Serviks yani rahim ağzı kanseri bayan üreme sistemi kanserleri ortasında sık görülen fakat önlenebilir kanserlerden birisidir. Önlenebilir olmasının temel nedeni nizamlı yapılan PAP smear incelemeleri ile hastalığın çok erken periyotlarda fark edilebilmesidir.
PAP smear testi nedir?
PAP smear temelde teşhis koyduran bir test değildir. Kuşkulu durumların fark edilerek kesin teşhis koyduran testlerin yapılması gerektiğini işaret eden bir tarama testidir. PAP smear sonucu olağandışı çıkan bayanlarda rahim ağzının kıymetlendirilmesi ve gerekli görülen alanlardan biopsi alınarak kesin teşhis konulması ise kolposkopi yardımı ile gerçekleştirilir.
Kolposkopi nedir?
Kolposkopi rahim ağzının mikroskop ya da dürbüne benzeyen özel bir büyüteç yardımı ile gözlenmesi ve incelenmesidir.
Kolposkop ismi verilen bu alet, olağan jinekolojik muayene sırasında çıplak gözle izlenen serviskin daha büyük, net ve ayrıntılı formda gözlenmesine imkan tanır. Süreç esnasında rahim ağzına kimi boya ve unsurlar uygulanarak kuşkulu alanların daha bariz hale gelmesi ve biopsi alınması gereken bu alanların saptanması sağlanır.
Kimlerde kolposkopi gerekir? PAP smear sonucu rahim ağzını oluşturan hücrelerde şiddetli ya da orta şiddette kansere dönüşme potansiyeli taşıyan değişim (displazi) saptanan bayanlar. (Smear sonucu CIN II-III ya da HSIL saptananlar) Tekrarlayan PAP smear incelemelerinde kaybolmayan HPV, ASCUS ya da hafif şiddette displazi saptana kadınlar (Smear sonucu CIN I y ada LSIL saptananlar) Tekrarlayan smearlarda daima nedeni açıklanamayan iltihap saptanan kadınlar Muayenede serviksin olağandışı görünüşlü olması Öncelikle belirtilmesi gereken nokta kolposkopinin ağrılı bir süreç olmadığıdır. Süreç esnasında kolposkop vajina içine girmez. Tıpkı rutin jinekolojik muayenede olduğu üzere kişi muayene masasına yattıktan sonra vajina ve serviski gözlemeye yarayan spekulum vajinaya takılır. Daha sonra kolposkop yaklaştırılarak vizöründen serviks ve vajina incelenir. Bu incelemede temel olarak bedellendirilen alan, serviksin dış kısmını oluşturan hücre katmanı ile rahimin içine yanlışsız uzanan kanalı oluşturan hücre katmanının birleştiği bölgedir. Bu alana skuamo-kolumnar bileşke ya da transformasyon alanı ismi verilir. Serviks kanserleri bu bölgeden başlar. Transformasyon alanın tam manasıyla değerlendirilememesi durumunda kolposkopi başarısız olarak kabul edilir. Kolposkopik inceleme sırasında gözlenen değerli noktalardan birisi de serviksin yüzeyindeki damarlanmalardır. Bu damarların yapısı ve dağılımı kanser varlığı konusunda ipuçları verebilir. Daha sonra serviskse pamuklu bir çubukla %5’lik asetik asit sürülür. Bu süreç kimi hastalarda hafif bir yanmaya neden olabilse de ağrılı bir süreç değildir. Olağandışı hücre barındıran kısımlar asetik asit uygulamasından sonra beyaz renk alırlar. Bu alanlara acetowhite alanlar ismi verilir. Sonları besbelli ve keskin olan, daha beyaz olan ve daha kalın görülen alanlarda hastalık daha şiddetlidir. Kolposkopinin emeli biopsi alınacak alanları belirlemek olduğundan asetik asit ile beyaza boyanan alanlardan biopsi alınması gerekir. Asetik asidin tesiri çok kısa periyodiktir. Bu nedenle kolposkopinin uzun sürmesi durumunda her 5 dakikada bir asetik asit uygulanması gerekli olabilir. Asetik asit uygulaması ile beyaza boyanan kuşkulu alan saptanamayan durumlarda ya da tabibin gerekli gördüğü kurallarda Lugol solüsyonu ismi verilen bir iyot solüsyonu ile de inceleme yapılabilir. Buna Schiller testi ismi verilir. Bu sefer Lugol solüsyonu ile boyanmayan alanlar olağandışı olan ve biopsi alınması gereken alanları belirler. Asetik asit ve Lugol solüsyonu ile olağandışı alan saptanmaması durumunda ise hekiminiz önlem olarak yeniden de biopsi alabilir. Bu türlü bir durumda serviskte saat 12, 3, 6 ve 9 hizalarından 4 adet biopsi alınarak süreç tamamlanır.Kolposkopi ve biopsi yapılmasını gerektiren durumlar şunlardır:
Kolposkopi ve biopsi nasıl yapılır?
