1)Bilinçdışı nedir? Bilinçdışı, bir güç kaynağıdır. Niyetlerin ‘imal edildiği’ bir bölümüdür, ancak bilinçdışının işleyiş biçimi şuurlu aklın işleyiş biçiminden farklıdır. Bilinçdışı, birebir vakitte hislerin depolandığı bir bölgedir. Bu bir ‘ölü depolama’ değil çok ‘canlı bir depolamadır’; zira bilinçdışında depolanan/bastırılan tüm hisler sonsuza dek her vakit dışarı çıkmaya çabalarlar. Psikanaliz için, bilinçdışı; şuurlu faal kanıdaki bastırılanlardır. Ayrıyeten, önyargı üzere otomatik süreçlerin örnekleri ve şimdiki bağların üzerindeki geçmişin tesirleri bilinçdışıdır. Freud’a nazaran, ruhsal bastırma yoluyla aklın ötesine taşınan kültür tarafından kabul edilmeyen fikirler, istekler ve istekler, travmatik yaşantılar ve acı veren hislerin deposu bilindışıydı.
2) Bilinçdışı eş seçimiyle kastedilen nedir? Birçok insan, kendilerini yetiştiren insanlara benzeyen eşler aradıkları fikrini kabul etmekte zorlanırlar. Şuur seviyesinde onlar olumlu kişilik özelliklerini taşıyan beşerler aradıklarını düşünürler: öbür özelliklerinin yanı sıra nazik, sevecen, beğenilen görünümlü, zeki ve yaratıcı beşerler beğenirler. Mesela mutsuz bir çocukluk geçirmiş olanlar, bunu bildiklerinden ötürü, onları yetiştiren insanlardan çok, farklı insanlara sıcak bakarlar. Kendi kendilerine kurdukları cümlelerden kimileri şöyledir: “Asla babam üzere bir ayyaşla evlenmem.”, “Hiçbir kuvvet beni annem üzere despot bir bayanla evlendiremez.” Durum böyleyken, şuurlu eğilimleri ne olursa olsun beşerler bilinçdışı motivasyon ögeleriyle kendilerini yetiştiren insanların olumlu ve olumsuz özelliklerini taşıyan insanlara kapılıyor. Hatta genelde olumsuz özelliklerin daha ağır basması da görülen tipik bir durumdur.
3) Pekala olumsuz kişilik özelliklerini böylesi cazip kılan nedir? Bilinçdışımız olumsuz kişilik özelliklerini böylesi cazibeli kılar. Beşerler eş seçerlerken mantık temeline dayanıyor olsalardı, ebeveynlerinde gördükleri yetersizlikleri ikiye katlayanları değil, onlar telafi eden insanları seçerlerdi. Örneğin, şayet ebeveynlerinizin güvenilmez tavırlarından ötürü acı çektiyseniz, sizin hareketinizin hassas noktası, size bağımlı, münasebetiyle terk edilme telaşınızı aşmanıza imkan veren bir beşerle evlenmeniz olacaktır. Buna karşın, beyninizin eş aramakla görevlendirilmiş olan kısmı, mantıklı sistemli “yeni beyniniz” değil, eski periyotlara kitlenmiş, miyop eski beyninizdir ve onun yapmak istediği şey yetiştirilme şartlarınızı tekrar yaratarak, yaşamış olduğunuz aksaklıkları düzeltmektir. Hayatta kalmanıza yetmekle birlikte, duygusal doygunluk hissetmeniz açısından yetersiz şartlarda yetiştirilmiş olduğunuzdan, eski beyniniz engellenme duygusu yaşadığınız birinci devirlere geri dönerek, yarım kalan işinizi bitirmenizi sağlamaya çalışır ve buna uygun bir partner seçer.
