Pankreas kanseri belirtileri, tedavisi ve neden olduğu, hastalıkla ilgili bilgi sahibi olmak isteyenler tarafından merak ediliyor. Ünlü dansçı, oyuncu ve bir devir Survivor’da yarışan Hasan Yalnızoğlu, pankreas kanseri nedeniyle vefat etti. 50 yaşındaki Yalnızoğlu’nun vefatı akıllara bir kere daha pankreas kanseri nedenlerini getirdi. Hastalığın sebebi bilinmemekle birlikte sigara içenlerde ve şişman bireylerde daha sık görüldüğü biliniyor. Pankreas kanseri ortasında kilo kaybı, karın ağrısı, sarılık, iştah kaybı, bulantı-kusma, halsizlik, yorgunluk, ishal üzere semptomlar sıralanabilir. Pekala, pankreas kanseri nedir, neden olur? İşte, detaylar.
PANKREAS KANSERİ NEDİR?
Pankreas, karın en art kısmında yerleşmiş, yaklaşık 15 cm uzunluğunda, mide, onikiparmak bağırsağı (duodenum) ve kalın bağırsakla (kolon) ön yüzü tümüyle kapatılmış bir organdır. Birçok kıymetli misyonu olmakla birlikte, alınan besinlerin sindiriminde ve kan şekerinin istikrarda tutulmasında değerli rol oynamaktadır. Pankreas kanserleri organın her bölgesinden gelişmekle birlikte en sık baş bölgesinden gelişmektedir. Tekrar en sık salgı yapan hücrelerden köken alırlar ve adenokanser olarak isimlendirilirler.
PANKREAS KANSERİ RİSK FAKTÖRLERİ
Hastalığın sebebi bilinmemekle birlikte sigara içenlerde ve şişman bireylerde daha sık görülür. Hastaların çabucak hemen %30’unda pankreas kanserinin nedeni sigara kullanımıdır. Erişkin tip şeker hastalığına bağlı pankreas kanseri tartışmalıdır. Çok az sayıda hastada soya çekim ile pankreas kanseri gelişebilir. Pankreas kanseri erkeklerde bayanlardan daha sık görülmekte olup risk yaşla birlikte artar. Ortalama yaş erkeklerde 63, bayanlarda ise 67’dir.
PANKREAS KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Pankreas kanseri; kilo kaybı, karın ağrısı, sarılık, iştah kaybı, bulantı-kusma, halsizlik, yorgunluk, ishal, sindirim zorluğu, sırt ağrısı, camcı macunu renginde dışkılama, solgunluk, birdenbire ortaya çıkan ve aile hikayesi bulunmayan şeker hastalığı, depresyon üzere ruhsal bozukluklarla ortaya çıkabilir. Şişkinlik, hazımsızlık ve iştah kaybı ile birlikte yetersiz besin alımı sonucunda hasta kilo verir. Sarılık en sık ve en erken ortaya çıkan belirtidir. Başlangıçta gözlerde ortaya çıkar, daha sonra deride sararma olur, bunu idrar renginin yoğunlaşarak ‘çay renkli idrar’ yapmaya dönüşmesi takip eder ve nihayet ‘camcı macunu’ olarak tanımlan dışkının açık renk alması ile sonuçlanır. Sarılığın nedeni, karaciğerde yapılan bilirubin maddesinin- pankreas kanseri tarafından safra yolunun tıkanması sonucunda- onikiparmak bağırsağına olan atılımının engellenmesidir. Ağrı evvelce müphem karın ağrısı olarak tanımlanan, hafif bir rahatsızlık hissi halindeyken, ileri periyotta sırta vuran karın ağrısı biçimini alır. Künt tabiatlıdır. Şişkinlik ve hazımsızlık belirtileri ile sıklıkla birliktedir.
PANKREAS KANSERİ TANISI
Hastalık sinsi belirtilerle ortaya çıktığı için teşhis güç olabilir. Erken periyotta yakalanan hastalarda, en sık tabibe müracaat anında bu hastalıktan tabibin kuşku etmesi ve buna yönelik araştırmalar yapması kıymetlidir.
Laboratuvar tetkikleri: Serum bilirubinleri, alkalen fosfataz, karaciğer transaminazları ile CEA, CA 19-9 ve CA 125 üzere tümör belirteçleri yükselmiştir. İdrarda bilirubin olumluluğu mevcuttur.
Ultrasonografi: Çabucak ebediyen birinci başvurulacak inceleme tekniğidir. Pankreasta sert ya da kistik kitle varlığı, kitlenin boyutu, kitlenin öbür etraf yapılarla olan bağı ve damarsal yapılara olan yakınlığı hakkında bilgi verir.
Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR): BT ağız ve damar yolu ile kontrast ilaç verilerek çekildiğinde pankreas tümörleri hakkında çok kıymetli bilgiler verir. Yaklaşık %95 ve üzerinde teşhis koydurucu özelliği vardır. MR görüntüleme birebir halde tümörün ayırıcı teşhisinde kıymetlidir. Bu iki inceleme gerektiğinde birlikte kullanılarak hastaya verilecek ameliyat kararı için yanlışsız sonuçlara ulaşılmasını ve tümörün evrelemesinin yanlışsız yapılmasını sağlarlar.
