Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Anksiyete yaygındır ve tedavi edilebilir

Anksiyete rahatsızlık derecesine ulaşabilen dehşet, telaş ve korku halidir. Anksiyete bozuklukları ruhsal problemler içinde en sık görülenlerden rahatsızlıklardandır. Bu rahatsızlık halini aldığında gündelik işlerinizi yapmanızı, iş hayatınızı, aile yaşantınızı ve toplumsal hayatınızı tesirler. Şayet sizde anksiyete bozukluğu varsa bu zayıf, mecnun ya da kişilik sorunu olan birisi olduğunuz manasına gelmez. Şiddetli anksiyete bozukluğu tedaviyle yenilebilir. Anksiyete bozukluklarında tesirli olan tedaviler mevcuttur.

Anksiyete Nedir?

Tıpta bir rahatsızlık haline dönüşmüş kaygı hissine anksiyete ismi verilir. Ortada sahiden korkutucu bir durum olmadan kişinin dehşet duyması halinde anksiyete bir ruhsal rahatsızlık (anksiyete bozukluğu) belirtisi olarak kıymetlendirilir. Anksiyete genel olarak kişinin ziyan görebileceği yahut tehlikeli durumlarda yaşadığı ruhsal ve bedensel reaksiyonları tanımlayan bir kavram olarak da kullanılır. Bu reaksiyon ruhsal olarak dehşet, durumla ilgili tasalanma, bedensel olarak kalp atımlarında artış, terleme, etraftan kopma vb. üzere belirtilerle kendini gösterir. Anksiyete herkes tarafından belirli vakitlerde yaşanabilecek olağan bir yansıdır. Bir otomobil tarafından ezilme tehlikesi geçirirken, imtihan kapısında beklerken yahut topluma karşı bir konuşmaya başlamadan evvel birçok insan anksiyete yaşar. Bu nedenle kişinin anksiyete yaşantılarının vakit zaman ortaya çıkması son derece doğaldır. Bununla birlikte şayet anksiyete reaksiyonları çok sık biçimde ortaya çıkıyor ve kalıcı bir halde yaşantınızı etkiliyorsa halledilmesi gereken bir rahatsızlık haline gelmiş demektir.

Eğer aşağıdakilerden rastgele birinden mustaripseniz muhtemelen anksiyete bozukluğu geçirmektesinizdir:

Korkularınız yaşadığınız durumla orantısız biçimde çok şiddetli ise
Anksiyete reaksiyonlarını sık sık yaşıyorsanız
Korktuğunuz durumlardan kaçınmaya başlamışsanız
Bu durum iş, toplumsal ve aile yaşantınızı etkilemeye başlamışsa

Anksiyetenin değişik biçimleri

Anksiyetenin önde gelen belirti olarak görüldüğü çeşitli rahatsızlıklar vardır. Yaşanan anksiyetenin tipine, mühletine, ortaya çıktığı durumlara ve şiddetine nazaran birbirinden ayrılan çeşitli anksiyete bozuklukları vardır. En sık görülen anksiyete bozukluğu tipleri panik bozukluğu, toplumsal fobi, agorafobi ve yaygın anksiyete bozukluğudur. Aşağıda bu durumlar tek tek ele alınacaktır. Siz kendi durumunuza en çok uyanı bulmaya çalışın.

Panik Bozukluk

Panik atak aniden başlayan problemin kısa vakitte çok şiddetlendiği başı ve sonu muhakkak olan şiddetli bunaltı yahut dehşet nöbetidir. Şayet bu ataklar sık sık ortaya çıkıyorsa, kişi öteki ataklarında olacağına ait daima dert duyuyorsa yahut atakların yol açabileceğini düşündüğü sonuçlarla (kalp krizi, felç, çıldırma, ölüm) ile ilgili olarak kaygılanıyorsa yahut ataklarla bağlı olarak bariz davranış değişikliği gösteriyor, kimi ortamlardan kaçınıyorsa o vakit panik atak panik bozukluk dediğimiz rahatsızlığa dönüşmüş olabilir. Panik bozuklukta yaşanan panik ataklar ekseriyetle o an kişinin etrafında olan bitenlerden bağımsız biçimde ortaya çıkar lakin kişi giderek daha evvel panik atak yaşadığı ortamlara yahut yerlere girmekten kaçınmaya başlayabilir.

