Tiroid bezi; boynun ön kısmında adem elması denilen gırtlağa ilişkin çıkıntının altında, nefes borusunun önünde, form olarak kelebeği andıran görünümü olan bir iç salgı bezidir. Salgıladığı tiroid hormonu ile bedenin metabolizmasını düzenler.
Guatr ne demektir?
Boyun ön kısmında bulunan tiroid bezinin iltihap yahut kanser dışı bir sebeple büyümesi ve dıştan görünür hale gelmesine “Guatr” denir. Toplumda guatr denildiğinde genelde tiroid bezinin büyümesinin yanı sıra tiroid bezinin büyümediği ama hormon bozukluğuna sebep olan hastalıklarda guatr terimi ile tabir edilmektedir.
İç-Dış Guatr ne demektir?
Tıbbi manada bu türlü bir sınıflandırma olmamakla birlikte iç guatr ve dış guatr tabirleri toplumda sıkça kullanılmaktadır. İç guatr genelde dıştan büyümenin fark edilmediği ancak tiroit bezinin fazla hormon ürettiği (hipertiroidi) durumlarında kullanılır. Fakat çok yanlışsız bir tanımlama değildir. Dıştan gözle görülebilir biçimde tiroid bezinin büyüdüğü durumda da dış guatr terimi kullanılır ki gerçek guatr budur.
Tiroid bezinin en önemli hastalıkları nelerdir?
1. Tiroid bezinin az hormon salgıladığı durum yani hipotiroidi
2. Tiroid bezinin çok çalışarak fazla hormon yapması yani hipertiroidi
3. Hormon dengesizliği olmadan tiroid bezinin nodüllü (ötiroid nodüler guatr) yahut nodülsüz olarak (basit guatr) büyümesi
4. Tiroid bezindeki nodüler yapıların fazla hormon salgıladığı guatr hali (toksik multinodüler guatr yahut toksik adenom)
Nodüler guatr
Tiroid nodülleri tek yahut çok sayıda, solid, kistik yahut karışık yapıda, işlevli ya da işlevsiz olabilir. Boyutları değişkenlik gösterir ve küçük rastlantısal saptanan kitlelerden önemli belirtilere yol açan büyük kitlelere kadar değişik boyutlarda saptanabilirler.
Nodüler guatr, bilhassa bayanlarda daha yaygın olarak görülen klinik durumdur. Nodül görülme sıklığı yaşla birlikte artış gösterir.
Erişkinlerde el ile muayenede saptanabilen nodül sıklığı %3 ila 7 iken, klinik olarak saptanamayan lakin ultrasonografide tespit edilen nodül sıklığı %20 ila 76 ortasında rapor edilmektedir.
Klinik pratikte tiroidde bir nodül saptandığında en çok korkulan bunun kanser olabileceğidir. Lakin bu lezyonların birçoklarının düzgün huylu (benign) olduğu ve âlâ bir değerlendirmeden sonra hastanın basitçe takip edilebileceği unutulmamalıdır.
Belirtileri nelerdir?
Hastaların birçoklarında rastgele bir belirti olmamakla birlikte hastalar çoklukla tiroid nodülünün neden olduğu uzunluğunda ağrısız şişlik yakınması ile başvurmaktadırlar. Birtakım hastalarda dirençli öksürük, yutkunmada ve nefes almada zahmet üzere nodülün komşu organlara bası oluşturması sonucu ortaya çıkan belirtiler görülebilmektedir. Ağrı, vokal kord paralizisi sonucu ses kısıklığı ve uzunluğunda kısa müddette ortaya çıkan kitle üzere belirtiler epey ender görülürler.
Tiroid hastalığı olduğu şüphelenilen hastada neler yapılmalıdır ?
Tiroid hastalığı olduğu şüphelenilen hastada öncelikle hormon seviyelerine bakılmalıdır. Ayrıyeten tiroid bezinin yapısını görmek ve nodül olup olmadığını tespit etmek maksadıyla tiroid ultrasonu yapılmalıdır. Bu iki testin sonucunda kimi hallerde hastaya tiroid sintigrafisi ve iğne biyopsisi üzere öbür testlerin uygulanması gerekebilir. Nadiren bilgisayarlı tomografi (BT) ve magnetik rezonans görüntüleme (MRG)’de kullanılmaktadır.
Tiroid Ultrasonografisi;
Özellikle kistik ve solid yapıların ayrımında kullanılan bir görüntüleme tekniğidir. Kistik lezyonların, 1 cm altı nodüllerin ve lenfadenopatilerin ince iğne aspirasyon biyopsisi ile incelenmesi USG altında epey kolaylaşmaktadır.
Tiroid İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (TİİAB);
Benign ve malign tiroid nodüllerinin ayırıcı teşhisinde ve ameliyat ihtiyacını belirlemede kullanılan bir yol de ince iğne aspirasyon biyopsisidir.
Tiroid sintigrafisi;
Sintigrafik tetkikler, temel olarak tiroid bezinin işlevsel durumu hakkında bilgi verir. Sintigrafik görünümlerine nazaran nodüller esas hipoaktif (soğuk nodül), hiperaktif (sıcak nodül) ve normoaktif nodül olarak sınıflandırılırlar. Yapılan çalışmalarda tiroid sintigrafisinde normoaktif ya da hipoaktif görülen nodüllerin yaklaşık %5-8’inin kanser olduğu bulunmuştur. Sıcak nodüllerin kanser mümkünlüğü düşük olup bu oran %1’in altındadır.
Tiroid kanserleri ne sıklıkta görülür?
Tiroid kanserleri endokrin sistemin en sık görülen kanseri olup gelişmiş ülkelerdeki tüm kanserlerin yaklaşık %1’ini oluşturmaktadır. Tiroid nodüllerinde kanser saptanma riski tek nodülde yaklaşık %5-10 iken çok nodül varlığında ise %1–5 tir.
Tiroid kanseri için risk faktörleri nelerdir?
Tiroid kanseri etiyolojisinde birçok faktör suçlanmaktadır. Radyasyon maruziyeti, genetik nedenler, diyette iyot alımının yetersizliği, coğrafik bölge, guatrojenler, yaş, cinsiyet, ırk ve aile hikayesi bunların başlıcaları.
Papiller tiroid kanseri tiroid bezinin en sık rastlanan kanseridir. Uzun periyotta ömür beklentisi hayli uygundur. Lakin kimi hastalarda yıllar sonra bile lokal nüks, metastaz ve ölümcül klinik sonuçlar gelişebilmektedir.
Tiroid nodüllerinde hangi durumlarda ameliyat gereklidir?
1. Büyümüş guatrın ya da nodüllerin komşu organlarda bası oluşturmasına bağlı bulguların olması,
2. Hipertiroidide en önemli aşağıdaki durumların varlığında;
a. İlaç tedavisine karşın denetim altına alınamayan hipertiroidi durumlarında,
b. İlaç tedavisine bağlı önemli yan tesir görülmesi durumunda,
c. Radyoaktif tedavi için uygun olmayan genç hastalar ve hamilelerde,
d. Radyoaktif tedavinin tesirinin yetersiz kalacağı düşünülen büyük yahut çok sayıda nodül varlığında
3. Tiroid nodüllerinde kanser tespit edilmesi yahut kanser kuşkusu varlığı
4. Hastanın boynunda guatrın oluşturduğu manzara bozukluğu (estetik kusur)
