Kalp kasınızın (miyokard) hayatını sürdürebilmesi için oksijene gereksinimi vardır ve bu oksijen kan yolu ile gelir. İşte kalp kasınıza oksijen taşıyan kanın geçtiğikoroner damarlarındaralması ya da büsbütün tıkanması sonucu kalp kasına gelen kan azaldığında yahut tümden kesildiğinde kalp krizi ya da tabiplerin dediği üzere miyokard infarktüsü oluşur. Kalbe oksijeni taşıyan koroner damarların, plak ismi verilen, kolesterol ve öbür hususların birikmesi ile oluşan yapılarla kalınlaşıp sertleşmesi ateroskleroz olarak tanımlanır. Koroner damarların içindeki plak parçalandığında içinden çıkan unsurlar plağın etrafında bir kan pıhtısı oluşturur. Bu pıhtı damarı tıkayıp kalp kasına kan gelemediğinde, yani kalp kası oksijenden mahrum kaldığında, iskemi dediğimiz durum ortaya çıkar. İskemi sonucu kalp kasının bir kısmında geri dönüşü olmayan bir hasar yahut hücre mevti oluştuğunda kalp krizi (miyokard infarktüsü) oluşur.
Kalp Krizinden Korunmak İçin
Kalp krizinden ve inmeden korunmanın 3 temel noktası vardır:
Sigarayı bırakın.
Daha fazla hareket edin.
Beslenmenize dikkat edin.
Gayet kolay üzere görünüyor lakin neden hala kalp krizi ve inme dünyada 1 ve 3 numaralı vefat nedenleri olarak kalmayı sürdürüyor? Zira ne yazık ki, aşağıdaki kalp dostu teklifler her vakit dikkate alınmıyor.
Sigarayı bırakın.
Her gün etkin olun.
Sağlıklı bir beden tartısına sahip olun. Bunun için VKİ (vücut kitle indeksi) cetvellerinden yararlanın.
Kan kolesterolünüzü düşürün: Doymuş (tereyağ üzere oda ısısnda katı olan yağlar) ve trans yağları (katı margarinler) tüketmeyin, total kolesterolü 200 mg/dL’nin altına çekin. Risk seviyenize nazaran, LDL kolesterolü, kalp hastalığı riskiniz düşük ise 160, orta derecede ise 130 ve yüksek ise 100 mg/dL’nin altına indirin.
HDL (iyi) kolesterol – erkeklerde 40 mg/dL bayanlarda 50 mg/dL yahut üzeri olmalı.
Trigliseridler 150 mg/dL’den düşük olmalı.
Kan basıncını düşürün: Amaç <120/80 mmHg
Diyabetiniz varsa kesinlikle denetim ettirin. Zira diyabetlilerde sıklıkla mevcut olanyüksek kolesterol,yüksek tansiyon, sigara, şişmanlık ve hareketsizlik üzere risk faktörleri nedeniyle kalp damar hastalığı riski 2-4 kat artmıştır.
Stresi azaltın.Stres, sigara içmenize yahut fazla yemenize neden olabilir.