Panik atakta sıklıkla görülen ruhsal ve bedensel belirtiler:

Ruhsal Belirtiler:

Kaygı
Kontrolü yitirme korkusu
Kaçamama korkusu
Ölüm korkusu
Delirme korkusu
Gerçek dışılık (ortamdan kopma) duyguları

Bedensel Belirtiler:

Baş ağrıları
Kas gerilimi
Titreme yahut bedende sarsıntı hissi
Göğüste ağrı-sıkışma
Nefes darlığı/boğulma
Kalp atımlarında hızlanma, çarpıntı
Ayaklarda ve ellerde uyuşma, karıncalanma, keçeleşme
Bulantı ya da karın ağrısı;
Terleme
Sıcak/soğuk basması
Görme Bulanıklığı, Benekler görme
Sersemlik
Baş dönmesi
Düşecekmiş ya da bayılacakmış üzere olma

Panik ataklar öbür anksiyete bozukluklarında da görülebilir lakin bu çeşit durumlarda korkulan ortama maruz kalındığında ortaya çıkar, kişi hangi durumda panik atak yaşayacağını bilebilir.

Sosyal Fobi

Sosyal fobinin ana özelliği beşerlerle birlikte rastgele bir faaliyette bulunurken çok endişe ve heyecan (anksiyete) hissetmektir. Bu hastalar toplum içindeyken çoklukla yargılanma yahut eleştirilmeden korkarlar. Toplumsal fobisi olanlar öbür beşerlerle birlikte iken konuşma, yemek yeme, bir şey içme üzere bir faaliyette bulunduklarında aptalca yahut utandırıcı şeyler yapacakları tasasını duyarlar. Ayrıyeten bu esnada hissettikleri anksiyete belirtilerinin (titreme, sesin yetmemesi, konuşurken ses titremesi, kızarma, terleme gibi) dışardan görüleceği niyeti bile kaygıya yol açabilir. Anksiyete makul toplumsal durumlara has olabilir ama sıklıkla birden fazla toplumsal ortamda yaşanır.

Sosyal fobide sıklıkla korkulan ortamlar:

Başkalarının önünde konuşma yapmak

Soru sormak

Başkalarıyla birlikte yemek yemek, bir şey içmek

Başkalarının önünde yazı yazmak

Dikkatleri üzerinde toplamak (kalabalık bir odaya girmek)

Sosyal aktiviteler (yemekler, partiler, evlenme merasimleri, dini törenler)

Telefonda konuşmak

Yeni biriyle tanışmak

Agorafobi

Yardım alınamayacak ya da çabucak çıkılamayacak ortamlarda anksiyetenin fizikî ve ruhsal belirtileri ve sıklıkla birlikte panik atak görülmesine agorafobi ismi verilir.

Anksiyete daha çok aşağıdaki durumlarda ortaya çıkma eğilimindedir:

Panik atak geçirme riski olan durumlar
Kıstırılmışlık duygusu yaratan yahut ayrılanılamayacak, kaçılamayacak ortamlar (kalabalık alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, toplu taşım araçları, otobüs, metro, tren vb.)

İhtiyaç olduğunda yardım alınmasının yahut yardıma erişilmesinin güç olduğu durumlar (otoyollar, köprü, tünel, geniş açık alanlar, konutta yalnız kalmak, yalnız başına yola çıkmak)
Yabancı yahut tanıdık olmayan çevreler

Bu durum birçok şeyden kaçınmaya ve kişinin hayatının etkilenmesine yol açar. Çok ilerlediğinde konuttan çıkamaz hale gelebilir.

Sıklıkla korkulan yahut kaçınılan durumlar:

Tek başına meskenden ayrılmak
Evde yalnız kalmak
Yalnız başına seyahat etmek
Kalabalıklar
Kalabalık toplantı yerleri

Spesifik Fobiler

Spesifik bir fobi, belli obje yahut durum için duyulan besbelli, kalıcı, çok ya da mantıksız bir endişedir. Korkulan objeye maruz kalmak çoklukla süratli ve ağır bir endişe tepkisi (yani panik atak) üretir. Bu alarm karşılığına, objeden yahut durumdan kaçma tarafında güçlü bir dürtü eşlik eder ve buna dehşetle ilgili kıymetli bozulma ve sorun eşlik edebilir. Spesifik fobilerden mustarip şahıslar ekseriyetle korkulan objelerle gelecekteki müsabakaları önlemek için ellerinden geleni yaparlar ve bunu yapmak için büyük gayret sarf ederler. Hiçbiri daha az değil, ekseriyetle dehşetlerinin çok yahut mantıksız olduğunu fark ederler. Bu bilginin, korkulan objelerden kaçma ve bunlardan kaçınma dürtüsü ya da takip eden fizyolojik ve öznel reaksiyonları denetim etme yeteneği üzerinde hiçbir tesiri yoktur.

