Geçtiğimiz günlerde British Journal of Nutrition’da yayımlanan bir araştırma bu bahiste çok çarpıcı datalar ortaya koydu. Çin’de bulunan Guangxi Tup Üniversitesi’nde yapılan araştırma kapsamında, 50 binden fazla yetişkine, taze acı biber, acı biber sosu ya da kurutulmuş acı biberi ne sıklıkla yedikleri soruldu.
Sonuçta haftada yalnızca 1 sefer acılı yemekler yemenin, hayatı tehlikeye atan bir durum olan iskemik inme (beyne giden damarların tıkanması yahut daralmasına bağlı olarak beyne giden kan akışının kritik düzeyin altına düşmesi sonucunda ortaya çıkan yeti kaybı) riskini hiç yememeye ya da çok az yemeye kıyasla yüzde 13 artırdığını ortaya koydu. Acılı yemekleri haftada 3 sefer yahut daha fazla yiyenlerin damarlarında tıkanma yahut daralma görülme ihtimali ise neredeyse yüzde 20 daha düşüktü.
Araştırmacılar, bu tesirin bilhassa obez bireylerde çok güçlü olduğunu ve obezitenin inme bağlamında kıymetli bir risk faktörü olduğunu vurgulayarak, “Obez bireyler, acılı yiyecekleri daha sık tüketmenin yararlarını görebilir” sözlerini kullandı.
İskemik inmeler, İngiltere’de her yıl 100 binden fazla kişiyi etkiliyor. İnme geçirenlerin üçte birinden fazlası hayatını kaybederken pek çok bireyde de konuşma ve hareket manileri kalıyor.
Peki acının sıhhate yararları nereden geliyor? Teorilerden biri bunun, kırmızı biberlere acı tadını veren unsur olan kapsaisinin tesiri olduğu istikametinde. Kapsaisin metabolizmayı yani bedenin güç tüketim suratını yüzde 8 oranında artırıyor ve bu sayede obeziteyi engellemede kıymetli rol oynuyor.
Üstelik geçmişte inme geçirmiş şahıslar bile acı yemenin yararlarını görebiliyor. 2019 yılında Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases’da yayımlanan bir araştırma, kapsaisin desteği verilen inme hastalarının disfaji yaşama ihtimalinin çok daha düşük olduğunu ortaya koydu. İnme geçiren bireylerin yaklaşık yüzde 80’ini etkileyen disfaji, yiyecek ve içecekleri yutmayı zorlaştırıyor. Baharatlı yiyeceklerin içeriğindeki hususlar, boğaz kaslarındaki reseptörleri uyararak daralmalarını kolaylaştırıyor. Bu da besinleri yutmaya yardımcı oluyor.
İnme Vakfı’nın araştırma yöneticisi Dr. Louise Flanagan, acılı yiyeceklerle ilgili şunları söyledi: “İngiltere’de her yıl 90 binden fazla insan inme atlatıyor. İnmenin yıkıcı tesiri insanları hareket edemez, göremez, konuşamaz hatta yutkunamaz hale getiriyor. İnmenin beslenme üzere denetim edilebilir risklerine odaklanan bu çeşit araştırmaları memnuniyetle karşılıyoruz. Fakat bu araştırmaların belirli kısıtlamaları var ve insanların ‘acı’ tarifi değişebiliyor.”
Acılı yiyeceklerin sıhhatimize öteki yararları da var. Mesela acılı ve baharatlı şeyler yediğinizde burnunuzun tıkanıklığının açıldığını fark etmiş miydiniz? Bunun sebebi acı biberlerdeki kapsaisinin burun deliklerinin iç yüzeyin kapsayan mukus membranlarını rahatsız eden bir buhar salgılaması. Bu narin yüzey, bedene giren mikropları tutup mukus salgısı yoluyla burundan atılmasını sağlıyor.
Kapsaisin, mukus salgılanmasını tetikliyor. Bu sayede burundaki tıkanıklık açılıyor ve soluk alıp vermek kısa bir müddetliğine de olsa kolaylaşıyor.
Bazı ülkelerde hekimler alerjik olmayan rinit iltihabı için kapsaisin bazlı burun spreyleri reçete ediyor. Alerjik olmayan rinit iltihabı burun tıkanıklığının soğuk algınlığı ya da duman üzere kirleticilerden kaynaklanan tahrişler sonucu ortaya çıkıyor. Klinik deneyler biberli spreylerin hastaların yaklaşık yüzde 40’ında semptomları ortadan kaldırdığını gösteriyor.
Acı yemek kalbe de yararlı…
Acı yemenin sıhhate yararlarına dair en büyük araştırmalardan biri 2020 yılında Amerikan Kalp Vakfı’nın konferansında sunuldu. Araştırmacılar, nizamlı olarak acı biber içeren yemekler yiyen şahısların kalp hastalıkları sonucu ölme mümkünlüğünün, çok ender yiyen yahut hiç yemeyenlere kıyasla yüzde 26 daha düşük olduğunu ortaya koydu.
Ohio’da bulunan Cleveland Kalp, Damar ve Göğüs Enstitüsü tarafından hayata geçirilen çalışma kapsamında, beslenme ve sıhhat bağına dair çeşitli araştırmalara katılmış 570 binden fazla insanın bilgileri tahlil edildi.
Aslına bakılırsa acı yemenin kalbe giden damarları etkileyip tıkanmalara ve uzun vadede kalp krizine yol açan inflamasyonu azaltabildiği geçmişte yapılan çalışmalar sayesinde biliniyordu. Fakat ABD’li araştırmacılar, “Acı yemek hayat kurtarır” demek için şimdi çok erken olduğunu belirtti. Çünkü araştırma kapsamında iştirakçilerin tükettiği acı ölçüsü ya da hangi cins biber yediği üzere ayrıntılar göz önünde bulundurulmadı.