Alkolü sınırlayın. Alkolün fazlası tansiyonu ve trigliserid seviyelerini yükseltir, kalpte ritim bozukluğuna neden olabilir
Kalp Krizinde Teşhis Yöntemleri Kalp krizi geçiren hastalara pek çok tanısal testler yahut birtakım süreçler yapıldığını duymuşsunuzdur. Bu testlerin neler olduğunu, tabiplerin hangi gayeyle bunlara başvurduğunu temel seviyede de olsa bilirseniz kendinizi daha inançta hissedeceğinizi, size yapılan süreçler konusunda doktorunuzun açıklamalarını daha çarçabuk anlayabileceğinizi düşündüğümüz için size bu bilgileri açıklayarak aktarmayı uygun gördük. Aşağıda yer alan kan testleri ve öteki teşhis usulleri sayesinde hekiminiz: Gerçekten bir kalp krizi geçirip geçirmediğinizi, Eğer geçirdiyseniz bu krizin kalbinize ne oranda ziyan verdiğini, Kalbinizi besleyen koroner arterlerinizdeki hastalığın (KAH) derecesini, Eğer size daha evvel KAH tanısı konmamış ise, öbür bir deyişle, bu kalp krizi, kalp damarlarınızdaki hastalığın bugüne kadar olan birinci belirtisi ise, bundan sonrası için hangi tedavi sistemlerinin ve ömür stili değişikliklerinin kalbinizi koruyacağını ve ileride önemli tıbbi sıkıntılarla karşılaşmanızı önleyeceğini, belirler. Bu teşhis yöntemlerigirişimselvegirişimsel olmayan yöntemlerolarakayrılırlar. Tıp lisanında genel olarak girişimsel usuller,invazivyöntemler olarak da bilinir. Bir sistemin girişimsel olması, metodun uygulanması sırasında hastanın bedenine dışarıdan rastgele bir alet yerleştirilmesi ya da sıvı vs. verilmesi, manasına gelir. Girişimsel teknikler çok çeşitlidir, hem teşhis hem de tedavi hedefli kullanılırlar. Örneğin kolay bir kan testi için damardan kan alma süreci yahut bedendeki bir boşluğa tüp yahut aygıt yerleştirilmesi bir girişimsel sistem olduğu üzere, açık kalp ameliyatları üzere büyük cerrahi süreçler de girişimsel sistemler ortasında yer alır.Girişimsel Teşhis Yöntemleri
:
Kan testleri ve öteki girişimsel teşhis yöntemleriKan testleri:
Hastanın kalp krizi geçirdiğini doğrulayan ve krizin kalp kasında oluşturduğu hasarın yaygınlığını, gelecekte hastanın ne kadar risk altında olduğunu, koroner arter hastalığının derecesini gösteren ve en uygun tedavi biçimini belirlemeye yardımcı olan birtakım testlerdir.
Enzimler:Kalp krizinin erken evresinde, çoklukla göğüs ağrısı ile kişi birinci acil servise başvurduğunda istenen, erken evrede olayın bir kalp krizi olup olmadığını doğrulayan testlerdir, bunlara kalp hasarı göstergeleri ya da kalp enzimleri denir. Bu enzimler olağanda, yüklü olarak kalp kası hücrelerinin içinde bulunurlar, şayet kişi kalp krizi geçiriyorsa, bu sırada oksijensizlik nedeniyle beslenemeyip hasar gören kalp kası hücrelerinden kana geçerler. Kalp kası hasarının teşhisinde en sık kullanılan enzim testlerinin başında kreatin kinaz gelir, enzimin İngilizce isminin birinci harflerinden ötürü kısaca CK olarak bilinir. Bu enzimin bilhassa kalp kasına mahsus olan bir bölümüCK-MBolarak bilinir, kalp krizi geçirmekte olan kişinin kanında, kalp krizinin en değerli belirtisi olan göğüs ağrısının (oksijen eksikliğine bağlı iskemik ağrı) başlamasından sonraki birinci 6 saat içinde kişinin kanında, olağana nazaran bariz derecede artar, olayın 18. saatinde en yüksek seviyesine ulaşır ve 24-36 saat içinde tekrar olağan bir şahıstaki seviyesine iner. Lakin kişi büyük bir kriz geçirmiş ya da kriz erken periyotta farkedilip tedaviye geçilmemiş ise, enzimin olağana dönüşü 36 saatten geç olabilir.
Troponinler:Kalp krizinin doğrulanmasında kullanılan başka kan testleri ortasında, tekrar kalp kası hücrelerinde bulunan proteinler olan troponinler çok değerlidir. Troponinlerin farklı çeşitleri vardır, bunlardan bilhassa troponin T (cTnT) ve troponin I (cTnI) olağan bir kişinin kanında çok düşük seviyelerde bulunurken, göğüs ağrısının başlamasından sonraki birinci 4-6 saat içinde kişinin kanında, olağana nazaran besbelli derecede artar. Olayın 10-24. saatinde en yüksek seviyesine ulaşır ve yüksekliği 10-14 gün sürer. Kalp kasında CK-MB testi ile saptanamayacak kadar küçük hasarların (bunlara mikroinfarktlar denir) saptanmasına imkan sağlayan çokhassaskan testleridir.
