Sağlıklı çocuk denetimi çocuğun hasta olması beklenmeden büyüme ve gelişmenin takibi için yapılan doktor ziyaretleridir. Bu muayenelerde çocuk doktorları, çocukların büyüme ve gelişmesini toplum standardını gösteren çizelgeler ve testler ile izler, varsa bunlardaki gecikme ve anormallikleri belirler, tedavi eder, anne babalara birçok bahiste danışmanlık ederler.
Çocuğu erişkinden ayıran en değerli fark devamlı fizikî olarak büyümesi ve zihinsel olarak gelişmesidir. Büyüme ve gelişme sırasında olan gecikmeler bakım yetersizliğine, genetik, metabolik yahut hormonal hastalıklara bağlı olabilir. Bunların erken basamakta tespiti ve tedavisi çocuğun ilerdeki hayatı için çok farklı sonuçlara yol açabilir.
Çocukluk çağı kendi içinde evrelere ayrılır:
0-28 gün : Yenidoğan Dönemi
0-1 yaş: Süt çocuğu
2-3 yaş: Oyun çocuğu
3-6 yaş: Okul öncesi dönem
6-12 yaş: Okul çağı
12-20 yaş: Ergenlik dönemi
Bu evrelerin her biri kendi içinde çok farklı fizikî ve gelişimsel özelliler barındırır. Bu nedenle her periyot kendi içinde değerlendirilmelidir. Bu periyotların içinde fizikî gelişimin en süratli olduğu devir 0-1 yaş yani süt çocukluğu devridir. Bu nedenle bilhassa birinci 1 yaşta çocuklar yakından takip edilmelidir.
Sıfır-1 yaşta da birinci 28 gün birçok nedenle öteki aylardan ayrılarak yenidoğan devri olarak isimlendirilmiştir. Bu ay hem anne baba hem de bebek için kuvvetli bir süreçtir. Dokuz ay anne karnında büyüyen bebeğin dünyayla birinci tanışması bu ayda olur. Anne kanından beslenir ve oksijenlenirken doğumdan sonra bunun yerini akciğerler alır ve kan sirkülasyonu bile doğumla değişikliğe uğrar. Yenidoğan devrinde sarıktan beslenme sorunlarına, göbek kanamasına kadar bir çok sorun karşımıza çıkabilir. Bir taraftan bebeğini yeni kucağına almanın memnunluğunu yaşayan anne baba, başka taraftan bebeğin sıhhati ve bakımı ile bir çok kaygıyı taşır. Bence bu yüzden en ülkü çocuk tabibi ziyareti bebek şimdi doğmadan olmalıdır. Şimdi akrabalar, arkadaşlar işin içine karışıp farklı tekliflerle başınızı karıştırmadan ve doğum sonrası ağrılarınız, duygusal karışıklıklarınız yokken, evvelce emzirme ve doğum sonrası bakım için bilgileri öğrenmek, doğum ve sonrasının daha keyifli bir süreç olmasını sağlayabilir. Bu daha sonra sağlıklı çocuk takiplerine gideceğiniz muteber ve irtibat kurabileceğiniz bir doktor bulmak için bir fırsat olabilir.
Yenidoğan devrindeki muayeneler mümkünse doğumda, doğumdan sonraki birinci 3 gün, birinci hafta, 15. gün ve 1. ayda olmalıdır. Bu muayenelerde bebeğin uzunluğu, tartısı, baş etrafı ölçülmeli, annenin emzirmesi gözlenmeli ve emzirme eğitimi verilmelidir. Muayenede doğumsal anomaliler, doğumsal katarakt, hipotirodi, işitme testi taranmalıdır. Bebeğin sarılığı, göbek kanaması ve iltahabı, kusması olup olmadığı denetim edilmelidir. Kâfi kilo alımı olmayan bebeklerde bunun sebebi araştırılmalıdır.
