Birtakım hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için bedene verilen, o hastalığın mikrobuyla hazırlanmış eriyiğe aşı denir.
Aşı, Bedene evvelden aşikâr Hususlar (ölü mikrop, Canlı mikrop, mikrop antijenleri gibi) vererek bireyde aşikâr hastalıklara karşı özel dayanıklılık durumu geliştirme sürecidir.
Mikropların bedene girip çoğalmalarına “ enfeksiyon ”, bedene yabancı olup da bedende karşı tepki uyandıran unsurlara de “ antijen ” denir.
Vücutta yabancı hususa karşı çıkan savunma hususlarına “ Antikor ” denmektedir. Başta çeperleri olmak üzere mikropların hususları beden için uygun birer antijendirler.
Birçok enfeksiyon hastalığında, hastalığı geçirdikten sonra, bireyde, o hastalıklara karşı bir dayanıklılık durumu yani bağışıklık ortaya çıkar. O halde, bu hastalıklara karşı yapay önlemlerle şahıslara bağışıklık kazandırmak imkanı vardır.
Bu bağışıklık kazandırma; ya insan bedenine zararsızlaştırılmış, etkisizleştirilmiş antijenleri münasip yollarla vererek yahut diğer bir bünyenin (insan, at, sığır) o mikroba karşı yaptığı antikorları alıp vermekle (serumları ile) olur. Bu işlerden birincisine faal bağışıklama, ikincisine de pasif bağışıklama denir.
Aktif bağışıklık:
Antijen verilir. Beden kendi çabasıyla antijene karşı savunma unsurlarını, yani antikorlarını hazırlar.
Pasif bağışıklık:
Başka organizmada, o mikroba karşı meydana gelmiş antikorlar (gamma globulinli serum) verilir. Etkisi çok çabuk başlar, lakin bir kaç hafta üzere çok kısa bir vakit devam eder. Etkin bağışıklamada ise (aşılama ile) bağışıklık mühleti yıllarla ölçülür.
Bakterilerce ifraz edilen (salınan) ziyanlı unsurlara, öteki bir deyişle bakteri zehirlerine toksin (ekzotoksin) denir. Toksinlerin zararsızlaştırılmasıyla, bakterilerin toksinlerine karşı da aşılar yapılmıştır. Bunlardan en başta gelenleri difteri ve tetanos aşılarıdır (toksoit).
Mikropları genel olarak dört ana kümede toplamak mümkündür. Bunlar: Bakteriler, mantarlar, virüsler ve parazitlerdir. Bu mikroorganizmalardan virüsler hariç, başkaları canlılık özellikleri gösterirler. Bunların kendi başlarına hayatlarını devam ettirebilme ve üreme özellikleri vardır. Virüsler ise kendi başlarına yaşama özellikleri olmayan, hücreler içine girerek fakat onlarda üreyebilen varlıklardır. Virüs, kendisi için gerekli unsurları, içinde parazit olarak yaşadığı hücreye yaptırır.