Trigliseridler:Vücutta yapılan ya da besinlerle dışarıdan alınan beden yağlarındandır. Şişmanlık, çok hareketsizlik, sigara, bilhassa çok alkol almak ve pilav, makarna, ekmek, hamur işleri, tatlılar üzere karbonhidratlı besinlerin çok tüketilmesi (günlük toplam kalorinin %60 yahut daha fazlasının karbonhidrat olması) kanda trigliserid seviyesinin olağandan yüksek olmasına yol açar. Bu durum, damar sertliği için bir risk faktörü oluşturur. Sıklıkla buna kanda kolesterol yüksekliğinin de eşlik ettiği görülür. Kalp hastalığı olan pek çok şahısta ve bilhassa şeker hastalarında, bedende trigliserid imalinin çok artması sonucu, kan trigliserid seviyesi yüksek bulunur.
Kan Testleri Dışındaki Başka Girişimsel Teşhis YöntemleriTransözofajiyal (Yemek Borusu Yolu İle) Ekokardiyografi:
Ekokardiyografi, yüksek frekanslı ses dalgaları yolu ile (ultrason) kalbin, ana atardamar (aorta) ve koroner damarların iç yapısının detaylı olarak görüntülenmesi ve fonksiyonlarının incelenmesidir. Yaygın olarak kullanılan yüzeyel ekokardiyografi (transtorasik) tekniğinin yetersiz kaldığı birtakım durumlarda, yemek borusu (özofagus) yolu ile ekokardiyografi yapılır. Bu durumlar şu formda sıralanabilir: Kalpte pıhtı yahut enfeksiyon varlığının araştırılması, yapay kapak fonksiyonlarının kıymetlendirilmesi, ana atardamar-aort yırtılmalarının aranması, kalp deliklerinin incelenmesi, kalp kapak yetersizliklerinin ciddiyetinin belirlenmesi, kalp kapak tamiri yahut kalp deliklerinin kapatılması ameliyatları sırasında ve sonrasında, süreç muvaffakiyetinin kıymetlendirilmesi.
Süreç 10-30 dakika sürer.
Miyokard Perfüzyon Sintigrafisi (Talyum testi):
Kalp kasına ulaşan kan ölçüsü kıymetlendirilerek bireyde koroner arter hastalığı (KAH) bulunup bulunmadığının anlaşılmasına yarayan bir görüntüleme metodudur. Uygulanan gerilim testinin sonunda sinema için düşük ölçüde radyasyon içeren bir radyoaktif ilaç (talyum) damar yoluyla enjekte edilir. Talyum kan akımı yoluyla koroner arterlere ve oradan kalp kasına ulaşır. Akabinde özel bir kamera yardımıyla verilen radyoaktif unsurun kalp kasında nasıl dağıldığını gösteren imajlar elde edilir. Manzaralar bir bilgisayar yardımıyla düzenlenerek, kıymetlendirilir. Kalp kasına giden kan ölçüsü ile yanlışsız orantılı olarak talyum ölçüsü da artar ya da azalır. Böylelikle koroner arterlerin beslediği kalp kası görüntülenerek koroner arterlerdeki darlık ya da tıkanıklıkların derecesi hakkında, kalp krizinin kalbe verdiği hasarın boyutu konusunda bilgi edinilir. Ayrıyeten kişinin uygulayabileceği en üst idman seviyesinin saptanmasına yardımcı olur.
Egzersiz Gerilimi İle Talyum Testi
Koroner arter hastalığı kimi bireylerde yalnızca kalbin gerilim altında olduğu ve daha fazla kana gereksinim duyduğu durumlarda saptanabilir. Bu nedenle talyum testi ekseriyetle dinlenme ve gerilim sonrası olmak üzere iki çalışma biçiminde gerçekleştirilir. Kalpte gerilim yaratmak maksadıyla yapılan antrenman bir koşu bandı yahut bisiklet yardımıyla olabilir. Antrenman kalbin daha fazla çalışmasını ve kan gereksiniminin artmasını sağlayarak tıkanıklık ve daralmaların varlığını saptamaya yardımcı olur. Kişi en üst idman seviyesinde iken talyum kana enjekte edilerek gama kamera aracılığı ile kalp kasının fotoğrafları çekilir.
