Afrika’da maymun çiçeği varyantı ortaya çıktı. Afrika Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri (Afrika CDC) Genel Müdürü Jean Kaseya yaptığı açıklamada, Afrika’da bildirilen hadiselerin 2022-2023 ortasında %79, 2023-24 ortasında ise %160 arttığını bildirdi. Pekala, maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşır, Maymun çiçeği belirtileri neler? İşte Maymun çiçeği varyantı hakkında merak edilenler…
Maymun çiçeği virüsü nedir?
Maymun çiçeği, 1958’de maymunlarda tespit edildikten sonra insanlarda birinci olgu 1970’te Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görüldü. 1958’de araştırma laboratuvarındaki maymunlarda çiçek gibisi bir salgın yapınca farkına varılan hastalık bu nedenle “maymun çiçeği” ismini aldı.
Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak üzere, Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu 11 ülkede görülen hastalığın sıklığı tam olarak bilinmiyor. Afrika’da her yıl birkaç yüz hadise olduğu iddia ediliyor. Hastalık vakit zaman Afrika kıtasından enfekte hayvanlar yahut beşerler aracılığıyla öteki kıtalara taşınıyor, lakin buralarda az sayıda insanın etkilendiği ve bölgesel olay kümelenmeleri görülüyor.
Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü. Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası) olmak üzere iki alt tipi bulunuyor. Batı Afrika, Kongo tipine nazaran daha hafif seyirli hastalık yapıyor. Şu an genetik tahliller tamamlanmamış olsa da Afrika dışında görülen hadiselerin Batı Afrika alt tipi olduğu öngörülüyor.
Maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşır?
Adının tersine maymunlardan daha çok sincap, sıçan, fare üzere kemirgenlerde bulunan ve onlardan beşere geçen hastalık, ayrıyeten enfekte insan yahut virüsle kirlenmiş giysi, havlu, çarşaf üzere eşyalarla yakın temas sonucunda bulaşıyor. Virüs, sağlıklı şahıslara, ciltte gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) yahut teneffüs sistemi aracılığıyla giriyor.
İnsandan beşere bulaşmanın büyük teneffüs salgısı damlacıklarıyla olduğu düşünülüyor. Hastalığın uzak aralıklara gidemeyen büyük damlacıklarla bulaşması, yüz yüze, uzun müddetli ve yakın temasla oluyor.
Maymun çiçeği belirtileri neler?
Maymun çiçeği, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın beden ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntü) neden oluyor. Lenf bezi şişliği, maymun çiçeğinin, çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayıran en değerli belirtisi. Yakınmalar, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkıyor.
İlk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve çok halsizlik yaşanan hastalıkta, ciltteki döküntüler de ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde görülüyor. Avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerdeki lezyonlar, kabuk bağlayıp düşmesiyle ortadan kalkıyor.
Tanı nasıl konuluyor?
Maymun çiçeği hastalığından şüphelenilen durumlarda, belirti gösteren şahısların son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri ya da misal belirtileri olanlarla yakın temasları olup olmadığının sorgulanması gerekiyor.
Kan örnekleriyle teşhis konulamayan hastalık, kanda çok kısa müddet kaldığı için PCR’la saptanamıyor. Antijen ve antikor testlerinin de daha evvel uygulanan çiçek aşısı üzere nedenlerle her vakit gerçek sonuç vermeyeceği düşünülüyor.
Hastalık kuşkusunda lezyonlardan uygun halde ve gerekli güvenlik tedbirleriyle alınıp paketlenen örneklerin “biyogüvenlik seviyesi 2 olan” labaratuvara gönderilmesi gerekiyor.
Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan yahut bireylerle temas edenlerin son temastan sonraki 21 gün boyunca belirti ve bulgular açısından izlenmesi gerekiyor.
Maymun çiçeği öldürücü mü?
Maymun çiçeği, çoklukla 2-4 hafta içerisinde tabiatıyla güzelleşiyor. Lakin bağışıklığı baskılanmış şahıslarda ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebiliyor.
Genel olarak hastalananlardan, çoğunluğunu küçük yaştaki çocukların oluşturduğu yüzde 3-6’sı kaybediliyor. Hastalığın Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11’e kadar çıkabilirken aktüel hadiselere neden olduğu düşünülen Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü, yüzde 1 üzere daha düşük oranda kalıyor.
Maymun çiçeği tedavisi var mı?
Maymun çiçeği hastalığı için yaygın kullanılan bir ilaç bulunmasa da olaylar şimdiye kadar sidofovir, brinsidofovir üzere etken unsurlu ilaçlarla denetim altına alındı.
Dünya Sıhhat Örgütü, Afrika’daki deneyimlerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yüzde 85’e kadar muhafaza sağlayacağını bildirdi. Ama çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sonlanması nedeniyle 1980’den beri uygulanmıyor. Hasebiyle şu an çiçek aşısı yapılanlar 40-50 yaş üzeri bireylerden oluşuyor. Ortadan uzun müddet geçmesi ise koruyuculuğun seviyesine ait tasalara sebep oluyor.