4) Eş seçiminde bilinçdışı faktörler, ihtiyaçlar ve dürtüler nelerdir? Bir çiftin dinamiklerine, ihtiyaçlarına, kaygılarına ve kederlerine ait geçmişleri iki ya da üç kuşak geriye izlendiğinde, ayrıntılı ve sistematik olarak takip edilen bu geçmiş, çiftin ferdi bilinçdışı geçmişlerini anlamaya yardımcı olabilir. Eşimizi seçerken aradığımız şey bizi yetiştiren insanların baskın kişilik özellikleridir. Eski beynimiz, çocukluk ortamımızı yine yaratmaya çalışır. Bu çocukluk yaralarımızın uygunlaşması için zarurî bir ihtiyaçtır. Bilinçdışı evlilik bizim karşılanmamış çocukluk gereksinimlerimizin, bakılmak, korunmak ve olgunlaşma yolunda engellenmeden ilerlemek bahislerinde doyurulmamış isteklerimizin depolandığı bir ambardır. Mesela bilinçdışı bir motivasyon ögesiyle kişi kendine ilişkin ya da öbür bir bireye ilişkin ferdî özellikleri (akraba ya da aileden biri olabilir) üçüncü bir kişi olan partnerine aktarır. “Tıpkı annem üzeresin.” Benzetmesi buna örnek teşkil eder. Unutmamak gerekir ki, geçmiş ve şimdiki vakit zihnimizin içinde yan yana yaşar. Sonrasında, bağlantı ilerledikçe, münasebette çatışmalar açığa çıktıkça bu figürlerin ya da kendimizin kimi olumsuz kişilik özelliklerini de partnerimize yansıtmaya başlarız. Bu davranış biçimi bozulan evliliklerde tipik olarak görülür. Bu türlü durumlarda eşler birbirlerine: “Sen değiştin. Sen benim evlendiğim insan değilsin.” derler. Aslında burada, değişen eş değil, kişinin eşine yüklediği/yansıttığı özelliklerdir.
5) Eşimizi seçmemizin ya da reddetmemizin bilinçdışı nedenleri nelerdir? -Bize mutsuzluk vermiş olsalar bile, çoğumuz, eski bağlantıları tekrarlamak için güdülenmişizdir. Örneğin, ailenizde kurtarıcı rolünü üstelenen kişi sizseniz, kendisinin ya da çocuklarının kurtarılmasına ihtiyaç duyan bir eş seçmeniz olasıdır. Bunlara ‘tekrarlayan kalıplar’ denir. Aslında ‘evi terk etsek’ bile seçtiğimiz partnerle bir arada tıpkı ruhsal ortamı devam ettiririz. Kimi durumlarda, bu sefer diğer türlü olacak umuduyla eski bir alakayı tekrarlayabiliriz. Örneğin babası soğuk, uzaklıklı olan biri, eşini (bilinçdışında babasını) değiştirebilmek ve kazabilmek için babasına benzeyen birini seçebilir. -Kendi zayıflıklarımızı kapatacak ya da kimi bilinçdışı ihtiyaçlarımızı karşılayacak bir eş seçebiliriz. Anne ve babamız tarafından karşılanmamış olan kimi ihtiyaçlarımızı karşılayacak bir eş arayabiliriz. Örneğin aşka susamış bir yetişkin, çocukken sevgisiz ve dokunulmadan büyütülmüş olabilir. Az konuşan biri, konuşkan bir eş seçebilir. Yetenekleri hudutlu olan biri, mahir bir kişiyi arayabilir. Hislerini söz edemeyen öfkeli bir biri, düşmanca halleri olan, dışa dönük birini alımlı bulabilir. İsyankar olupta, bunu su yüzüne çıkaramayan biri, yırtıcı bir asiye kendini kaptırabilir. -Partnerimize geçmişte bastırmış olduğumuz olumsuz beklentileri ve hisleri (eskiden kalan ağır öfke ve güvensizlik) eşimize yansıtabilir yani kendimize ilişkin makus özellikleri eşimizde görürüz. Eşlerin ya da sevgililerin her ikisi de birbirlerine ferdî özelliklerini yansıtabilir. Mesela, bir erkek karısına kendi depresyonunu yansıtabilir. Ve kendini gerçekleştiren kehanetle bayan buna ümitsizlik ve zayıflıkla karşılık verirse bu durumda bayan baskılanmış gücünü ve bağımsızlığını kocasına yansıtır. Erkek buna mantıklı ve kendinden emin biçimde reaksiyon verir. Bu yansıtmaların sonucu olarak erkek depresyonunu asla duyumsamazken bayan da kendini hiçbir vakit güçlü hissetmez. Bayan erkeğin depresyonunu kısmen ona tabir ederken, bayanın gitgide derinleşen depresyonu her ikisi için de tahammül edilemez hale gelir. Artık bu çift, neredeyse birbirlerinden nefret eder duruma gelirler. Aslında nefret ettikleri şey tüm ömürleri boyunca bu yansıttıkları özellikleridir.