Öte yandan araştırmalar, nizamlı olarak acı biber yemenin, demansa karşı da esirgeyici olabileceğini gösteriyor.
Örneğin 2020 yılında Kanadalı bilim insanları tarafından fareler üzerinde yapılan bir çalışmada, deney hayvanlarına kapsaisin içeren mamalar yedirmenin, amiloid plaklarının oluşumuna karşı gözetici tesir yaptığı görüldü. (Beyinde husus birikimi sonucu oluşan amiloid plaklarının Alzheimer hastalığının hafıza kaybı ve ani ruh hali değişimi üzere semptomlarından sorumlu olduğu düşünülüyor.)
Araştırmacılar, Translational Psychiatry mecmuasında yayımlanan makalede kapsaisinin plak oluşumunu önlemenin yanı sıra beyinde oluşan ve biliş kaybıyla ilişkilendirilen inflamasyon seviyesini de düşürüyor üzere göründüğünü vurguladı.
Ancak hala çok kesin konuşmak mümkün değil. Çünkü 2019 yılında Güney Avustralya Üniversitesi’nde yapılan bir diğer çalışmada, günde 50 gramdan fazla acı biber yemenin, hafıza ve biliş potansiyelinin zayıflaması riskini iki katına çıkarabildiği belirtildi.
15 yılı aşkın müddet boyunca 4 bin 500’den fazla gönüllüyle yapılan araştırmada, çok fazla acı yemenin, beyin hücrelerini tahrip ederek Alzheimer’ın ortaya çıkışına taban hazırladığı sonucuna varıldı.
Kapsaisinin birtakım tesirleri çok daha kesin kabul ediliyor. Örneğin bu husus ağrıyı hisseden hudutları daha hassas hale getirerek ağrı hissini azaltmaya yardımcı oluyor. Kapsaisin içeren beden bantları nöropatik ağrıların tedavsinde yaygın kullanılıyor. (Nöropatik ağrılar bilhassa diyabetli bireylerde bacak ve ayaklardaki deveran bozukluklarının sonları hasara uğratmasıyla ortaya çıkıyor.) Araştırmalar kapsaisinli bantların nöropatik ağrıları yüzde 50’ye varan oranda azaltabileceğini gösteriyor.
2020 yılında Journal of Pain’de yayımlanan bir araştırmaya nazaran, tertipli olarak kapsaisin tüketmek bile ağrıya olan toleransımızın artmasını sağlıyor. Bu çalışma kapsamında araştırmacılar 60 öğrenciye şekerli yahut acılı atıştırmalıklar verdi. Akabinde öğrencilerin elleri buz üzere soğuk suya sokularak ağrıya ne kadar dayanabileceklerine bakıldı.
Sonuçta, acılı atıştırmalık yiyen iştirakçilerin ağrıya daha uzun müddet dayandığı görüldü. Üstelik bu tesirin testten haftalar sonra bile devam ettiği de bildirildi. Araştırmacılar, acı yemenin uzun vadede ağrıya olan toleransı artırabileceği sonucuna vardı.
King’s College London’da farmakoloji alanında dersler veren Susan Brain, “Acı biber yediğinizde yanma hissediyorsanız bunun sebebi kapsaisindir. Kapsaisin ağrı sinyallerini gönderen hudut liflerine bağlanıp harekete geçmelerini sağlar. Lakin kapsaisin hudut liflerinin hassasiyetini azalttığı için bu ağrı kısa müddet içinde kaybolur” dedi.
Ancak ne yazık ki tüm haberler yeterli değil. 2021 yılında Çin’de bulunan Nanjing Tıp Üniversitesi’nden araştırmacılar, acı tüketimiyle mide tümörleri ortasındaki ilişkiyi inceleyen 16 çalışmanın bilgilerini gözden geçirdi. Sonuçta haftada birkaç kere acı biber yiyenlerin mide kanseri riskinin, nadiren yiyenlere kıyasla yüzde 50 daha yüksek olduğu görüldü. Bunun sebebinin çok kapsaisin tüketiminin midenin iç yüzeyini kaplayan zarda tahrişe yol açabilmesi olduğu düşünülüyor.
Aşırı acı tüketimi cinsel yaşama da olumsuz tesir yapıyor. 373 erkeği kapsayan yakın tarihli bir araştırmada, haftada en az 3 defa acılı yiyecekler tüketenlerin libidosunun daha düşük olduğu görüldü. Dahası bu gruptakilerin sertleşme sorunu yaşama mümkünlüğü, acı yeme sıklığı haftada 1’in altında olanların 2,5 katıydı.
Bunun sebeplerinden biri acının erkeklik hormonu seviyeleri üzerindeki tesiri olabilir.
Eylül ayında Translational Andrology and Urology mecmuasında yayımlanan makalede araştırmacılar, “Acılı yiyeceklerin tüketim sıklığı arttıkça testosteron seviyelerinde değerli düşüş kaydedildi” sözlerini kullandı.
Ancak Güney Çin Üniversitesi’nden araştırmacılar da çok fazla acı yiyecek tüketmenin şişmanlatan beslenmenin ve obezitenin işaretlerinden biri olduğunu, bunun da seks isteğini azaltabileceğini bildirdi.
Brain, “Buradan alınması gereken ileti şu: Bol ölçüde zerzevat ve meyve içeren sağlıklı ve istikrarlı bir beslenmenin kesimi olarak makul ölçülerde tüketildiği takdirde acı biberin size bir ziyanı katiyetle olmayacaktır” tabirlerini kullandı.
Daily Mail’ın “The secret hidden in chillies which may ward off heart disease and dementia” başlıklı haberinden derlenmiştir.
