Dünyada 3.5 milyon, Türkiye’de ise 75 bin kişiyi etkileyen MS hastalığı hakkında bilgiler veren Türkiye Multipl Skleroz (MS) Derneği Yönetim Kurulu Lideri Uzm. Dr. Melih Tütüncü, tıbbın kullanımına sunulan son tedavilerle MS tedavisinde yüzde 80-90 muvaffakiyet sağlandığını söyledi.
MS hakkında sorularımızı yanıtlayan Tütüncü, Dünya MS Günü kapsamında “Benim MS Serüvenim” çatısı altında hayata geçirdikleri projeyi de anlattı.
MS HASTALIĞI NEDİR?
MS, beyin ve omurilikten oluşan merkezi hudut sistemi hastalığıdır. MS’te temel sorun, bağışıklık sistemi hücrelerinin bilinmeyen bir sebepten ötürü bedenin kendi hudut sistemi hücrelerine saldırmasıdır. MS, beyin ve omurilikten oluşan merkezi hudut sistemindeki miyelin katmanı ve hudut hücrelerinin fizikî tahribatının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
Öncelikle (MS) ölümcül bir hastalık değil. Bu bahiste yapılmış pek çok çalışma var. Bu çalışmalar ortalama ömür mühleti açısından MS’lilerle sağlıklı bireyler ortasında değerli bir fark olmadığı ortaya konmuştur. MS, bir akıl ya da ruh hastalığı olmayıp, tıbbi olarak büsbütün bir hudut sistemi hastalığıdır.
MS’İN BELİRTİLERİ NELER?
Hastalığın birçok belirtisi var ve hastadan hastaya çok büyük değişiklikler gösterebilir. Belirtiler etkilenen hudut sistemi bölgesine nazaran de değişir. MS hastalığında bir ya da birkaç belirti tıpkı anda da görülebilir. Değerli olan bu belirtilerin 24 saatten uzun sürmesidir.
Vücutta karıncalanma, uyuşma, halsizlik, istikrar bozukluğu, çift görme, görme azlığı, konuşma bozukluğu, titreme, kol ve bacaklarda sertlik, güçsüzlük, idrar kaçırma yahut yapamama, cinsel bozukluklar bu belirtiler ortasında sayılabilir. Hastalığın ilerleyen devirlerinde unutkanlık, yürüyememe, yutma zorlukları belirtileri de görülmektedir.
Tanımlanan belirtilerin bir ya da bir kaçına birlikte rastlanabilir. Bu belirtiler alevlenmeler ve düzelmelerle seyreder. Başlangıç devirlerinde ekseriyetle tam bir düzelme görülürken, birtakım hastalarda başlangıçtan itibaren düzelmeler görülmeden kötüleşme kelam konusu olabilir.
COVID 19, MS HASTALARINI NASIL ETKİLEDİ?
MS hastalığı Covid 19 enfeksiyonu açısından ekstra bir risk oluşturmuyor. Herkes için risk ne ise MS hastaları için de birebir. MS içinde kullanılan ilaçlarda büyük oranda Covid 19 enfeksiyonu riskini artırmıyor münasebetiyle bu süreçte hiçbir hastamızın tedavisi kesmedik ve devam ettirdik.
İlaçların kesilmesi MS için risk oluşturmakta ve hastaların atak geçirmelerini neden olmaktadır. MS hastalarımızdan Covid 19’a yakalanan hastalarımız oldu ve birçok da tedaviler ile hiçbir sorun olmadan düzeldi.
COVID-19 SÜRECİNDE MS HASTALARI NASIL TEDBİR ALMALI?
MS hastalarımız bu süreçte tedavilerine devam etmeli, hekimleri aksini söylemediği sürece ilaçlarını kullanmalılar. Sağlıklı beslenmeli ve tertipli idmanlarına devam etmeliler. Herkes için geçerli olan maske takmalı, toplumsal araya dikkat etmeli ve ellerini sık yıkamalılar.
KİMLER RİSK KÜMESİNDE?
Multipl Skleroz (MS) genç insanlarda nörolojik nedenli engelliliklerde birinci sırayı almaktadır. Hastalık çoklukla genç bayanlarda, kentlerde yaşayan sosyo-ekonomik seviyesi yüksek şahıslarda görülen bir hastalıktır. MS 20-40 yaş ortası bireylerde sık, 15 yaş altı ve 50 yaş üstü bireylerde ise ender görülür. Bayanlarda erkeklere oranla 2 kat daha sık rastlanır. Ailelerinde MS bulunan şahısların MS’e yakalanma eğilimi olağan insanlara nazaran biraz daha fazladır.
MS’İN TEDAVİSİ VAR MI?
MS hastalığının büsbütün tedavi edilmesini sağlayan bir tedavi usulü yok. Genel olarak ataklara, semptomlara yönelik ve uzun periyot kollayıcı tedaviler uygulanıyor. Türkiye’de MS hastalığıyla ilgili 13 çeşit tedavi seçeneği mevcut. MS hastalığında çoklukla bağışıklık sistemini yahut inflamatuvar süreci baskılayıcı tedaviler uygulanıyor. Birinci basamakta 4 iğne, 2 hap tedavisi, yetersiz kaldığında ikinci basamaktaki daha tesirli hap ve serum tedavilerine geçiliyor.
