İsrail-Filistin çatışmasında gündeme en çok gelen mevzu sivillerin vuruluyor olması. Hamas, düzenlediği taarruzda birçok sivili öldürürken yüzlerce insanı rehin aldı. İsrail, Gazze’de yerleşim yerlerine de füze atıyor, hastaneleri vuruyor. Peki, Savaş cürmü nedir? Savaş hatası nelerdir? Uluslarası savaş kuralları nelerdir? Savaş cürmü cezası nedir?
SAVAŞ HATASI NEDİR?
Savaş hataları, savaş sırasında yahut savaş sonrasında işlenen önemli ve memleketler arası hukuka ters aksiyonları tabir eder. Savaş cürümleri, savaşın gelişimi ve sonuçları üzerinde makûs tesirleri olan hareketlerdir ve milletlerarası toplum tarafından önemli bir formda kınanır. İşte savaş kabahatleri, memleketler arası savaş kuralları ve savaş hatalarına ait ceza hakkında daha fazla bilgi:
SAVAŞ CÜRÜMLERİ NELERDİR?
Sivil nüfusa yönelik taarruzlar: Sivil halkın gaye alınması, savaş hukukuna alışılmamıştır. Taarruzlar sivillere yahut sivil altyapıya yönlendirilmemelidir.
Sivil esirlerin makûs muamelesi: Savaş esirleri, insan muamelesi görme hakkına sahiptir. Onlara berbat muamele etmek yahut azap yapmak hatadır.
Kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı: Kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı, memleketler arası mutabakatlarla yasaklanmıştır.
Misillemesiz sivil halka ataklar: Sivil halka yönelik misilleme olmaksızın taarruzlar da savaş cürümlerine örnek teşkil eder.
Kültürel mirasa ziyan verme: Tarihi ve kültürel alanlara kasıtlı ziyan verme yahut tahrip etme, savaş cürmü olabilir.
NE CİNS HAREKETLER SAVAŞ CÜRMÜ KABUL EDİLİYOR?
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, Cenevre Kontratı’nda olduğu üzere askeri gayelere yönelik akınlar, milletlerarası hukuka orantılı olmalı. yani bu akınların çok seviyede sivil ömrüne ve sivillerin eşyalarının kaybına neden olmamalı.
İsrail ile Hamas ortasında 7 Ekim’de başlayan çatışmalara ait İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), sivillerin kasıtlı olarak amaç alınması, ayrım gözetmeyen roket atakları, sivillerin Filistinli silahlı kümeler tarafından rehin alınması, Gazze’de yüzlerce Filistinli’nin vefatına neden olan misilleme hava hücumları ve İsrailli yetkililerin Gazze’ye uyguladığı ablukayı savaş kabahati diye niteliyor.
HRW İsrail ve Filistin Yöneticisi Omar Shakir, “Sivillerin taammüden öldürülmesi, rehin alma ve toplu cezalandırma, hiçbir münasebeti olmayan fecî suçlar” tabirlerini kullandı.
Rehin alma, cinayet ve azap, Cenevre Mukavelesi kapsamında açıkça yasaklanmışken, İsrail’in yansısı de savaş cürümleri soruşturmasına bahis olabilir.
Salı günü İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, 2,3 milyon kişinin yaşadığı Gazze Şeridi’ne besin ve yakıtın ulaşmasını engellemek için sıkı bir abluka uygulayacağını duyurarak BM yetkilileri ve insan hakları kümelerinin tenkitlerine gaye oldu.
İnsanlar için günlük hayatın halihazırda güç olduğu Gazze’de İsrail’in aldığı yeni kararın tehlikeli olduğu vurgulandı. “Son derece vahim” insani durumun “katlanarak kötüleşeceği” belirtildi.
Gallant ayrıyeten, İsrail’in Hamas’ı “yeryüzünden sileceğine” kelam verdi. Gallant’ın duyurduğu abluka, Hamas’ın askeri gücünü baltalamaya yönelik legal bir araç yerine sivilleri maksat alıyorsa yahut orantısız bulunuyorsa savaş hatası olarak kabul edilebilir.
Öte yandan Hamas’ın İsrail’deki bir şenliğe yönelik atağında yaklaşık 260 kişi hayatını kaybetti. Ayrıyeten Gazze hududu yakınındaki çeşiti Kibbutz topluluklarında çok sayıda sivilin silahlı Hamas üyeleri tarafından öldürüldüğü aktarıldı. Uzmanlar bu hareketlerin savaş kabahatleri soruşturması kapsamında kesinlikle kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
ULUSLARARASI SAVAŞ KURALLARI NELERDİR?
Sivil Nüfusun Korunması: Sivil nüfusun maksat alınmaması ve korunması gereklidir.
Savaş Esirlerinin İnsan Muamelesi: Esirlerin insanca muamele görmesi gereklidir.
Kimyasal ve Biyolojik Silahların Yasaklanması: Bu tıp silahların kullanımı yasaktır.
Kültürel Mirasın Korunması: Tarihi ve kültürel alanlar korunmalıdır.
SAVAŞ CÜRMÜNÜN CEZASI NEDİR?
Savaş hataları işleyenler, memleketler arası mahkemelerde yargılanabilirler. Ceza, cürmün ciddiyetine ve mahkeme kararına bağlı olarak değişebilir. Memleketler arası Ceza Mahkemesi (ICC) üzere milletlerarası mahkemeler, savaş hatalarına ait davaları işlemek için kurulmuştur.
Savaş hatalarına ait cezalar, savaşın sona ermesinin akabinde da uygulanabilir. Ulusal mahkemeler ve milletlerarası mahkemeler, savaş hatalarına ait davaları işleyerek sorumluları cezalandırma misyonunu üstlenirler.
Savaş cürümlerine karşı uğraş, memleketler arası insan hakları ve memleketler arası hukukun temel bir bileşenidir ve bu kabahatlerle uğraş, sivil nüfusun korunmasına ve savaşın yıkıcı tesirlerinin azaltılmasına yardımcı olur.