6) Bu bilinçdışı dürtülerimizle ilgili neler yapabiliriz? Hislerimizin daha çok farkına vararak, öfkelerinizi ve kaygılarınızı tanımlamaya çalışın. Çocukluğunuzla ilgili anıları anımsamaya çalışarak muhakkak periyotlarla ilgili araştırma yapın. Mesela, çocukken kendinize kâfi miydiniz yoksa çaresiz olduğunuzu mu düşünürdünüz? Öbür insanların sizden ne cins beklentileri vardır? Ailenizdeki eski çatışmaları tekrar ediyor musunuz? Sonra, kendinize ve eşinize yönelik hislerinizi gözlemleyin. Kendinize şu soruları sorun: “Bu hislerim geçmişte yaşadıklarımdan kaynaklanıyor olabilir mi?” Kimi özellikleri ve hisleri eşime yansıtıyor olabilir miyim? Karşılık tahminen ise bu görüşün lehinde ya da aleyhinde daha fazla ispat arayın. Çocukluğumda bana ilişkin kendilik kavramını kim ve ne şekillendirdi?
7) Kimi bağlantılar neden daha az tutkuludur? Herkes imagosuyla (Sizi yetiştiren insanlara benzeyerek bir yandan da bastırdığınız yanlarınızı dengeleyecek birini, ülkü eşinizi ararken size rehberlik etmesi için karşı cinse dair doğumunuzdan itibaren oluşturduğunuz bilinçdışı bir imgeye bağlı kalırsınız. İşte bu içsel fotoğraf imagodur. Aslında imagonuz, erken dönemlerinizde sizi en çok etkileyen insanların bileşiminden oluşan bileşik bir fotoğraftır.) bu kadar örtüşen bir eş bulamayabilir. Bazen yalnızca bir iki karakter özelliği eşleştiğinde, çiftlerin ortalarındaki çekimin başlangıçta biraz hafif kaldığını görürüz. Bu türlü bağlantılar, imagoları çok yeterli eşleşen ilgilere nazaran ekseriyetle daha az tutkulu ve birebir vakitte daha az sıkıntılı oluyorlar. Daha az tutkulu olmalarının sebebi, eski beynin hala ülkü memnunluk objesini arıyor olması, daha az sorun yaşanmasının nedeni ise, çocukluğa dair savaşımların çok fazla gündeme gelmemesidir. Zayıf İmago eşleşmesiyle bir ortaya gelen çiftler çoklukla ilgi yoksunluğundan ayrılırlar, bu türlü çiftler fazla acı çekmezler. “İyi giden fazla bir şey yoktu” ya da “Kendimi huzursuz hissediyor, bir biçimde daha düzgününü yaşayacağımı düşünüyordum” gibisi cümleler kurarlar.
8) Bu durumda yanlışsız imago eşleşmesi, yıldırım aşkını doğurur diyebilir miyiz? Kısmen o denli. Bilinçdışı aşkın anatomisinden bassedecek olursak, bir bağlantının başında bu kadar hoş hisler beslememizin sebebini, beynimizin bir kısmının nihayet bize bakacak, özgün bütünlüğümüzü tekrar kazanmamıza baht tanıyacak birini bulmamıza bağlayabiliriz. “Biliyorum, daha yeni tanıştık, lakin seni daha evvelden tanıyormuşum üzere hissediyorum.” Bu, aşıkların birbirlerini övmek için rastgele söyledikleri bir cümle değildir. İnsanların aşık olurken, kendilerini yetiştiren şahıslara benzeyen birilerini seçtiklerini hatırladığımızda, aşıkların birbirlerine evvelce tanıdıklarına dair garip hislerinden bassettikleri birinci cümle gizemini kaybetmiş oluyor. Bu dejavu hissi bilinçdışı seviyede onlara bakan kişilerle partnerleri arasında kurdukları temas hissine dayanıyor. Yeniden bilinçdışı açıdan bakıldığında tutkulu bir aşk yaşıyor olmak, anne kucağında bir bebek olmaya muadildir. Bir çift aşığı gözlemleme bahtımız olursa bu iki insanın, bir annenin yeni doğmuş bebeğine bağlanmasına emsal bir içgüdüsel bağlanma süreci yaşadıklarını görürüz. Öpüşüp koklaşır, çocukça kelamlar söylerler, birbirlerine toplum içinde tekrarlanmasından sıkılacakları minik özel isimler takarlar. Birbirlerine dokunur, okşar ve birbirlerinin vücudunun her santimetre karesini beğenirler. Annelerinin bebeklerine duydukları o ağır sevgiye emsal halde birbirlerine bayılırlar. Bütün bu haz veren gerileme davranışlarının eski beyni mest ettiğini söylemeye gerek bile yok alışılmış. Aşıkların sarf ettikleri “Seni kimsenin sevmediği kadar seveceğim.” gibisi cümleler, bilinçdışı aklın yorumuyla “artık anne baba yok.” manasına gelir. Aşıklar birbirlerine, “Seninleyken kendimi tam ve eksiksiz hissediyorum.” dediklerinde, aslında varlıklarının çocuklukta kesilip çıkarılmış makul modüllerini temsil eden birini farkında olmadan seçmiş olduklarını itiraf etmiş oluyorlar. Böylelikle kayıp özlerini de yine keşfetmiş oluyorlar. Hislerini bastırarak büyüyen birisi, alışılmışın dışında dışavurumcu birini; büyürken cinselliğiyle barışık olmasına müsaade verilmeyen biri, cinsel istekleri ön planda olan, özgür birini seçer. Ve birbirlerini tamamlayan kişilik özellikleri taşıyan iki kişi aşık olduklarında, birden üzerlerinden büyük bir yük kalkmış üzere olur.