Büyüme çocuğun kütlesel olarak büyümesini, gelişme ise bebeğin ayına uygun hareketleri (başını tutma, oturma, yürüme, konuşma gibi) yapmasını kapsar. Büyümenin değerlendirilmesinde binlerce Türk çocuğunun ölçüleri alınarak hazırlanmış büyüme çizelgelerinden, anne ve baba uzunluğundan, çocuğun daha evvelki ölçümlerinden yaralanılır. Bunlarda olağandan sapma olursa nedeni araştırılmalıdır. Örneğin uzunluk büyümesinin geri kalması beslenme yetersizliği nedeni ile olabileceği üzere, büyüme hormonu yetersizliği, hipotiroidi, metabolik hastalıklar, tekrarlayan enfeksiyonlar üzere birçok hastalığa bağlı olabilir. Baş etrafının süratli büyümesi hidrosefali dediğimiz bir hastalık sebebiyle olabilir ve bunun vaktinde ameliyat edilerek düzeltilmesi çocuğu ilerde sekelli bir hayat geçirmekten kurtarır. Gelişmeyi ise Denver gelişim testi üzere testlerle izlemek uygundur.
İlk bir yaştaki takipler büyüme gelişme takibinin yanında beslenme, uyku sistemi, bakım, kazalardan korunma, çocukla bağlantı, hastalıklardan korunma, aşıların uygulanması ve takibi bahislerini da içermelidir. Sıhhat bakanlığına ek olarak rotavirüs (ishal), ve menejit aşıları özel olarak yapılmaktadır. Aşıların takibi konusu titizlikle yapılmalıdır. Malesef son yıllarda toplumuzda kimi aşılara karşı olmak üzere tavırlar gelişmeye başlamış, hatta ne yazık ki ünlü insanlardan da bu akıma katılanlar yanlış örnek oluşturmuşlardır. Tıbbın en yararlı tarafı gözetici hekimlik kısmıdır. Bir hastalığın oluşmasını engellemek, hastalığı tedavi etmekten hem çok daha ucuz, daha da zararsızdır. Pak su kaynaklarına ulaşmak ortalama insan ömrünü 30 yıl, aşıların bulunması ise 12 yıl uzatmıştır. Aşılama proğramları sayesinde çiçek, çocuk felci, kızamık üzere insanlık tarihinde birçok kayıba sebep olan hastalıklar tarihe karıştığı üzere, daha evvel çocukların olmasını olağan bulduğumuz kabakulak, suçiçeği üzere hastalıklara bile artık seçkin rastlar olduk. Çocukların aşılarını yaptırmamak, yahut yapılmamasını tavsiye etmek onları bilerek çok büyük riske atmak demektir.
İlk 6 ayda ayda bir yapılan sağlıklı çocuk takiplerine 2. altı ayda 2-3 ayda bir olmak üzere devam edilmelidir. 1 yaşından sonra 2 yaşına kadar en az yılda iki kere muayene etmekte yarar vardır. 2 yaşından sonra ergenlik sonuna kadar yılda bir sefer denetim etmek kafidir. Ergenlikte büyüme gelişmenin tekrar sürat kazandığı, oluşan hormonal değişimlerle kişinin bedeninde ve ruhunda çok büyük gelişmelerin olduğu bir devirdir. Bu periyotta büyüme, pubertal değişimler, kazalara karşı korunma, okul sorunları, anne baba ile bağlar, husus kullanımını tedbire, cinsel kimliğin gelişimi, arkadaş ve karşı cinsle bağlantılar üzere bahislerin üzerinde durulmalı, sorular saptanarak gerekli yönlendirmeler yapılmalıdır.
Maalesef şu andaki sağlıklı sistemimizde hasta yoğunluğu hasta çocuklar üzerinde olduğundan yetersiz poliklinik müddetlerinde sağlıklı çocuk denetimlerine gereken ilgi gösterilememektedir. Aileler bu açığı, büyüklerinden, arkadaşlarında internetten edindikleri bilgiler ile kapatmaya çalışmaktadırlar. İnternetten bilgi edinirken bilginin güvenirliği konusunda emin olunmalı, bilimsel sitelerden yaralanılmalıdır. Yoksa insanların kendi ferdî görüşlerini paylaştıkları siteler gereksiz ve geri dönüşsüz kusurların yapılmasına neden olabilir.
Sağlıklı anne babalar ve sağlıklı çocuklarla hoş yarınlara..