Şu anki tedavilerin basamaklarına nazaran koruyuculukları yüzde 35-40’lardan yüzde 80-90’lara kadar yükseliyor. Hasebiyle bağışıklık sistemini denetim ederek, hastalığın seyrini durdurmak ya da yavaşlatmak mümkün oluyor. Lakin ilerleyici tip dediğimiz kümede maalesef elimizde fazla bir seçenek yok. Bu küme baştan itibaren sinsi bir halde ilerlemekte ve tedavi başarısı nispeten daha az. Her tedavi formunun kendine ve şahsa has yan tesirleri var. Bu nedenle tedavi gören hastaların sistemli olarak tabip denetimine gitmesi ve analizlerini yaptırması gerekiyor.
MS’TE GERÇEK BİLİNEN YANLIŞLAR
MS’le ilgili toplum genelinde yanlışsız bilinen yanlışların da hastalar üzerinde olumsuz tesirleri olduğunu belirten Uzm. Dr. Melih Tütüncü, bunların önüne geçmede bilgilendirmenin kıymetine işaret ederek şunları söyledi:
“Bu hastaların çocuk sahibi olamayacağına ait bir kanı var. Bu büsbütün yanlış, MS’li bireyler çocuk sahibi olabilirler. Gebe kalmanın vaktini kesinlikle tabibi ile planlamalı. Belden sıvı alınmasının kısırlığa yol açtığı ya da felç bıraktığı argümanı var. Bu süreç sezaryende de kullanılan spinal anestezi ile birebir süreçtir.
MS’in bulaşıcı olduğuna dair bir sav var; bu da yanlışsız değil. MS bulaşıcı değildir. Gerilim faktörü sayılıyor ancak gerilim hayatın içerisinde aslında var. Gerilimsiz hayat mümkün değil, biz hastalarımızdan hayatlarını değiştirmelerini istemiyoruz. Hastalarımıza ‘Hayatta amacınız ne ise onun peşinde koşmaya devam edin’ diyoruz. Güneşe çıkılmaması lazım diye söyleniyor fakat bu da hakikat değil. Tam karşıtı D Vitamini alması gerekiyor. Burada güneşle ısıyı ayırt etmek gerekiyor. Isı MS hastalarında bazen yalancı atakların tekrar hissedilmesine sebep olabiliyor. Hastaya güneşlenin fakat müddetine dikkat edin diyoruz. Bitkisel tedaviler ve alternatif tedaviler öneriliyor.
Beslenmeyle MS’i yenemezsiniz. Çeşitli bitkilerin âlâ geldiği tezi gerçek değildir. Sağlıklı beslenme yani herkes için geçerli olan Akdeniz mutfağı beslenme biçimi öneriyoruz. Tuzu az diyet öneriyoruz. Tuz, inflamasyonu tetikleyebiliyor. Fazla şekerli besinler tüketmeyeceksiniz, kilonuza dikkat edeceksiniz. Sigaradan uzak durulması gerekiyor. Sigara şayet hasta bir atak geçirecekse onu %50 oranında öne çekiyor. MS’te kullanılan tedavilerin tesirini azaltıyor ve makûs seyretmesine yol açabiliyor.”
‘BENİM MS SERÜVENİM’
Multipl Skleroz halk tarafından bilinen ismiyle MS hastalığı, Milletlerarası MS Federasyonu ve Dünya Sıhhat Örgütü tarafından her yıl Mayıs ayında çeşitli etkinliklerle gündeme taşınıyor. 30 Mayıs tarihi Dünya MS Günü olarak kutlanıyor. Türkiye Multipl Skleroz (MS) Derneği olarak bu yıl, Merck Türkiye işbirliği ile “Benim MS Serüvenim” isimli bir projeyi hayata geçirdik. Bu proje kapsamında, online etkinlikler ve canlı yayınlarla hem hastalara moral olmaya hem de toplumu bilgilendirerek farkındalık yaratmayı hedefledik. COVID 19 pandemisi nedeniyle online’a taşınan etkinlikler Türkiye MS Derneği’nin Facebook ve Instagram hesaplarından canlı olarak yayınlandı.
Etkinlik programında müzikçi Ceylan Ertem müzikleriyle hastalarımıza moral olurken, aşçı Semen Öner MS hastalarına uygun diyet ve yemek alternatifleri hakkında bilgiler verdi. Fitness Eğitmeni Gizem Çerçioğlu’nun, bahsin uzmanları ile yaptığı söyleşide ise MS hastalarının günlük hayattaki hareketliliği ve sağlıklı hayat için spor konuşuldu. Bu aktiviteler 28-29 ve 30 Mayıs tarihlerinde, Türkiye MS Derneği’ne üye bedelli doktorların faal moderatörlüğünde gerçekleşti. (gerçekleşiyor) Tıpkı vakitte MS hastaları da yayınlara katıldılar ve kendi MS serüvenlerini anlattılar.
Hastalığın teşhis kademesinden, tedavideki yeni gelişmelere kadar en yeni bilgileri bu canlı yayınlarda paylaştık. MS tedavisi için dünyada ve ülkemizde tıbbın kullanımına sunulan yeni eserlerle artık elimiz daha güçlü iletisini verdik. Ümitsizliğe, nedensiz karamsarlığa yer yok dedik. Türkiye MS Derneği olarak, bu projeyle MS hastaları ve yakınlarının yanı sıra toplumun her kesitinden insanlara ulaşarak farkındalığın artırılmasını sağlamış olmaktan memnunluk duyuyoruz.
