Radyasyon, dalgalar ya da parçacıklar tarafından taşınan özel bir güç tipidir. Özel cihazlarca üretilebilir ya da radyoaktif olarak isimlendirilen hususlar tarafından salınabilir.
Radyasyonu hastalıklı organa yönlendirebilmek için özel aygıtlara ihtiyaç vardır. Bu halde, yüksek dozdaki radyasyon gücünün tedavi maksadı ile kullanılmasına “radyoterapi” ya da “ışın tedavisi” ismi verilir.
Yüksek dozdaki radyasyon hücreleri öldürebilir yahut bölünüp çoğalmalarını engelleyebilir. Radyasyon tedavisinde olağan hücreler de etkilenebilir fakat kanser hücreleri olağan hücrelere nazaran çok daha süratli bölünüp çoğaldığından radyoterapi kanser hücreleri üzerinde olağan hücrelerden daha tesirli olmaktadır. Ayrıyeten olağan hücrelerin toparlanıp eski haline gelmeleri kanser hücrelerine nazaran çok daha kolay ve süratli olmaktadır.
“Planlama” denilen basamakta, hekimler, hastalıklı dokuların en fazla, olağan dokuların ise en az radyasyona maruz kalması için gerekli çizimleri yaparak tedaviyi yönlendirmektedir.
Radyoterapi Ne Vakit, Nerede Kullanılır?
Vücudun çabucak hemen her bölgesindeki bir çok kanser tipinde radyoterapi kullanılmaktadır. Kanser hastalarının yarıdan fazlasında cerrahi ve ilaç tedavisi üzere tedavilere ek olarak radyoterapi de uygulanmaktadır.
Bazı kanser tiplerinde radyoterapi tek tedavi usulüdür. Radyoterapi bazen cerrahi öncesinde tümörü küçültme emeli ile verilmektedir. Birtakım tümörlerde ise cerrahi sonrasında kalmış olabilecek kanser hücrelerini temizleme hedefi ile uygulanır. Cerrahi esnasında radyoterapinin uygulandığı sistemler de vardır. Cerrahi olmadan radyoterapi ve kemoterapinin direkt uygulandığı kanser tipleri de olabilir.
Hızlı Bir Randevu
Kanser teşhisi alan bir hastanın kendisine önerilen değişik tedavi seçeneklerini bilmek en doğal hakkıdır. Bu hedefle Radyasyon Onkoloğu Tabibi tarafından gerçekleştirilecek olan birinci muayene randevusu verilir. Bu randevu radyoterapiye gereksiniminiz olup olmadığını belirlemek ve radyoterapi almanıza karar verilmesi durumunda tedavinin detaylarını, oluşabilecek yan tesirleri ve bu tesirlere karşı alınacak tedbirleri konuşmak için birinci görüşmedir. Dilek ederseniz bu görüşmede yakınlarınızı yanınızda bulundurabilirsiniz.
Hazırlık Seansı
Tedaviye başlamadan evvel, bilgisayarlı planlama tomografisi ile birlikte hazırlık seansı yapılır.
Amaç tedaviyi şahsa özel kılmak ve kanserin cinsine ve yaygınlığına nazaran seçilmesi gereken ışınlama tekniğini belirlemektir.
Bu hazırlık seansı ve tedavinin kendisi hakkındaki detaylar (özellikle seansların sıklığı ve süresi) size birinci muayene esnasında bildirilecektir.
Öncelikle radyoterapi seansları sırasında aygıtın içindeki yatış durumunuz belirlenir, daha sonra bu durumda bilgisayarlı tomografi çekilir.
Tedavi planını bilgisayarlı tomografi ile yaparak tümörlü ve/veya tümörün yayılımı için en riskli bölgelerin belirlenmesinin yanısıra korunması gereken olağan dokuların da tespiti yapılır.