Biopsi alınması?
Biposi rastgele bir dokudan incelenmek için küçük bir kesim alınması demektir. Biopsi alınması herkeste hem ruhsal bir gerilim oluşturur hem de süreç sırasında acı duyulacağı telaşı ile kaygı yaratır. Lakin serviks biopsisi ağrılı bir süreç değildir. Serviks hudut lifleri açısından hayli yoksul olduğu için ağrı oluşumu kelam konusu değildir.
Serviks biopsisi alınırken özel bir alet yardımı ile toplu iğne başı kadar küçük bir doku örneği alınır. Alınacak biopsinin sayısı kolposkopik bulgulara bağlıdır.
Biopsi alınması sırasında rahim kasılması olabileceğinden adet sancısına misal hafif bir kramp olabilir.Biopsi sonrası kesim alınan alanlardan kanama olması olağandır. Bu kanama genelde bir mühlet bastırılarak durdurulabilir. Bu süreç sırasında kasıklarınızda çok rahatsız etmeyen bir basınç duyabilirsiniz. Kanamayı kesmek hedefiyle biopsi alanlarına kimi solüsyonlar uygulanabilir. Bu solüsyonlar da ağrıya neden olmazlar fakat birkaç gün mühletle çamaşırınızda ya da pedinizde lekelenme görebilirsiniz.
Bazı durumlarda hekiminiz serviksten rahim içine gerçek uzanan kanal içinden de (endoservikal kanal) biopsi alma gereği duyabilir. Bu süreç servikal biopsiye nazaran biraz daha ağrılı bir süreç olmakla birlikte lokal ya da genel anestezi gerektirmez.
Kolposkopi sürecin riskleri var mıdır?
Kolposkopi ve biopsi temelde son derece kolay ve inançlı bir süreçtir. Bununla birlikte biopsi sırasında hafif kramplar ve süreci takiben birkaç gün müddetle hafif kanama olabilir. Çok nadiren kanama çok ölçülerde olabilir ve ikinci bir müdahale gerektirebilir.
Kolposkopi süreç sonrası
Patolojik incelemeye gönderilen biopisinin sonucu genelde 2-3 gün içinde bildirilir. Şayet rastgele bir anormallik saptanmamış ise sistemli PAP smear incelemeleri ile takipler yapılır. Anormallik varlığında ise bu değişimlerin şiddetine nazaran lezyonun yakılması, dondurulması, LEEP süreci ya da serviksin koni formunda çıkarılması (konizasyon) süreci yapılabilir.
Uyarılar Biopsi yapılan günde ya da takip eden birkaç gün mühletle lekelenme stilinde hafif kanamalar olabilir. Kanama sırasında vajinal tampon kullanılmaz, bunun yerine ped tercih edilmelidir. Biopsi sonrası kanamayı durdurmak için birtakım ilaçlar kullanılmış ise birkaç gün mühletle koyu renkli bir akıntınız olabilir.Op. Dr. Nevzat Koç
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Özel Optimed Hastanesi