Kalp Kateterizasyonuve Anjiyografi
Kalp boşluklarının ve koroner arterlerin, kontrast unsurun (bir çeşit tıbbi boya maddesi) toplar damarlardan kana kateter denilen bir tüp aracılığı ile enjekte edilmesi sırasında görüntülenmesi ve“X” ışınlarıkullanılarak hareketli sinema çekilmesi temeline dayanır. Kalp damar hastalıklarının teşhisinde en faydalı ve gerçek bilgi veren usullerin başında gelir. Atardamarların nerede daraldığını ya da tıkandığını, kalp kasının ne kadar düzgün çalıştığını, kalbin içindeki kan basıncını ve oksijen seviyesini gösterir. Elde edilen bilgiler tedavinin yönlendirilmesinde çok kıymetlidir ve birçok hastada tedavi stratejisinin seçimi için temel belirleyici olmaktadır. Günümüzdeki teknolojik şartlar ve bilgi birikimi sayesinde, ismi geçen süreçlerin muvaffakiyet oranı % 99’un üzerindedir. Süreç 2-3 saat sürer.
ElektrofizyolojikTestler
Kalbin, kasılmasını sağlayan özelleşmiş bir elektrik iletim sistemi vardır. Bu sistemde, sağ kulakçıkta yer alan ana merkezden (sinüs düğümü) çıkan ikazlar, kulakçıklarla karıncıklar ortasında yer alan bir orta istasyondan (atriyoventriküler düğüm) kısa bir bekleme ile geçtikten sonra tekrar özelleşmiş iletim yolları ile karıncıklara yayılır ve böylelikle ana merkezde üretilen elektriksel ikaz tüm kalp kası hücrelerine iletilerek kalbin kasılmasını sağlamış olur.
Çok çeşitli nedenlerle kalbin bu olağan ikaz ve mesaj sisteminde aksamalar oluşabilir. Bazen de doğuştan olan ek yollar iletimde adeta kısa devrelere yol açarak taşikardi dediğimiz süratli kalp atışlarına neden olabilirler. Ayrıyeten bazen kalbin rastgele bir yerinden kalbin üstte kelamı edilen ana ikaz merkezinin kontrolü dışında ihtarlar çıkabilir ve süratli atışlara neden olabilir.
Elektrofizyolojik testler olarak bilinen bu teşhis tekniği ile kasık ve/veya uzunluğundan damar içine yerleştirilen ince kılıflardan geçirilerek kalbe ulaştırılan elektrod kateter denilen ince teller yardımıyla kalbin içinden direkt alınan elektrik sinyalleri, gelişmiş bilgisayarlar aracılığı ile kıymetlendirilerek olağandan sapmalar araştırılır. Bu sayede kalbin ana merkez ikaz sisteminin yeterli çalışıp çalışmadığı ve ikazları ileten sistemin fonksiyonunu itimatla görüp görmediği anlaşılabilir. Birçok sefer süratli atma halinde çarpıntı (taşikardi) yakınması olan hastalarda, hastanın yakınma nedeni olan süratli atışlar özel sistemlerle kalbin içine yerleştirilen bu tellerden (çalışmanın gayesine ve ritim bozukluğunun tipine nazaran 2-4 adet) verilen ihtarlarla oluşturularak meydana geliş nedenleri araştırılır.
Tanısal maksatla yapılan elektrofizyolojik testler 30-60 dakika kadar sürer. Şayet tedavi edici bir teşebbüs gerekirse bu 1-4 saat kadar sürebilecek bir süreçtir.
Elektrofizyolojik testlerle elde edilen datalar diğer bir teşhis sistemi (örneğin EKG) ile sağlanamaz. Birçok kere öteki teşhis formülleri yetersiz kaldığı vakit uygulanır.
Girişimsel Olmayan Teşhis YöntemleriElektrokardiyografi (EKG)
Kalbin elektriksel aktivitesini ölçen bir formüldür. Kalp, sağ kulakçıktaki sinüs düğümü denilen bir yapıdan çıkan elektrik ikazları ile çalışır. Olağanda dakikada 60-80 kere çıkan bu ihtarlarla evvel kulakçıklar kasılır ve içindeki kanı karıncıklara boşaltırlar, daha sonra ise (belli bir gecikmeden sonra) karıncıklar kasılır ve kulakçıklardan kendilerine gelen kanı aorta ve akciğer atardamarına (pulmoner arter) atar. Kalpte oluşan bu elektrik akımlarının kağıda yazdırılma sürecine elektrokardiyografi (EKG, elektro, elektrokardiyogram) denir. Bu akımlar milivoltlar seviyesinde yani hayli düşük amplitüdlü oldukları için bunların yülseltilerek yazdırılmaları gerekir ki bu işi EKG aygıtları yapar.