Bu esnada da deri üzerinde işaretlemeler yapılarak bir radyoterapi seansından başkasına maksat hacmin birebir kaidelerde ışınlanması sağlanmaktadır.
Radyoterapi seanslarında tanımlanan dozun en hassas halde verilip ışınların bedende yanlışsız yere ulaşması, tedavi boyunca hasta konumunun bozulmayıp her tedavide birebir durumun sağlanması ve hastanın rahatının en düzgün formda sağlanması için ortamın hareketsiz hale getirilmesi kıymetlidir. “İmmobolizasyon” dediğimiz bu süreçte birtakım aksesuarlar kullanılabilir. Hazırlık seansı bitiminden sonra tedavinizin gün ve saatleri tarafınıza bildirilecektir.
Hazırlık seansı ile birinci tedavi ortasında birkaç günlük müddet Radyasyon Onkoloğu liderliğinde Radyoterapi grubunun tedaviyi size ve hastalığınıza özel en âlâ halde hazırlığını yapıp en üst seviyede sonuç almak için gereklidir.
TEDAVİ SEANSLARI
Tedavi Nasıl Verilir?
Normal doku toksisitesini en aza indirmek için radyoterapi seanslara bölünerek verilir.
Toplam seans sayısı her hasta için farklı belirlenir. Bu belirleme kanserin tipine, evresine, ışınlamanın gayesine ve hastanın genel sıhhat durumuna nazaran toplam doz ve bu dozun kaç seansta verileceğine nazaran yapılır.
Özel durumlar dışında tedavi şemalarının birçok günde bir kezdir ve genelde hafta sonları dışında haftada 5 gün uygulanır. Haftada 2 gün yani hafta sonları sağlıklı hücrelerin kendisini toparlaması gayesiyle tedavi uygulanmaz.
Radyoterapiyi kim verir?
Radyasyon ile hastalıkların tedavisi konusunda uzmanlaşmış bir doktor olan “Radyasyon Onkoloğu” sizin gereksiniminiz olan tedavi tipi ve planını belirler.
Tedaviniz mühletince Radyasyon Onkologları, özel bir grup ile çalışır. Bu grupta bulunabilecek sıhhat takımı Medikal Fizik Mühendisi, Dozimetris ve Radyoterapi Teknikeridir.
Medikal Fizik Mühendisi: Aygıtların hakikat çalıştığını ve uygun dozda radyasyon verdiğini denetler.
Dozimetrist: Tedavilerdeki seans sayıları ve müddetlerini belirler.
Radyoterapi Hemşiresi: Tedavi müddetince hemşirelik hizmetleri verir ve yan tesirler ile başa çıkmanıza yardımcı olur.
Radyoterapi Teknikeri: Tedavi öncesi hazırlığınızı yapar, tedavi aygıtlarının çalışmasını sağlar.
Bu takım dışında diyetisyen, fizyoterapist, psikolog ve diğer sağlık çalışanlarından da yardım alabilirsiniz.
Seanslar Nasıl Gerçekleştirilir?
Kullanılan tekniğe nazaran değişmekle birlikte bir tedavi seansı 5 ila 45 dakika ortası sürebilir.
Her seansda Radyasyon Onkolojisi Teknikerimiz size yardımcı olacaktır. Doktor ve Fizik Mühendisi tarafından bilgisayarda planlanan tedavinin uygulamasından sorumlu olan kişi Radyoterapi Teknikeridir.
Radyoterapi Teknikeri tedavi masasına sizi yerleştirmek için yardımcı olduktan sonra dışarı çıkıp makinayı çalıştırır.
Seans mühletince, bir denetim ekranı ve interkom sayesinde sizinle daima irtibatta kalır. Bir gereksiniminiz olursa aygıtı durdurup isteğinizi karşılar.
Tedavi Mühletince Dikkat Etmeniz Gereken Kıymetli Noktalar
Tedaviyi planlandığı üzere en uygun halde uygulamak için size verilen konumda hareketsiz kalmanız değerlidir.
