve memleketler arası hukukun temel bir bileşenidir ve bu cürümlerle çaba, sivil nüfusun korunmasına ve savaşın yıkıcı tesirlerinin azaltılmasına yardımcı olur.