EKG, kalbin bilhassa ritmi, damar hastalıkları, kalp krizi ve kalbin kasının kalınlaşmaları hakkında pahalı bilgiler verir. EKG; kolay olması, hasta açısından zahmetsiz olması, her yerde uygulanabilir ve ucuz olması nedeniyle yaygın olarak kullanılır.
Egzersiz Gerilim Testi (Eforlu EKG)
Koroner arter hastalığı bazen yalnızca kalbin gerilim altında olduğu ve daha fazla kana gereksinim duyduğu durumlarda saptanabilir. Kalpte gerilim yaratmak emeliyle yapılan antrenman bir koşu bandı yahut bisiklet yardımıyla olabilir. Antrenman kalbinizin daha fazla çalışmasını ve kan gereksiniminin artmasını sağlayarak, kalbi besleyen koroner damarlara gelen kan ölçüsünün azaldığını, tıkanıklık ve daralmaların varlığını gösterir. Ayrıyeten, hekimin, hastası için uygun olan antrenman tipini ve seviyesini saptamasına yardımcı olur.
Ambulatuvar EKG İzlemi (Holter izlemi)
Kalp atımlarının tertibinin değişmesine aritmi denir. Aritmide, atımlar ortasındaki aralıklar kısalabilir, uzayabilir ve atım sayısının olağandışı ölçüde artabilir (taşikardi) yahut azalabilir (bradikardi). Koroner kalp hastalıkları, kalp kası hipertrofisi (kalınlaşması), kalp kasının iltihabi hastalıkları, kapakçık hastalıkları, kalpte birtakım elektrofizyolojik anormallikler aritmiye neden olur. Bunun dışında metabolik bozukluklar, elektrolit istikrar bozuklukları, tütün, alkol, gerilim, kafein, diyet ilaçları, soğuk algınlığı ilaçları da aritmi nedeni olabilir.
Normal EKG tekniği ile saptanamayan aritmilerin teşhisinde Ambulatuar EKG İzlemine başvurulur. Bu teknikte, kalp ritmi, hastaya takılan holter ismi verilen portatif bir aygıt ile 24 saat takip edilip kaydedilir.
Tansiyon holteri ise hastaların tansiyonunun 24 saat boyunca, gün içinde, gerçek hayat şartları altında gösterdiği dalgalanmayı ve uyku sırasındaki tansiyon pahalarını kaydeder.
Ekokardyiografi(Eko) Bir ultrasonografi metodudur, ses dalgaları aracılığı ile kalbin yapısı ve hareketlerinin imajlı olarak incelenmesini sağlar. Birebir vakitte kalp genişliğinin ne kadar olduğu, kalp kasının kalınlığı konusunda da bilgi verir. Ekokardiyografi süreci sırasında kullanılan ve monitöre (ekran) bağlı mikrofon gibisi bir gönderici kalbe insan kulağının duyamayacağı yükseklikteki ses dalgalarını gönderir. Bu dalgalar ekranda kalbin bir imajını oluşturur. Bu imaj kalbin ve kalp kapaklarının durumu ve işleyişi hakkında doktora görsel bir bilgi verir. İnançlı ve acısız bir uygulamadır.Kalbin Direkt Grafisi
Kalbin, aortun, pulmoner arterin (akciğer atardamarı), akciğerlerin ve göğüs duvarının röntgen (X-ışınları) kullanılarak çekilen sinemasıdır. Kalbin hudutlarını, halini, büyüme olup olmadığını gösterir. Lakin, kalbin içindeki yapıları göstermez.
Kalbin Bilgisayarlı Tomografisi
Kalbin bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesi, aort hastalıkları, kalp içindeki kitleler ve kalbi saran zar olan perikardın hastalıklarının teşhisinde kullanılır.
