İlk kere 1817 yılında titrek felç olarak tanımlanmıştır. Tıp sayfalarında Parkinson hastalığıolarak isimlendirilmiştir.Beyin hücrelerinde kayıp ile seyreden, bayanlara oranla erkeklerde daha sık görülen, yavaş ilerleyen bir hareket bozukluğudur. İleri yaşlarda görülen hastalık en sık 40 ile 70 yaş aralığında görülür. Parkinson hastalarının %5 kısmı hastalık 20 ile 40 yaş ortasında da ortaya çıkabilir. 65 yaş ve üzerinde toplumda görülme sıklığı %1 civarındadır.
Parkinson hastalığı nedir?
İnsan beyninde dopamin üreten hücrelerin azalması yahut kaybolması ile ortaya çıkmaktadır. Anne, baba ya da kardeşte Parkinson hastalığı öyküsü bulunan şahıslarda hastalığın görülme oranı, toplumun geneline kıyasla daha yüksektir. Genetik hikayesi bulunan ailelerin fertlerinde hastalık daha genç yaşlarda başlar. Bu durum Parkinson hastalarının %5’ini oluşturur.
Parkinson hastalığında risk faktörleri nelerdir?
İleri yaş
Ailede Parkinson hastalığı hikayesi bulunması
Kırsal ömür, çiftlik ve kuyu suyu kullanımı
Tarım ilaçları
Erkek cinsiyet
Kafa travması
Demir, manganezin diyetle yüksek ölçüde alınması
Beyaz ırk
Besinlerle alınan hayvansal yağlar
Obezite
Fiziksel ve duygusal stres
Parkinson hastalığında gözetici faktörler nelerdir?
Sigara kullanımı
Kahve ve kafein tüketimi
Nonsteroid antienflamatuar ilaç kullanımı
Antihipertansif ilaç kullanımı
Alkol
Fazla fizikî aktivite
Parkinson belirtileri
Parkinson hastalığıyavaş ilerleyen nörodejeneratif bir hastalıktır. Başlangıcı hareket sistemi aksaklığı belirtileri ile karakterizedir. Mimiklerin azalması, konuşmanın monotonlaşması ve bozulması, gövdenin hafif öne eğik durum alması, hareketlerde yavaşlama, titreme, kollarda ağrı ile birlikte hareket kısıtlılığı üzere belirtiler gösterir. Hastalığın sinsi seyri başlangıçta sıklıkla olağan yaşlanma süreci, depresyon ya da eklem hastalıkları ile ilişkilendirilmesine neden olur. Belirtilerin ortaya çıkmasından 4 ile 6 yıl öncesinde Parkinson hastaları kazara, depresyon, omuz, boyun ve kol ağrıları nedeniyle yanlış teşhis almaktadır. Hastalığın en sık karşılaşılan başlangıç belirtisi, istirahat esnasında tek el ve parmaklarda titreme ve tıpkı tarafta yürüyüşe eşlik eden kol salınımının olmamasıdır. Titreme nadiren ayakta, çenede ve lisanda başlayabilir. Titreme olmaksızın hareketlerde yavaşlama da başlangıç belirtisi olabilir. Yürüyüşe eşlik eden kol salınımı hareketinin azalması, etkilenen elde maharet azalması, yazının küçülmesi, mimiklerin yoksullaşması, yürürken bir bacakta tutukluk ve ayakta sürüme birinci belirtiler ortasında yer alır. Hastalık süreci içinde birinci ortaya çıkan belirtiler, ekseriyetle birebir taraftaki öbür ekstremitelere de yayılır ve hastalık ilerledikçe başka ekstremitelerde de ortaya çıkar. Üst ekstremitelerde başlayan olgularda hastalığın yayılımı el, kol, ayak, bacak, yüz, konuşma ve yutma sırasını izlediği görülür. Belirtilerin alt ekstremitelerde başladığı durumlarda ise ayak, bacak, kol, el, yüz, ses ve yutma bozukluğu biçiminde bir etkilenme sırası bulunur. Parkinson hastalığının evrelerine nazaran belirtileri ise şöyledir:
Parkinson tanısı nasıl olur?
Parkinson hastalığı tanısı, nöroloji uzmanı tarafından hikaye ve fizik muayene ile konur. Parkinson hastalığını mutlaklaştıracak mecburî bir beyin görüntülemesi ya da kan testi yoktur. Doktorun uygun görmesi durumunda radyolojik görüntüleme, hastalığın ayırıcı tanısı için, muhtemel öbür nedenleri ekarte etmek için kullanılır.
Parkinson tedavisi
Beyinde yaşanan hücre kaybıyla oluşan pek çok hastalıktan biri olan Parkinson, bu hastalıklar ortasında tedaviye en âlâ cevap veren tiptir. Lakin hastalık yavaş seyrederek ilerlediği için hastanın daima olarak doktor takibinde olması gerekir. Parkinson hayat kalitesini vakitle düşüren bir hastalık olduğu için aile bireylerinin bilinçlenerek hastaya gerekli dayanağı vermeleri, tedavinin yanlışsız uygulanmasını sağlamaları gerekir. Hastalığın belirtileri ortaya çıkar çıkmaz nöroloji uzmanına başvurmak tedavi açısından da son derece değerlidir. Hastalığın evrelerine nazaran uzman doktor tarafından pek çok farklı tedavi metodu uygulanabilir. Öncelikle hastanın bağımlılık olmaksızın kendi hayatına devam edebilmesi hedeflenir. Dopamin üreten hücrelerin kaybı ile gelişen dopaminerjik hudut sinyallerindeki azalmanın ilaç ile dengelenmesi sağlanır. Son yıllarda kimi hastalarda uygulanabilen beyin pili olarak bilinen derin beyin stimülasyonu ile hastalığın tipik belirtileri düzelmekte ve hayat kalitesi artırılmaktadır. Kabaca beynin ilgili bölgelerine yerleştirilen ihtarım elektrotları ve göğüs ya da karın bölgesinde cilt altına yerleştirilen bataryadan oluşan derin beyin stimülasyonu, yanlışsız teşhis ile seçilmiş olaylarda tecrübeli bir grup tarafından yapıldığında muvaffakiyet talihi yükselmektedir. Ayrıyeten Parkinson hastalarının ilaç tedavilerine ek olarak uygulayacağı vücut antrenmanları de ileri derecede fayda sağlar. Antrenmanların kişinin kendisini daha âlâ hissetmesinin yanı sıra kas sertliği ve hareket yavaşlığı üzerinde olumlu tesiri bulunduğundan hastanın muhtaçlıkları ve hareket kabiliyetleri doğrultusunda antrenman yapması önerilir. Bilhassa erken evrelerdeki Parkinson hastaları, şimdi hareketleri kısıtlanmadığı için, rahatlıkla antrenman yapabilirler. Bu hareketler şahısların hareketliliklerinin artmasına, daha etkin bir ömür için cesaretlendirmesine ve hareket yapmanın giderek kolaylaşmasını sağlar. Beyinde dopamin iletisini artıran idman hareketleri bilişsel fonksiyonları ve hareket kabiliyetlerini artmasına da yardımcıdır. Fizyoterapist tarafından hastalığın evresine ve kişinin durumuna nazaran düzenlenen hareketler yorgunluk yaratmayacak bilakis zindelik kazandıracak niteliktedir. Bu antrenmanlar yürüyüş, düğme ilikleyip açma, mimik hareketleri, yataktan kalkma ve yatma, giyinme, konuşma bozukluğunun düzeltilmesine yönelik ses, nefes, çene dudak ve idmanları üzere pek çok hareketten oluşur.
