PSA (prostat spesifik antijen), prostat hücrelerinden salgılanan ve semenin sıvılaşmasını sağlayan bir enzimdir. Büyük ölçüde prostatın ürettiği bir enzimdir fakat çok düşük ölçülerde pankreas ve tükürük bezlerinden de salgılanır. PSA, prostat hücrelerinin bütünlüğünün bozulması sonucunda kan sirkülasyonuna girer. Kana PSA geçişi, prostatın olağan yapısını bozan hem yeterli huylu hastalıklarında hem de prostat kanserinde görülebilmektedir.
Prostat kanserinin dışında, prostat ile ilgili bir çok olayda ve hastalıkta kanda PSA yükselmesi görülebilmektedir. PSA‘nın kandaki yarılanma ömrü 3 gün üzere kısa bir müddet olduğundan bu yükselmelerin bir birden fazla süreksiz olabilmektedir. Dolayısı ile evvelki PSA bedelleri olağan olan sağlıklı bir bireyde ansızın görülen PSA yükselmesinde aşağıda belirtilen durumların hepsi değerlendirilmelidir :
PSA yüksekliğine neden olan durumlar :
İdrar yolu kateterizasyonu (sonda takılması)
Sistoskopi (idrar yolunun endoskopik değerlendirilmesi)
Ani idrara sıkışma
Ejekülasyon (48 saat)
Prostat masajı ve prostat muayenesi (2-3 gün)
Transrektal Ultrasonografi (1 hafta)
Prostatit (4-6 hafta)
Prostat Biyopsisi (6 hafta)
Kapalı prostat ameliyatı (6 hafta)
Yukarıda belirtilen müddetler tamamlandıktan sonra hastanın PSA‘sı tekrar değerlendirilmeli ve bundan sonraki karar yeni PSA‘ya nazaran verilmelidir. Ayrıyeten, BPH (iyi huylu prostat büyümesi) tedavisinde kullanılan ilaçlardan, 5 alfa redüktaz enzim inhibitörleri olan finasteride ve dutaseride, tertipli bir biçimde 6 aylık kullanım sonunda, kan PSA düzeylerini %50-60 oranında azaltmaktadır. Bu nedenle, üstte ismi geçen tıpta ilaçları kullanan hastaların gerçek PSA düzeylerini öğrenmek için PSA sonuçları 2 ile çarpılmalıdır.
PSA ‘ nın Değerlendirilmesi
Amerikan Kanser Derneği ve Avrupa Üroloji Derneği’nin ortak önerisi, en az 10 yıllık ömür beklentisi olan erkeklere, 50 yaşından itibaren yahut 2 ya da daha çok birinci derece akrabasında prostat kanseri tespit edilenlerde 45 yaşından itibaren, YILDA 1 SEFER PARMAKLA REKTAL MUAYENE YAPILMASIveYILDA 1 KERE KAN PSA SEVİYELERİNE BAKILMASI şeklindedir.
Yaşa nazaran PSA üst eşik bedelleri :
40 – 50 yaş : 2,5 ng/ml
50 – 60 yaş : 3,5 ng/ml
60 – 70 yaş : 4,5 ng/ml
70 üzeri : 6,5 ng/ml
Yukarıda belirtilen eşik bedellere nazaran bakılan kan PSA seviyesi ve parmakla rektal muayene sonrası tabibi yönlendirecek muayene bulgularının birlikte kıymetlendirilmesi sonucunda takip kararı verilebildiği üzere, âlâ huylu prostat büyümesi tedavisi yahut prostat biopsisi tarafında de karar çıkabilmektedir.