Bilgisayarlı tomografi, X-ışınları kullanılarak bedenin incelenen bölgesinin kesitsel manzarasını oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis usulüdür. Bilgisayarlı tomografide olağan röngen sinemalarında görülmeyen yumuşak doku ayrıntıları görülebilmektedir. İnceleme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi aygıtının masasında hareket etmeksizin yatar. Aygıt bir bilgisayara bağlıdır. X-ışını kaynağı incelenecek hasta etrafında 360 derecelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken, oyuk boyunca dizilmiş dedektörler tarafından x-ışını demetinin bedeni geçen kısmı saptanarak elde edilen bilgiler bir bilgisayar tarafından işlenir. Sonuçta dokuların birbiri gerisi sıra kesitsel imajları oluşturulur. Oluşturulan imgeler bilgisayar ekranından izlenebilir. Ayrıyeten imajlar sinemaya aktarılabileceği üzere gerektiğinde tekrar bilgisayar ekranına getirmek üzere optik diskte depolanabilir.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET)
PET, insan bedenindeki organ ve dokuların metabolik suratlarını (glukozu kullanma hızlarını) belirleyen ve son yıllarda ülkemizde de süratle yaygınlaşangüvenilir bir görüntüleme yoludur. Glukoz floresans oluşturucu bir husus ile işaretlenip, pozitron ışıması yapan ve dokuda sinyal oluşturan sıvı husus haline dönüştürülerek damar yolu ile hastaya enjekte edilir. PET aygıtını çepeçevre saran ve detektör olarak isimlendirilen algılayıcılar, dokulardan oluşan bu sinyalleri toplayarak kaydeder. Kaydedilen bu sinyaller elektronik ortamda bilgisayarlar aracılığı ile imgeye dönüştürülür. Bu formda bedendeki olağan ve olağandışı (metabolik aktiviteleri olağana nazaran azalmış ya da artmış) bölgeler üç boyutlu olarak görüntülenir.
Kalp krizi sonrası kalp kasında doku hasarı oluşabilir ve hasarlı dokuda metabolik aktivite yavaşlar. PET, kalp kasında oluşan ve metabolizmanın azaldığı bu hasarlı bölgeyi emniyetli bir formda göstermektedir. Bilhassa baypas uygulanması düşünülen hastalarda bu durum değer taşımaktadır. Kalp kasında besbelli harabiyet saptanan hastalar baypas ameliyatından kâfi fayda görmemektedir.PET / BT: PET tetkiki sonrasında bedenin bilgisayarlı tomografik tetkiki yapılarak yeniden üç boyutlu olarak imgeler elde edilir. PET incelemesinde olağandışı olarak izlenen bölgenin tomografik imgede bedendeki hangi organ yahut yapıya ilişkin olduğu belirlenir.
Kalp Krizi Belirtileri Nelerdir, Ne Yapmalı? Bazen kalp krizi çok ani ve şiddetli bulgular ile başlar ve basitçe teşhis konabilir. Fakat pek çok şahısta olay yavaş ve hafif bir ağrı yahut rahatsızlık hissi ile başlar ve ne olduğu anlaşıldığında hasta için geç kalınmış olabilir. Kalp krizi belirtileri: Göğüste ağrı ya da rahatsızlık hissi.Sıklıkla göğsün ortasında, birkaç dakika süren, bazen azalıp artabilen, basınç, sıkıştırma, dolgunluk ya da ağrı hissi üslubundadır. Vücudun üst kısımlarında öbür bölgelerde rahatsızlık hissi.Bir kolda yahut her ikisinde, sırtta, çenede yahut midede ağrı ya da rahatsızlık hissi. Nefes alıp vermede zahmet.Göğüste ağrı ya da rahatsızlık hissi ile birlikte yahut tek başına teneffüs zahmeti. Diğer belirtiler.Soğuk terleme, bulantı yahut baş dönmesigöğüs ağrısı ya da göğüste rahatsızlık hissi. Hem bayan hem de erkeklerde kalp krizinin en sık belirtisigöğüs ağrısı ya da rahatsızlık hissidir. Lakin, bayanlarda öbür bulgular da sıklıkla göğüs ağrısına eşlik eder. Emin olunamadığı durumlarda bile üstteki belirtiler ve kalp krizi kuşkusu olduğunda kesinlikle en kısa müddette (5 dakikadan fazla beklenmemeli) acil yardım ve ambulans çağrılmalıdır. Burada dakikalar kıymetlidir ve süratli hareket ederek bir hayatı tahminen de kendi ömrünüzü kurtarabilirsiniz. Ambulansın gecikmesi halinde hasta bir taksi ile derhal acil servise getirilmeli ve şayet hastaya yardımcı olabilecek kimse yoksa arabayı hastanın kendisi kullanmamalıdır.
