Şaşılık ya da gözkayması gözlerin görme akslarının paralelliğini kaybederek farklı istikametlere bakmasıdır. Sık görülür, yaklaşık çocukların %4’ünü tesirler lakin erişkinlerde de gelişebilir. Şaşılık varlığında bir göz ile düz ve istenen yere bakılırken öteki göz içe, dışa, üst yahut aşağı yanlışsız kayabilir. Gözler değişerek kayabileceği üzere devamlı olarak tıpkı göz de kayabilir. Her iki gözle istenen noktaya bakılırken beynin görme merkezinde bu iki manzara birleştirilerek tek olarak ve üç boyutlu olarak algılanır. Beğenilen kayma olduğunda ise beyinde iki farklı manzara ortaya çıkacağından, beyin kayan gözden gelen manzarayı baskılayacaktır. Bu da derinlik hissinde ve her iki gözle sağlanan görüşte azalmaya sebep olacaktır. Erişkinlerde ise kayan gözden gelen imajın baskılanması artık yapılamadığından çift görme şikayeti ortaya çıkar.
Hayatın birinci birkaç ayında görme gelişiminin süratli bir halde devam ettiği periyotta gözlerin arayıcı hareketleri, kısa müddetli yani birkaç dakikalık içe yahut dışa olan kaymalar olağan kabul edilmesine rağmen etraftaki nesnelere odaklanmanın yapılabildiği 4. aydan itibaren olan kaymalar kesinlikle uzman bir göz doktoruna danışılmalıdır. Ayrıyeten katarakt, göz tümörleri yahut nörolojik hastalıklarda şaşılık ile kendini gösterebileceğinden kesinlikle uzman bir göz doktoruna danışılmalıdır.
Şaşılığın tam olarak nedeni bilinmemektedir. İşlevsel, nörolojik yahut kaslardaki yapısal bozukluklar ve dengesizlik kaymaya neden olur. Gözü hareket ettiren kaslardaki dengesizlikler, bu kasları denetim eden beyin merkezlerinin etkilendiği serebral palsi, down sendromu, hidrosefali üzere hastalıklar ya da gözü etkileyen katarakt, glokom yahut travma üzere durumlar gözlerin paralelliğini bozarak kaymaya neden olabilir. Kaymanın birinci belirtisi gözlerin tıpkı noktaya odaklanmamasıdır. Lakin güneşte bir gözünü kapama, başını eğerek yahut döndürerek bakma üzere bulgularda kaymanın sonucu olabilir. Erişkin periyotta ortaya çıkan kaymalarda ise en kıymetli şikayet çift görmedir. Bebeklik periyodu yahut okul öncesi periyotta her çocuk mümkün göz sorunları (şaşılık, göz tembelliği, kırma kusurları yahut katarakt, göz içi tümörler gibi) için muayene olmalıdır.. Fakat çocuklarda burun kökünün geniş olduğu ve kayma olmadığı halde kayma varmış üzere görünüme yol açan yalancı şaşılık dediğimiz durumlarda vakitle burun kemiğinin gelişmesi ile kayma görünümü düzelmektedir. Bu da yanlış olarak kaymanın düzeldiğini düşündürmektedir. Bu türlü durumlarda ayırıcı teşhis ve hakikat teşhis için kesinlikle göz tabibi görmelidir. Ayrıyeten ailede şaşılık yahut göz tembelliği olan bireyler varsa çocuk kesinlikle 1-2 yaşında göz hekimine gösterilmelidir. Bunun dışında her çocukta 3 yaşına dek göz muayenesi yapılmalıdır.
Tedavide gayemiz görme gelişimini olumsuz etkilenmeden her iki gözün bir ortada kullanılarak gelişiminin sağlanmasıdır. Ayrıntılı bir göz muayenesinin gerisinde kaymanın sebebine nazaran tedavi planlanır. Tedavi için eşlik eden kırma kusuru varsa gözlük verilmesi ile kayma düzeltilebilir. Cerrahi ile gözlerin paralelliğinin sağlanması iki gözün bir ortada kullanılmasını ve derinlik hissi kazanılmasını sağlayacaktır. Cerrahi teşebbüs lazerle yapılmaz, gözün etrafındaki kasların yerleri değiştirilerek gözün durumu ayarlanır.
– Şaşılık tedavisi ne kadar erken periyotta yapılırsa başarısı o derece yüksek olur. Lakin erişkin periyotta olan şaşılıklarda ya da daha evvel tedavi yapılmamış erişkinlerde de cerrahi tedavi ile bilhassa etraf görüşte artış sağlanabilir.
