Bedelli Sermaye artırımı, şirketlerin dış kaynaklardan temin etmiş oldukları yeni kaynaklar karşılığında yani bir bedel karşılığında pay senedi dağıttıkları sermaye artırım tipidir. Ortakların Bedelli Sermaye artırımına katılma hakları da Rüçhan Hakkı olarak isimlendirilmektedir.
Şirketleri Bedelli Sermaye artırımı yapmaya iten en önemli iki neden bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, şirketin faaliyet hacminin büyümesine paralel olarak sermaye gereksiniminin olması. İkincisi ise, yeni yatırımlar sonucunda şirketlerin fon muhtaçlığı içinde olması ve gereksinim duyulan fonların bir kısmının sermaye artırımı yoluyla temin edilmeye çalışılması. Bedelli Sermaye artırımı şirkete ek bir finansman kaynağı sağlamaktadır. Bu kaynak ekseriyetle mevcut ortaklardan temin edilmekle bir arada kimi durumlarda da mevcut ortakların Rüçhan Hakları kısıtlanarak, yeni ortaklara bu imkan primli olarak kullandırılmaktadır. Böylelikle yeni ortaklar edinebilen şirketleri bu yola iten en önemli neden daha fazla fon temin etme muhtaçlığıdır. Bu yolla şirketler olağanda 1.0 TL nominal bedele sahip yeni senetleri mevcut ortaklarına yeniden 1.0 TL’den kullandırarak, bir senet karşılığında böylelikle 1.0 TL fon temin edecekken, yeni ortaklara daha üst bir fiyattan senetleri satarak daha fazla fon temin etme imkanını elde etmektedirler.
Yukarıda bahsedildiği üzere şirketler Bedelli Sermaye artırımında genelde 1.0 TL’lik nominal pahaya sahip yeni senetleri yeniden 1.0 TL karşılığında mevcut ortaklarına kullandırmakla bir arada, kimi vakitler daha fazla fon muhtaçlığı içinde olan şirketler daha yüksek bir fiyattan Rüçhan Hakkını mevcut ortaklarına kullandırma yoluna gitmektedir.
Bedelli Sermaye artırımı esnasında şirketler gerek mevcut ortaklarına, gerekse yeni ortaklarına primli fiyattan kullandırdıkları senetlerin primli kısmı Bilanço’da Özsermayenin Emisyon Primi kalemine kaydedilmektedir.
Örnek:
ABC A.Ş. yapmış olduğu Bedelli Sermaye’de mevcut yahut yeni ortaklarına 1.0 TL nominal bedele sahip beher pay senedini 3.0 TL fiyattan kullandırmıştır. Bu durumda şirketin yapacağı muhasebe süreci şu formda yapılacaktır; ihraç edilen her yeni senet için Ödenmiş Sermaye’ye 1.0 TL, ortadaki 2.0 TL’lik fark ise Emisyon Primi kalemine kaydedilecektir. Bu sürecin muhasebe prensipleri ile gösterimi şu biçimde olacaktır;
| Kasa | 3.0 TL |
| Ödenmiş Sermaye | 1.0 TL |
| Emisyon Primi | 2.0 TL |
Bedelli Sermaye artırımında ortaklardan fon talep edildiğinden üstte bahsedilmiş idi. Bu fon ortakların öz kaynaklarından karşılamak durumunda oldukları üzere, sermaye artırım ile birebir vakitlerde yapılan Temettü ödemelerinden (eğer şirket temettü dağıtırsa) elde edilen kaynaklar ile bir kısmının yahut tamamının karşılanması da muhtemel bulunmaktadır. Bu durum temettü’den yapılan Bedelsiz Sermaye artırımına benzemektedir ve İMKB’ye kote şirketlerin çokça kullanılan bir method’dur. Temelinde temettüden ötürü direk olarak yapılabilinen Bedelsiz Sermaye artırımı imkanı da bu yoldan hasıl olmuştur.
Bedelli Sermaye artırımı şirketlerin Piyasa Pahalarını etkilemektedir. Bunu aşağıdaki örnek ile daha uygun görebilme imkanına sahip olacağız.
Örnek:
Bedelsiz Sermaye artırımına örnek olarak kullandığımız XYZ A.Ş.’nin birebir cari piyasa bilgilerinde bu sefer %50 Bedelli Sermaye yaptığını düşünelim. Şirket Rüçhan Haklarını 3.0 TL’den kullandırıyor olsun.
| XYZ A.Ş.’nin Cari Piyasa Verileri | |
| Ödenmiş Sermaye | 100 milyon TL |
| Hisse Senedi Sayısı | 100 milyon adet |
| Hisse Senedi Fiyatı | 5.0 TL |
| Piyasa Değeri | 500 milyon TL |
Şirket %50 Bedelli Sermaye artırımına gitmektedir, bu durumu da 100 milyon TL ‘lik eski ödenmiş sermayesine (bire yarım oranında, zira %50) 50 milyon TL ‘lik yeni sermaye eklenmektedir, böylelikle şirketin yeni sermayesi 150 milyon TL olmaktadır. Lakin Şirketin kasasına 150 milyon (50 milyon yeni pay senedi*3.0 TL pay başına rüçhan hakkı bedeli) girmektedir. Pay Senedi sayısı da ödenmiş sermayeye paralel bir biçimde artacaktır ve 150 milyon adet olacaktır.
| Kasa | 150 milyon TL |
| Ödenmiş Sermaye | 50 milyon TL |
| Emisyon Primi | 100 milyon TL |
Sermaye artırımları esnasında pay senetlerinin yeni fiyatlarını hesaplayan formülü kullanarak, şirketimizin pay senetlerinin eski 5.0 TL’ye nazaran yeni fiyatlarını ve buna bağlı olarak da piyasa bedellerini bulabiliriz. Şirketimizin Temettü dağıtmadığını ve Bedelsiz Sermaye Artırımı yapmadığını bilmekteyiz, pay senetlerin yeni fiyatı aşağıdaki biçimde olacaktır;
Şirketin pay senetlerinin yeni fiyatı 4.33 TL olarak hesaplanmakla birlikte bu fiyatı en yakın fiyat aralığına yuvarlar isek 4.35 TL bedelini buluruz ve pay senedi sermaye artırımı sonrası birinci seansta bu fiyattan süreç görmeye başlayacaktır. Bu yeni fiyat üzerinden şirketin Piyasa Bedelini hesaplayacak olursak (4.35 TL*150 milyon adet senet) yeni 652.5 milyon TL’lik piyasa kıymeti buluruz. Yapılan Sermaye artırımı süreci şirketin piyasa kıymetini 152.5 milyon TL arttırmış bulunmaktadır ve dikkat edilirse bu fiyat (küsurat düzeltmesini de dikkate alınmalı) şirketin kasasına giren meblağa eşit olmaktadır.
| XYZ A.Ş.’nin Yeni Piyasa Verileri | |
| Ödenmiş Sermaye | 150 milyon TL |
| Hisse Senedi Sayısı | 150 milyon adet |
| Hisse Senedi Fiyatı | 4.35 TL |
| Piyasa Değeri | 652,5 milyon TL |