9) Yani aşk insanı düzgünleştiriyor mu? Aşkla birlikte, beşerler bütün dehşetlerini bir müddetliğine denetim altına alırlar. Aşkın onları- tam da sizin söylediğiniz gibi- güzelleştirerek bütünlüğe kavuşturacağına inanırlar. Çiftlerin arkadaşlığı bile tek başına yatıştırıcı bir merhemdir. Sevgililer, vakitlerinin birçoklarını bir ortada geçirdikleri için artık kendilerini yalnız ve dışlanmış hissetmezler. İtimat hisleri arttıkça yakınlıkları derinleşir. Birbirlerine çocuklukta çektikleri acıları ve ıstırapları bile anlatacak duruma gelirler ve onlar, kendi ana-babaları dahil hiç kimsenin kendi dünyaları ile bu kadar yakından ilgilenmediğini duyumsarlar. Gerçek bir empatik paylaşımla birbirlerine ilişkin dünyaların içine sızarlar. Onlar kendi özlerine dalmayı bırakarak, öbür bir insanın gerçeğini paylaşırlar. Aşıklar, birbirlerini içten gelen bir ilgiyle donatarak erken çocukluk devri yoksunluklarını siler üzere olurlar. Aşık olmak, ansızın, ülküleştirilmiş bir ailenin en beğenilen çocuğu haline gelmek üzere bir şeydir.
10) Pekala birbirine aşık bir çift ayrıldığında ne hissederler? Birbirlerine aşık bir çiftin ayrılışıyla vefatı bir tutabiliriz. Bütünleştikleri kişiyi kaybetmek, onlar için gerçek bir mevt yası sürecini başlatır. Ayrılıkla vefatın bu kadar bağdaşması bize aşkın tabiatına ait şöyle bir bilgi verir: Aşık beşerler, hayatta kalma konusundaki sorumluluklarını, farkında olmaksızın yani tekrar bilinçdışından ebeveynlerinden sevgililerine aktarırlar. Yani Eros’u uyandıran sevgili, partnerini, tıpkı vakitte Thanatos’tan, vefat endişesinden da korur ve çiftler birbirlerinin karşılanmamış çocukluk gereksinimlerine hitap ve hizmet ederek hayatta kalma uğraşında birbirlerinin yandaşı olurlar. Daha derinden bakıldığında, sevgililerin birbirinden ayrılması hali, onların yine buldukları bütünlük hissini kaybetmeleri manasına gelir. Ayrılık, onların bölünerek yarım kalmalarına ve var oluşlarının tamlığından farklı düşmelerine sebep olarak yalnızlık ve telaş içinde vefat dahil olmak üzere varoluşsal kaygıları daha derinden yaşamalarına sebep olacaktır.
11) Aşk nasıl biter? Aşk aslında bilgisizlikten ve hayal gücünden beslenir. Sevgililer birbirlerini idealize ederek, birbirlerine dair tamamlanmamış bakış açılarını korudukları sürece Cennet Bahçesi’nde (Garden of Eden) yaşarlar. Lambalarımızı yakıp, sevgilimize birinci objektif bakışımı sahipzı attığımızda, onların ilah değil, bir sürü siğil ve lekeye sahip, kusurlu beşerler olduklarını keşfederek, görmeyi azimle reddettiğimiz bütün o olumsuz kişilik özelliklerini fark ediyoruz…..