Yaygın anksiyete bozukluğu

Yaygın anksiyete bozukluğu öteki anksiyete bozukluklarından farklıdır. Anksiyete yaşantısı muhakkak bir duruma yahut panik atağı geçireceği korkusuna bağlı değildir. Olağan gündelik olaylar ve gelecekle ilgili çok tasadan kaynaklanan daima bir anksiyete vardır. Maddi hususlar, iş ve okul başarısı, aile bireylerinin sıhhat durumları, çıkılan seyahatler, kapı yahut telefon çalması vb. her cins gündelik olay bir dert konusu haline gelebilir. Telaş hali yaygın anksiyetenin bir özelliği olmakla birlikte, başka ruhsal anksiyete belirtilerinin de olması ender değildir.

Yaygın anksiyetede görülen belirtiler:

Huzursuzluk, çok telaş ve heyecan
Kolay yorulma
Dikkat toplamada zahmet ya da zihnin durmuş üzere olması
Sinirlilik
Bedensel gerginlik
Uyku bozukluğu

Anksiyeteye yol açabilecek durumlar:

Psikolojik

Bedensel

İlişki sona ermesi

Bedensel hastalıklar

Şiddetli tartışmalar

Aşırı alkol ya da ilaç kullanımı

Yakın birinin kaybı

Maddi sorunlar

İşte zorlanma, iş kaybı

Uykusuzluk

Korkutucu ya da üzücü bir olay/travma

İnsanlarda tansiyon yaşadıkları vakit daha süratli ve derin nefes almaya doğal bir eğilim vardır. Tekrar tansiyon anlarında olağandan daha fazla dert duymak da bir doğal eğilimdir. Bu iki etken anksiyete bozukluğu geçirenlerde genel olarak bulunur. Sıklıkla nefes alma halinizi değiştirmek ve korkuyu azaltmak anksiyeteyi geçirecek kıymetli iki sistemdir.

Çok süratli ve derin nefes alma

Çoğu kişi için çok süratli ve derin nefes almanın (aynı vakitte hiperventilasyon olarak da bilinir) anksiyeteye yol açabileceğini öğrenmek çok şaşırtıcıdır. Ama yol açar! Çok süratli nefes almak kandaki karbondioksit seviyesini ve asit içeriğini düşürür. Bu beyne daha ve bedene daha az oksijen ulaşmasına ve anksiyetenin bedensel belirtilerine neden olur. Bu belirtiler sersemlik, başta hafiflik, nefessizlik, boğulma hissi, etraftan kopma, çarpıntı, titreme vb. üzeredir. Hafifte olsa uzun bir müddet çok nefes alıp vermeyle bedensel anksiyete oluşabilir. Yani etrafınızın yahut sizin farkına varmadan da çok nefes alıp veriyor olabilirsiniz. Hafif bir çok nefes alıp verme, örneğin esneme, iç çekme panik atağı yahut anksiyetenin bedensel belirtilerini tetikleyebilir. Çok nefes alıp verme bir alışkanlıktır ve bunu değiştirmek vakit alabilir.

Endişe ve olumsuz düşünme

Kaygı ve gerçekdışı yahut olumsuz düşünme anksiyeteyi tetikleyebilir. Anksiyeteli beşerler bazen anksiyeteyi doğuracak yahut daha fazla arttıracak halde düşünürler.

Örneğin:

Olumsuz bir durumu düşünerek kendinizi daha berbat hissedebilirsiniz

Zamanınızı asla hiç gerçekleşmeyecek olumsuz olaylarla ilgili düşünmekle geçiriyor olabilirsiniz

Etrafınızdaki insanların davranışlarını ve kanılarını yanlış yorumluyor olabilirsiniz.

Anksiyete nasıl tedavi edilir?

Anksiyeteyi tedavi, etmenin en güzel yolu psikoterapi ve ilaç tedavileridir. Kullanılabilecek teknikler: