Sürdürülebilir beslenme, global besin sistemimizi düzeltmek için kıymet taşımaktadır. Beslenme ve diyet uzmanı Prof. Dr. Muazzez Garipağaoğlu, “Güncel bir mevzu olmakla birlikte sürdürülebilir beslenme aslında yeni bir kavram ya da husus değildir” dedi.
“BÜYÜK RİSK OLUŞTURUYOR”
“Sürdürülebilirliği olmayan, sıhhati olumsuz etkileyen besin üretimleri, insan sıhhati ve dünya için büyük risk oluşturuyor” diyen Beslenme ve diyet uzmanı Prof. Dr. Muazzez Garipağaoğlu, global farkındalık yaratabilecek sürdürülebilir beslenme modeliyle ilgili temel olarak bilinmesi gerekenleri Cumhuriyet.com.tr’den Melis Gülercan’a anlattı.
1-Sürdürülebilir Beslenme nedir?
Güncel bir bahis olmakla birlikte sürdürülebilir beslenme aslında yeni bir kavram ya da bahis değildir.
Dünya nüfusunun artışı, iklim değişikliği, ömür biçimi değişikliği, yeme alışkanlıklarının değişimi, kentleşme, sanayileşme ile tekrar gündeme gelmiş bir husustur.
Sürdürülebilir beslenme, sağlıklı ömrü destekleyen, etraf tesiri düşük olan, besin ve beslenme teminatı sunan, insan ve doğal kaynakları optimize eden, biyoçeşitliliği koruyan, kültürel olarak kabul görmüş, erişilebilir, ekonomik, beslenme açısından kâfi, inançlı, sağlıklı bir beslenme alışkanlığı olarak tanımlanmaktadır.
Sürdürülebilir beslenme, daha yaşanabilir bir dünya için besin israfını azaltmayı, etrafa en az ziyan verecek halde beslenmeyi ve beslenmeye bağlı bulaşıcı olmayan hastalık riskini en aza indirmeyi, ömrün tüm evrelerinde fizikî, zihinsel ve toplumsal taraftan düzgünlük halini desteklemeyi hedeflemektedir. Sürdürülebilir hayat amaçlarından birisi de dünya üzerinde besine ulaşımdaki adaletsizliği önlemektir. Bu nedenle sürdürülebilir tarım ve besin üretim sistemleri büyük değer taşımaktadır. Sürdürülebilirliği olmayan, sıhhati olumsuz etkileyen besin üretimleri, insan sıhhati ve dünya için büyük risk oluşturmaktadır.
Sürdürülebilir beslenme besleyici, inançlı, sağlıklı, ekosistemi hami, ulaşılabilir, adil, ekonomik olarak erişilebilir, doğal kaynaklı bir ömür biçimidir. Hayvansal kaynaklı proteinlerin (yumurta, et, süt) yerine bitkisel protein kaynaklarının tercih edildiği bir beslenme alışkanlığıdır.
2- Hem yetersiz hem de çok beslenme sıhhati olumsuz etkiliyor. Bu noktada ne yapılabilir?
Yetersiz, istikrarsız ve çok beslenmenin sıhhat üzerine olumsuz tesirlerini azaltabilmek için hakikat besin tercihleri ile beslenmenin uygunlaştırılması milenyumun öncelikli maksatları ortasında yer almış, beslenmeyi güzelleştirme yaklaşımları ve stratejileri başta Dünya Sıhhat Örgütü olmak üzere, yöneticilerin, sıhhatle ilgili kurum ve kuruluşların, akademisyenlerin, araştırmacıların, derneklerin, ekonomistlerin, sivil toplum örgütlerinin ilgi odağı olmuştur.
Bu ortada günümüz tüketicileri de boş durmamış, sıhhatleri ile daha çok ilgilenmeye, sıhhatlerini korumak için yollar aramaya ve ilaç kullanmaktansa, hakikat beslenerek sıhhatlerini muhafazayı hedeflemişlerdir. Gerçekten tıbbın babası olarak kabul edilen Hipokrat da 2500 yıl evvel “Besinler ilacınız, ilacınız besininiz olsun” kelamlarıyla bu gayeye temel oluşturmuştur.
