“Aşk nedir?” sorusuna cevap veren uzmanlar, aşkın tek bir karakteri olmadığını söylüyor. Lakin Missouri Üniversitesi’nden davranışsal sinirbilimci Dr. Sandra Langeslag, her şeyin beyinde başladığını belirtiyor:
“Pek çok bilim insanı farklı aşk tipleri olduğu konusunda hemfikirdir. Lakin çoğumuz indirgemeciyiz, beyne odaklanırız. Bu, içinde bulunduğunuz etrafın yahut şartların rolü olmadığı manasına gelmez. Ancak her şey beyinde başlar.”
BBC’nin bilim dergisi Science Focus’a konuşan psikologlar ve sinirbilimciler, aşık olan bireylerin bedeninde ve bilhassa beyninde hangi biyolojik süreçlerin yaşandığını anlattı.
Buna nazaran pek çok bilim insanı aşkı biyolojik antropolog Dr. Helen Fisher’ın ortaya koyduğu çerçevede ele alıyor. Bu çerçevede aşkın üç biçiminin birlikte “romantik aşk”ı oluşturduğu söz ediliyor.
Fisher’a nazaran bunlardan birincisi şehvet. Bu süreç, östrojen ve testosteron üzere cinsiyet hormonları tarafından yönetim ediliyor ve çabucak akabinde “çekim” geliyor. “Vurulma” diye isimlendirilen bu çekim kademesinde araştırmacılar, “iyi hissettiren kimyasallar” diye bilinen dopamin ve noradrenalinde artış gözlemlendiğini söylüyor.
Bu süreçte serotonin hormonunda ise düşüş gözlemlendiği belirtiliyor. Serotonin düzeyindeki düşüş de çoklukla obsesif zihinsel durumlarla ilişkilendiriliyor.
Vurulmanın akabinde, bu çerçevedeki üçüncü ve son evre geliyor: Bağlanma. Bu evrede bireyler, uyarılma durumundan, sakinlik ve rahatlık durumuna geçiyor. Langeslag’e nazaran bu, iş gerilimini kanepede dinlenerek atmaya benzetiyor.
ARKADAŞLIK VE AŞK NASIL AYIRT EDİLİR?
Uzmanlara nazaran bağlanma, aşk cinslerinde muhtemelen en yaygın olanı. Ancak birebir vakitte arkadaşlık üzere farklı bağlantı tiplerinde de tecrübeleniyor. Sevgi dolu bir arkadaşlık ve romantik aşkı ayırt etmenizi sağlayacak şeyse bu üç biçimin bir ortaya gelmesi.
Yani bir kişiyi arzuluyor, ona karşı çekim hissediyor ve onun yanında rahat, inançta hissediyorsanız bu, romantik aşkı deneyimlediğiniz manasına geliyor.
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran, davranışsal sinirbilimci Profesör Zoe Donaldson, “Kurduğumuz birçok farklı bağ çeşidiyle romantik aşk ortasında net bir çizgi olup olmadığını bilmiyorum. Lakin biriyle cinsel yakınlık kurma dileği, katiyen bir faktördür” sözlerini kullanıyor.
Yine de uzmanlar, aşkın bu kadar kolay ve net kurallardan oluşmadığını aktarıyor. Örneğin Langeslag’e nazaran beşerler aşık olduklarında çoklukla cinsel istek duyuyor. Ancak bu isteği aşık olmadan da duymak mümkün.
Langeslag bir araştırmasında, sevginin beyindeki karmaşık işaretlerini bulmak için nöro-tarama teknolojisini kullanmıştı. Bilim insanı o araştırmada elde ettiği bulguları şöyle açıkladı:
Farklı aşk biçimlerinin beyinde farklı sinirsel imzaları vardır. Bu formların her birinde hissediyor, düşünüyor ve hareket ediyorsunuz. Yani beyninizin tümü bu üç sürece dahil oluyor ancak biraz farklı formlarda. Ve şimdi bu farklılıkların ne olduğunu bilmiyoruz.
HERKES BAĞLANABİLİR Mİ?
Davranışsal nörobiyolog Profesör Steven Phelps, “Hepimiz bağlanma yetisine sahibiz” diyor ve ekliyor:
İnsanlar, inançlı ve inançsız bağlanma üzere farklı bağlanma usullerine sahiptir. Nevrotiklik üzere kişilik özelliklerinin boyutları da bağlanma stilleriyle eşleşir.
Bilim insanları, bir partnerin başkasından daha fazla aşık olduğunu bildirdiği münasebetlerde hormonların da devreye girdiğini keşfetmişti. 2017’de araştırmacılar, münasebetlerine daha fazla yatırım yapan partnerlerin tükürüğünde daha yüksek düzeyde oksitosin bulmuştu. Münasebete daha az yatırım yapan partnerlerde ise oksitosin düzeyi daha azdı.
Diğer yandan psikologlara nazaran bireylerin kişilik özellikleri de devreye giriyor. Psikolog Profesör Saeideh Heshmati, nevrotiklik seviyesi yüksek bireylerin daha kısa ilgiler kurduğunu bildiriyor. Lakin nevrotikliğin ve uyumluluğun, bireylerin sevgiye dair farkındalığını artırabileceğini ekliyor.
HAYVANLAR AŞIK OLUR MU?
İnsanlar toplumsal açıdan tek eşli. Yani uzun vadeli romantik alakalar kuruyor. Lakin ömür uzunluğu çiftleşebilen birtakım çayır farelerinin tersine, ömürlerini nadiren tek bir cinsel partnerle geçiriyor.
Bu örnekten de anlaşılacağı üzere tek eşli birçok hayvan mevcut. Profesör Steven Phelps, şöyle açıklıyor:
“Partnerlerine bağlı kalan birçok cins var. Kır farelerinden zehirli kurbağalara ve hatta çiklitgiller üzere balık cinslerine kadar bir dizi hayvan tek eşli. Ve bu davranışı sergileyen daha fazla hayvanı incelemek gerek.”
Tek eşli bağlanmayla aşk dolu bir alakayı sürdürme ortasındaki farksa incelikli. Ve cinsler ortasında o kadar yaygın da değil. “Bağlanma, birçok cinste biyolojik bir süreçtir” diyen Phelps, şöyle devam ediyor:
“Bu biyolojik süreç, partnerini neşelendirme ve ona acı vermekten kaçınma aksiyonlarını içerir. Bence bizde farklı olan şey, o kişinin kim olduğuna, neyin acı, netin memnunluk vereceğine dair incelikli bir fikir edinebilme kabiliyeti.”
