Pediatrik gastroenteroloji çocuklarda sindirim sistemi (yemek borusu, mide, barsaklar, karaciğer, pankreas ve safra kesesi) hastalıkları ile ilgilenen bir hekimlik kısmıdır. Gelişmiş batı Avrupa ülkelerinde uzun yıllardan bu yana varolmasına rağmen yurdumuzda Sağlık Bakanlığı ve YÖK tarafından 90’lı yılların başında bir bilim kolu olarak kabul edilmiştir.
Sindirim sistemini oluşturan çok sayıda organ olduğu için doğal olarak çok sayıda hastalık kelam bahsidir. Bu hastalıkları olan çocuklar çeşitli belirtilerle tabibe gelebilir. Bunların başında kusma, ishal, kabızlık, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo almada azalma, uzunluk kısalığı ve sarılık gelir.
Kusma çocuklarda en sık görülen belirtilerden biridir. En sık gastroözofageal reflü ismi verilen hastalıkta görülür. Bu hastalık çocuklarda % 8-9 oranında karşımıza çıkar. Yemek borusu ve midenin birleştiği yerde bulunan kapakçığın gevşekliği bu hastalığa yol açar. Çok kusmalar sonucunda kilo almada yavaşlama, yemek borusunda özofajit ismi verilen ülserler (yaralar), kusulan besinlerin teneffüs yollarına gitmesi ile pnömoni (zatürre), tekrarlayan astım atakları, bronşit, bronşiyolit, tekrarlayan teneffüs yolları enfeksiyonları (farenjit, larenjit, orta kulak iltihabı), hatta ses kısıklığı dahi görülebilir. Kusma ayrıyeten tüm enfeksiyon hastalıkları, ishal, hepatit (sarılık hastalığı), safra kesesi hastalıkları, gastrit ve ülsere eşlik edebilir.
Gelişmekte olan ülkelerde 2 –3 yaş altındaki çocuklar yılda 2-3 defa ishalli bir hastalığa yakalanabilir. İshalin, yani sık kaka yapma durumunun uzaması ile kilo almada azalma, büyümede gerilik ve çeşitli vitaminlerin eksikliği ortaya çıkabilir. Uzayan bir ishal durumunda barsak parazitleri, bedenin bağışıklık sisteminin yetersizliği, çölyak hastalığı (unlu besinlere allerji), besin allerjileri, kimi besinlerin (şeker, protein ve yağlar) sindiriminin yahut emiliminin bozulması üzere hastalıkların araştırılması gereklidir.
Kabızlık küçük bebeklerde günde 1 seferden az, büyük çocuklarda haftada 3 defadan az kaka yapma, yahut güç ve sert kaka yapma durumudur. Karın ağrısı, iştahsızlık, kanama üzere bulgulara yol açabilir. Çok sık görüldüğü halde yeteri kadar değer verilmeyen bir hastalıktır. Uygun biçimde tedavisi yapılan çocukların ömür konforu düzelir, iştahı ve kilosu kısa müddette artar.
İştahsızlık, yemek yeme sorunları çocuklarda sık görülen bir durumdur. İştahsızlık çok sayıda hastalığa eşlik edebileceği üzere, annenin çok zorlaması sonucunda çocuk yemek yemeyi azaltıp kusmaya başlayabilir. Kilo almada yavaşlama olan bebeklerin (ayda 500 gramın altında) kesinlikle önemli bir formda muayenesi gerekir. Kilo almanın yavaşlaması yahut kilo kaybı, uzunluk uzamasının yavaşlaması sindirim sistemi hastalıklarında sık olarak görülür. Örneğin çölyak hastalığı ismini verdiğimiz hastalık yalnızca kısa uzunlukla karşımıza çıkabilir.
Karın ağrısı çocuklarda % 25-40 oranında görülebilir. Gastrit, ülser, safra kesesi ve pankreas hastalıkları, sarılık, çölyak hastalığı, üzere çok sayıda hastalığa eşlik edebilir. Karın ağrısının tekrarlaması, kusmanın eşlik etmesi, karın ağrısının çocuğun oyununa, okuluna mahzur olması, yemekle alakalı olması, gece uykudan uyandırması üzere durumlarda sindirim sistemi ile ilgili olma talihi yüksektir. Bu belirtiler yanında karın ağrısının mide hizasında olması, yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağı ile bağlı olduğunu düşündürür. Yurdumuzda yapılan çalışmalar tekrarlayan ve nedeni bulunamayan karın ağrısı olan çocukların endoskopi (sindirim sisteminin bir kamera yardımı ile incelenmesi) ile araştırılması durumunda % 65’inde Helicobacter pylori ismi verilen bir bakterinin oluşturduğu gastritin varlığını göstermiştir. Midede yaşayan bu mikrobun tedavi edilmemesi durumunda ülser, sindirim sistemi kanaması ve kanser üzere hastalıklara neden olabildiği çok âlâ bilinmektedir.
Sarılık her yaşta çocukta görülür. Nadiren kan hastalıklarına eşlik edebilirse de çoğunlukla karaciğer ve safra kesesi hastalığı bulgusudur. Yurdumuzda enfeksiyon kaynaklı sarılıklar çok sık görülür. Bunların başında hepatit A gelir. Yirmi yaşından evvel insanlarımızın % 90’ı bu virusla karşılaşır. Hepatit A çoklukla güzelleşirse de Amerikan istatistiklerine nazaran % 0,3 oranında karaciğer koması ile vefata yol açar. Bundan öteki hepatit B, C, D, E üzere alfabenin harfleri ile gösterilen çok sayıda hepatit virusu vardır. Sarılıklı her çocuk potansiyel tehlikeler nedeni ile çok uygun biçimde ve ehil ellerde izlenmelidir.