İşte bu noktada, doğal beslenme, organik beslenme, sağlıklı beslenme modelleri üzere pek çok arayış ve uygulama gündeme gelmiştir. Bu kapsamda ömrün birçok alanında olduğu üzere beslenme alanında da “Sürdürülebilirlik Kavramı” gündeme gelmiştir.
3-Sürdürülebilir sağlıklı beslenme alışkanlığının içeriğini ya da unsurlarını özetleyebilir misiniz?
Sürdürülebilir sağlıklı beslenme alışkanlığı, hayatın birinci 6 ayında tek başına anne sütü ile beslenmeyi, uygun ve vaktinde başlanan tamamlayıcı besinlerle birlikte anne sütünün 2 yaş ve sonrasına kadar sürdürülmesini, işlenmiş besinlerin sınırlanması ya da az işlenmiş besinlerin tüketilmesini, tam tahıllar, kuru baklagiller, yağlı tohumlar, zerzevat ve meyvelerin bol, hayvansal besinlerin denetimli, kırmızı etin az tüketilmesini, inançlı ve pak içme suyunu içerir.
“BESLENME ALIŞKANLIĞI İÇİN ÂLÂ ÖRNEK”
4-Sürdürülebilir beslenme için örnek bir beslenme alışkanlığı ya da modeli var mı?
Akdeniz Beslenme Modeli, sürdürülebilir beslenme alışkanlığı için uygun bir örnektir.
Amerikalı bilim insanı Ancel Keys tarafından keşfedilen bu model, soğuk sızma zeytinyağı, sebzeler, meyveler, ekmek, tahıllar, kuru baklagiller ve kuru yemişlerin çok, balık, tavuk, yumurta, süt eserleri ve kırmızı şarabın orta, şeker ve tatlılar ile kırmızı etin az tüketildiği bir beslenme alışkanlığıdır.
Akdeniz Beslenme Modeli, 2010 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından insanlığın kültür mirası olarak, 2012 yılında da Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından gezegenin en sürdürülebilir beslenme modeli olarak tanımlanmıştır.
5- Pekala, biz sürdürülebilir beslenme için neler yapabiliriz?
• Beslenmenizde çeşitliliğe yer verebilirsiniz.
• Hayvansal kaynaklı besinlerin/proteinlerin (et, tavuk, yumurta, süt, yoğurt, peynir vb) yerine, bitkisel besin kaynaklarını tercih edin.
• Bunun için kuru baklagillerin, tam tahılların, fındık, ceviz yahut badem üzere yağlı tohumların tüketimini artırın.
• Şeker, yağ, tuz içeren paketlenmiş besinlerin tüketim sıklığına ve ölçüsüne dikkat edin.
• Mevsiminde üretilen zerzevat ve meyveleri ile mevsiminde avlanan balıkları tercih edin.
• Mahallî besinleri tüketmeye ve yerli üreticilerden alışveriş yapmaya ihtimam gösterin.
• Alışverişe çıkmadan gereksinim listesi yapın. Alışveriş listesi, gereksiniminiz olmayan yiyecek, içecek ve atıştırmalıkları almanızı maniler.
• Satın aldığınız besinleri yanlışsız şartlarda saklayın. Sofranıza gelen tüm besinlerin nereden, nasıl geldiğini düşünün ve sorgulayın.
• Besinleri israf etmeyin. Besinlerin sularını yahut sap, yaprak üzere kısımlarını değerlendirin. Örneğin; meyvelerin kabuklarından sirke, salata sosu, dezenfektan yapabilir ayrıyeten konut paklığında de kullanabilirsiniz.
• Ambalaj, poşet, plastik kullanımını azaltın, tekrar tekrar kullanılabilen etrafa ziyan vermeyen geri dönüştürülebilir eserler tercih edin.
• Mutfakta az vakit geçirin ve yemeğe az para harcayın