Işınlama esnasında huzmeleri görmez yahut rastgele bir şey hissetmezsiniz, yalnızca aygıtın çalıştığını duyarsınız.
Tedavi odalarında aygıtların çok ısınmalarını önlemek için ısı şuurlu olarak düşük tutulmaktadır. Münasebetiyle tedavi alacağınız oda ısısı size soğuk gelebilir.
Günlük programımızı korumak için sizden randevularınıza tam vaktinde gelmeniz istenecektir ve bizler de sizi tam vaktinde tedavi seansına almak için gereken her şeyi evvelden hazır hale getirmeye çalışırız. Lakin sık olmamakla birlikte bazen ortaya girebilecek acil hastalar yada aygıttan kaynaklanan sıkıntılar sebebiyle vakit zaman bekletilmeniz kaçınılmaz olmaktadır.
Herhangi bir sebeple tedaviye girememeniz durumunda ise o günkü seansınızı daha sonra alacak biçimde düzenlenecektir. Rastgele bir seansın büsbütün iptal edilmesi kelam konusu değildir. Değerli olan seansların gününde alınıp alınmamasından çok seansların toplamıdır, ki bu da tedavinin bütünü için hesaplanan ve alınması gereken ışın dozudur.
Rahatınız için tedavi seansına gelmeden evvel kolay çıkarılıp giyilen elbiseler giymeniz tavsiye edilir.
Tedaviye aç gelmenize gerek yoktur. Radyoterapi sırasında daha evvel kullandığınız ilaçları almaya devam ediniz.
Cildinizi korumak için size önerilen kremleri tedaviden evvelki ve sonraki 2 saat içerisinde kullanmayınız.
Radyoterapi sırasında banyo yapabilirsiniz. Cildinizin pak olması cillte yan tesir gelişme mümkünlüğünü azaltacaktır.
Tedavinin Takibi
Tedavi müddetince nizamlı halde Hemşire veya Radyasyon Onkolojisi Tabibi tarafından takibiniz yapılır.
Tedaviye bağlı olarak mümkün yan tesirleri tespit edilip, gerektiğinde pratik tavsiye ve ilaçlarla bu istenmeyen tesirlerin azaltılmasına yahut engellenmesine çalışılmaktadır.
Tedavi sürecinde her vakit durumunuz hakkındaki soru ve kaygılarınızı Hekimimize yahut takibinizi yapan Hemşirelerimizle paylaşmaktan çekinmeyiniz.
Tedavi sürecinde yahut tedavi aygıtında çok tasa ve huzursuzluk hissediyorsanız psikolog desteği almanızı önermekteyiz.
Hastanede İzlem
Hastaların %95’den fazlası ayaktandır, bu nedenle ünitemizde yataklı servis bulunmamaktadır.
Yatırılarak tedavi edilmesi gereken hastalar, onkolojik tedavi ünitesine yahut hastanenin öteki bir servisine yönlendirilirler.
Yan Etkiler
Yan tesirler çoklukla birinci günlerde değil, ilerleyen günlerde, doz arttıkça başlayabilir. Her vakit meydana gelmeyeceği üzere şahıslara nazaran de değişiklik gösterebilir.
Bu yan tesirlerin bir kısmı halsizlik, yorgunluk üzere geneldir.
Tedavi edilen bölgeye özel yan tesirler ise sıklıkla tedavinin ikinci üçüncü haftasından sonra ortaya çıkabilirler.
Radyasyon Onkolojisi Tabibi ile birinci görüşmenizde yan tesirler ile ilgili bilgiler size aktarılacaktır.
Tedavi mühletince doktor ve hemşireler ihtiyaç duyduğunuz anda süreci en rahat halde geçirmeniz için size yardımcı olacaklardır, fikirlerinizi onlarla konuşmaktan çekinmeyiniz.