TEDAVİSİ VAR MI?
Tedaviye başlarken fizik muayene, laboratuvar ve radyolojik incelemelerin sonunda, pankreas tümörünün hangi evrede olduğu, komşu organlarla münasebetinin ne durumda olduğu, bilhassa komşu damarlara ve/veya uzak organlara yayılımının olup olmadığı ortaya konulup ameliyatla çıkarılma bahtı kıymetlendirilir. İleri evredeki tümörlerde cerrahi uygulanamaz. Bu hastalara uygulanacak kemoterapi ile birlikte, mevcut sarılığının düzeltilmesi, beslenme dayanağının sağlanması, ağrının azaltılması yoluyla ömür konforunu düzeltmek gayesiyle kimi teşebbüsler uygulanabilir. Bu maksatla ağızdan mide yoluyla yapılan endoskopi ile safra yoluna geçişi sağlayan bir boru (stent) konulması, karın cildinden karaciğer içi safra yollarına bir iğne yardımıyla konulan kateter ile safranın dışarı akıtılması, ağrı ile ileri uğraş teknikleri, onikiparmak bağırsağında tıkanıklığa yol açan tümörlerde bu kısma ağızdan endoskopik yolla girilerek stent takılması üzere formüller kullanılmaktadır.
Cerrahi Tedavi: Yapılan incelemelerde tümör ameliyatla çıkartılmaya uygunsa klasik olarak ‘Whipple ameliyatı’ uygulanmaktadır. Ayrıyeten tümör pankreasın gövde ve kuyruk kısmına yerleşmişse nispeten daha kolay rezeksiyon formülleri uygulanmaktadır. Tümörün cerrahi olarak çıkartılması bu hastalar için tek kür talihini oluşturmaktadır. Pankreas başı tümörlerinde, cerrahi olarak sadece pankreasın baş kısmını çıkartabilmek mümkün olamadığı için ameliyat daha karmaşık olmaktadır. Uygulanan Whipple ameliyatında; pankreasın başı ile birlikte, safra kesesi, ana safra kanalının bir kısmı, oniki parmak bağırsağı, midenin bir kısmı ve etraf lenf bezleri blok halinde çıkarılmaktadır.
Pankreas Kanserinin Cerrahi Tedavisi (Whipple Ameliyatı) Epey uzun vadeli, çok çeşitli organların çıkartıldığı ve tekrar devamlılığın sağlandığı bu ameliyat sırasında yahut kısa mühlet sonrasında hastanın mevt (mortalite) yahut kanama olması, sindirim sisteminin devamlılığını sağlamak için yapılan dikişlerden kaçak olması (fistül) üzere berbat durumlarla (morbidite) karşılaşılabilmektedir. Dünyada kabul edilen vefat oranı %5 ve altındaki orandır. Tekrar ameliyat sonrasında ortaya çıkan komplikasyonlar için dünyada kabul edilen oran %15-20’dir. Ülkemiz kurallarında bu oranlar %5-10 mortalite ve %20-25 morbidite oranlarıdır.
Radyasyon Tedavisi: Radyoterapi de denir. Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek güçlü ışınların kullanılmasını içermektedir. Radyasyon tedavisi, yanızca tedavi edilen alandaki hücreleri tesirler. Radyasyon bir makine aracılığı ile dışarıdan ışın verilmesi biçimindedir. Radyoterapi, bilhassa tümörün yerleşimi ve büyüklüğü cerrahiyi zorlaştırıyor ise yahut cerrahi uygulanamayan durumlarda cerrahinin yerine tek başına yahut kemoterapi ile kombine kullanılmaktadır. Cerrahi öncesinde tümörü küçültmek için kemoterapi ile birlikte radyoterapi kombine kullanılabilir. Birtakım durumlarda ameliyat sonrası nüksleri engellemek maksadı ile radyoterapi verilebilir.
Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için antikanser ilaçların kullanılmasıdır. Pankreas kanserlerinde ameliyat öncesi yahut sonrası hastaların genel durumları dikkate alınarak kemoterapi denilen ilaç tedavisi uygulanabilir. Kemoterapi cerrahi öncesinde tümörü küçültmek için yahut cerrahinin yerine primer tedavi olarak radyoterapi ile birlikte kullanılabilir. Yaygın ileri evre hastalıkta cerrahi ve radyoterapinin yeri yoktur. Bu küme hastalara kemoterapi uygulanması ile hastaların hayat kalitelerinin besbelli iyileştirilebildiği ve sağkalımlarında uzama olabileceği bildirilmiştir.
Tedaviden Sonra
Sağkalım: Erken teşhis ile ameliyat edilip tam düzgünleşme talihi %50’nin altındadır. Antikanser ilaçlar ve ışın tedavisi düzgünleşme oranını artırır. Lakin geride kanser hücresi bırakılan ameliyatlardan sonra yahut komşu organlara yayılım olan durumlarda sağkalım oranları uygun değildir.
Korunma: Korunma için tütünden uzak durmalı, istikrarlı beslenme ve tertipli antrenman yapmalı ve fazla kilolardan kurtulmalı.
